Kan een nieuw 20-puntenplan vrede brengen?

Onderstaande tekst is op 24 december 2025 uitgesproken op Het Spui in Amsterdam.

Vanochtend is het Westerse voorstel om de oorlog te stoppen gepubliceerd in de Oekraïense pers.

De onderhandelingen over dit plan zijn de laatste vijf weken in een stroomversnelling gekomen en hebben geleid tot dit voorstel van de VS, Europese landen en Oekraïne. Het plan bestaat uit 20 punten.

Met deze publicatie is een belangrijke stap gezet in de ellendige oorlog die vandaag 46 maanden, of 1399 dagen, duurt.
De oorlog stopt niet deze Kerstmis, maar de hoop dat de oorlog niet heel veel langer hoeft te duren is wel vergroot.

Het plan is voorgelegd aan Rusland. Rusland laat vandaag weten dat het zal reageren via diplomatieke kanalen en niet via de media. De Russische reactie en de daaropvolgende onderhandelingen moeten tot een echte overeenkomst leiden. De voortgaande oorlog zal daarin zeker een rol spelen. De oorlog is een nieuwe fase ingegaan.

Dat brengt me op de volgende punten

• Wat staat er in het vredesvoorstel?
• Hoe verloopt de oorlog?
• Op naar 2026

 Wat staat er in het vredesvoorstel?
Het voorstel bestaat uit 20 punten waarvan sommige uit meerdere delen bestaan. Ik behandel er hier een paar.
Daar zitten ook punten tussen die onbeslist zijn of een open einde hebben. Dus dit is zeker niet het laatste woord. Belangrijkste punten zijn dat de huidige frontlijn de nieuwe grens wordt tussen Rusland en Oekraïne in een viertal provincies. Het gaat om de frontlijn op de dag dat een akkoord wordt getekend. Dat zijn Loehansk, Donetsk, Zaporisha en Kherson. De door Rusland bezette stukken van andere provincies namelijk Dnipropetrovsk, Mikolajev, Soemi en Kharhiv moeten worden ontruimd.

Dat betekent dat Oekraïne zich neerlegt bij een aanzienlijk verlies van het oosten en zuiden van het land. Het betekent ook dat Oekraïne het onbezette deel van de provincie Donetsk niet zal opgeven. Dat eiste Rusland in de afgelopen tijd. Hier is duidelijk dat de volgende onderhandelingen met Rusland ook hierover zullen gaan.
De laatste weken werd duidelijk dat er gedacht werd over gedemilitariseerde zones of de oprichting van vrije economische zones aan de rand van de frontljnen. In het plan staat hiervoor geen duidelijk voorstel maar beide termen worden wel genoemd.

Oekraïne wordt door de ondertekenaars van het voorstel erkend als soevereine staat. Het land wil een krijgsmacht van 800.000 manschappen. Ook krijgt Oekraïne veiligheidsgaranties.

Daarmee komen we op een tweede belangrijke Oekraïense concessie. Dat is het afzien van het formele lidmaatschap van de NAVO. In plaats daarvan spreekt het voorstel onder punt 5 van ‘artikel-5-achtige’ garanties. Dat is een verwijzing naar artikel 5 van het NAVO-handvest dat onderlinge bijstand van de leden verplicht. De vage omschrijving wordt toegelicht door drie of vier bepalingen. Zo zal een nieuwe Russische aanval op Oekraïne leiden tot een gecoördineerde militaire reactie en herinvoering van sancties tegen Rusland.

In het voorstel wordt niet vermeld wie die militaire reactie zullen uitvoeren.

De bilaterale veiligheidsovereenkomsten die Oekraïne met een dertigtal landen sloot blijven verder gelden. Als Oekraïne een aanval op Rusland onderneemt vervallen de bepalingen. Ten slotte staat er een vierde bepaling waarbij tussen haakjes vermeld wordt dat deze bepaling niet meer geldt. Die bepaling gaat over financiële compensatie voor de VS voor de veiligheidsgarantie. Het geldt kennelijk niet, maar staat er wel.

Het nog af te ronden vredesplan zal een ondubbelzinnige non-agressieovereenkomst inhouden tussen Rusland en Oekraïne. Daarbij moet nog gewerkt worden aan een controlemechanisme om erop toe te zien dat de front- of conflictlijn wordt uitgerust met onbemenste surveillance via satellieten. Rusland zal de non-agressiebepaling over Oekraïne én over Europa, (dat wordt opgevoerd in artikel 6) in alle noodzakelijke wetten  opnemen die door het Russische parlement moeten worden erkend en geratificeerd.

Oekraïne zal zo gauw mogelijk lid worden van de EU en op nog kortere termijn toegang krijgen tot Europese markten. Data of jaartallen worden in het voorstel niet genoemd. In de toelichting fantaseert Oekraïne zelf over 2027 of 2028. Dat is niet realistisch.

De schade in Oekraïne als gevolg van de oorlog wordt geschat op 800 miljard dollar. Verschillende nieuwe internationale fondsen moeten het herstel van de Oekraïense economie mogelijk maken. Bijzondere vermelding krijgt de samenwerking met de VS en Amerikaanse bedrijven om aan de infrastructuur voor gaswinning en gastransport te werken door middel van pijpleidingen en opslag. Ook de winning van mineralen en andere grondstoffen wordt uitgebreid.

Opvallend is dat er geen woord wordt gezegd over de Russische tegoeden bij internationale banken vooral in Europa. Dat was afgelopen maanden een groot strijdpunt in de EU.

De hele operatie wordt geleid door een Vredesraad, onder leiding van de heer Trump.

Tot slot over de hoofdpunten van het voorstel. De Oekraïense wensen liggen op tafel. De verschilpunten met eerdere Russische eisen zijn duidelijk. Het wachten is op een Russische reactie. Er zijn nu twee mogelijkheden. De eerste en minst waarschijnlijke is dat Rusland hier zonder meer mee akkoord gaat. De tweede is: er wordt nog meer militaire druk uitgevoerd om de punten van Oekraïne te verzwakken of geschrapt te krijgen.

Russische militaire druk
De Russische druk gaat verder. Aan het front in de provincie Donetsk wordt voetje voor voetje vooruitgang geboekt. Het lijkt erop dat Rusland de vlak bij elkaar gelegen industriesteden Pokrovsk en Myrnohrad heeft ingenomen. Er is nog een klein stuk van de stad Myrnohrad waar nog geen Russische claim op is gelegd. De Oekraïense soldaten daar zijn omsingeld, hun gebied wordt steeds kleiner en hun bevoorrading is er waarschijnlijk niet meer. Oekraïne wenst niet op te geven. Daarom wordt een harde propagandaslag gevoerd over de successen in en nabij Pokrovsk.
Iets soortgelijks gebeurt ook in het noordelijke Koepjansk. Daar hebben Oekraïense strijdkrachten de stad bijna heroverd. Daar zijn waarschijnlijk de Russische troepen omsingeld.

De Russische bombardementen met raketten en drones op Oekraïense infrastructuur gaan door. Doelwit is de wapenproductie. Zowel de productie in Oekraïne als invoer uit het buitenland en de doorvoer naar de oostelijke frontlinies. Daarbij hoort ook het treffen van energieproductie. Dat is tevens bedoeld om de civiele bevolking uit te putten. In tal van buurten en steden valt voortdurend de stroom uit.

De Oekraïense strijdkrachten voeren ook aanvallen uit op infrastructurele doelen in Rusland. Met zeedrones worden aanvallen uitgevoerd op schepen van de officieuze Russische koopvaardij, de schaduwvloot. Daarvan zijn de laatste weken een aantal schepen in de Zwarte Zee getroffen. Ook is in de haven een Russische onderzeeboot aangevallen. Voor de Russische regering was dat aanleiding om begin december te dreigen Oekraïne af te sluiten van de zee.

Inmiddels is de afgelopen week een groot aantal luchtbombardementen begonnen op de haven van Odesa (en havens in de omgeving zoals Pivdennyi and Chornomorsk) én op de bruggen die toegang geven tot Odesa. Door de lucht is een offensief bezig dat Oekraïne de toegang tot de economische faciliteiten in Odesa moet ontzeggen. Dat moet leiden tot verslechtering van de economische positie van Oekraïne én dus een verzwakte positie aan de onderhandelingstafel. De aanvallen lijken in eerste instantie gericht op de onderhandelingen. Het daadwerkelijk bezetten van de zuidelijke kuststrook vergt een grootschalige aanval over de grond of vanuit zee. Dat lijkt op dit moment niet haalbaar.

Op naar 2026
Met de vierde verjaardag van de oorlog voor de deur kan de conclusie worden getrokken dat Rusland de op het slagveld behaalde winst in een akkoord wil verzilveren. Is dit nieuwe 20-puntenplan genoeg voor Rusland? Zo niet, dan blijft het de vraag hoelang Rusland de druk kan blijven opvoeren. Het kost al grote moeite vooruitgang aan het front te boeken (Pokrovsk) of vast te houden (Koepjansk).

De vraag ‘hoe lang nog’ lijkt voor Oekraïne nog urgenter. Kan Oekraïne al die Russische bombardementen blijven doorstaan, nu met de koudste wintermaanden voor de deur? Hoeveel langer dan Rusland en hoeveel oorlog en verwoesting, is dat het waard?

De stelling die hier op deze plaats, door onze groep, ook al jaren wordt betrokken is dat de Oekraïense mannen niet langer willen knokken. Nu ontstaat het risico bij een als nederlaag gevoeld einde van de oorlog dat vele veteranen na terugkeer thuis problemen veroorzaken. Niet alleen in de privésituatie maar ook politiek. De voormalige bevelhebber waarschuwt dat maatregelen moeten worden genomen om een burgeroorlog te voorkomen.

Nu Europese landen dit voorstel hebben gesteund is het hoog tijd om een actieve inzet op beëindiging van de oorlog te bevorderen. Het is zeker ook de hoogste tijd dat de publieke opinie in Nederland inziet dat de Oekraïense regering de werkelijkheid wel onder ogen ziet en met dit voorstel er het minst slechte van probeert te maken. Ook wij zeggen al bijna vier jaar dat de realiteit van de machtsverhoudingen onder ogen moet worden gezien. Niet omdat dit het eerlijkst is, maar wel het minst bloedig. De hoogste tijd om in het openbaar te bespreken hoe een blijvende vrede in Oekraïne en Europa kan worden bereikt.

Ik wens jullie een geweldloze jaarwisseling en een vreedzaam 2026

Tot 24 januari 2026