Kies voor een menswaardig beleid dat werkt, in plaats van gevangenis voor ongedocumenteerden

co-auteur Annemiek Overboom

Tot onze spijt heeft een Kamermeerderheid ingestemd met het plan om illegaal verblijf strafbaar te stellen. Dit gebeurt terwijl deze wet volgens juristen, politie en IND juridisch onhoudbaar en onuitvoerbaar is, en in de praktijk niets oplost.

Volgens officiële schattingen wonen er in Nederland 23.000 tot 58.000 mensen zonder geldige papieren. Dat zijn geen nummers, maar echte mensen met namen en allemaal hun eigen, schrijnende verhaal. Over hen gaat het al nauwelijks meer in het maatschappelijke en politieke debat: waarom kwamen zij hierheen, hoe lang wonen ze hier al, hoe redden zij zich?

De wet gaat over uitgeprocedeerde vluchtelingen die op straat zijn beland, maar ook over mensen met een verlopen verblijfsvergunning die hier soms al decennialang wonen en werken en hun hele bestaan hier hebben opgebouwd. De wet gaat over vrouwen die na een scheiding hun verblijfsrecht verliezen en – vaak met kinderen – noodgedwongen verdwijnen in informele netwerken.

En wat te denken van de kinderen van ongedocumenteerde ouders, die hier zijn geboren, zich volledig Nederlands voelen maar toch ‘illegaal’ in Nederland verblijven. In het land van hun ouders zijn ze nooit geweest, dat kan niet zonder paspoort. Niet zo gek dus dat ze koste wat kost in Nederland willen blijven. Nederland is hun thuisland. Al deze mensen hebben alle reden om hier te willen blijven, of kunnen simpelweg niet terug. Door deze wet worden ze ineens strafbaar en kunnen ze worden opgepakt.

‘Veilige landen’
Daarnaast treft de wet een grote groep mensen uit zogenoemde ‘veilige landen’. Dat is een ruim begrip. Want hoe veilig is een homoseksuele man of vrouw in Oeganda? Hoe veilig is een land als Brazilië voor een transgender persoon? Hoe veilig is Nicaragua voor een politiek activist? De keuze tussen gevangenschap, marteling of zelfs de dood aan de ene kant, of verblijf in Nederland - zelfs zonder documenten – aan de andere kant, is eigenlijk helemaal geen keuze. Bovendien verandert deze wet niets aan het feit dat sommige landen hun gevluchte of geëmigreerde burgers niet willen terugnemen. Mensen komen daardoor vast te zitten: ze krijgen geen verblijfsrecht in Nederland, maar kunnen ook niet terug. Zij worden de illegaliteit in gedwongen.

Menswaardig beleid dat werkt
Er zijn geen aanwijzingen dat strafbaarstelling leidt tot minder migratie of tot vertrek van ongedocumenteerde mensen. In buurlanden waar dit al is ingevoerd, stijgt hun aantal zelfs. Het enige effect is dat mensen dieper onder de radar verdwijnen, minder snel om hulp durven vragen en steeds kwetsbaarder worden. Bij de keuze om te migreren of te blijven spelen vooral veiligheid, economische zekerheid en familiebanden een rol — niet de dreiging van straf. Strafbaarstelling maakt problemen niet kleiner maar groter. Daarom roepen wij senatoren op om tegen deze wet te stemmen en te kiezen voor menswaardig, rechtvaardig en werkelijk effectief migratiebeleid.

Barbra Velthuizen – Zorgdirecteur HVO-Querido
Annemiek Overboom – Raad van Bestuur HVO-Querido