Kamer verdaagt stemming omstreden ombudsman

GroenLinks eist dinsdag een schriftelijke stemming over de omstreden benoeming van Guido van Woerkom tot Nationale Ombudsman. De partij wil er zo voor zorgen dat de benoeming een bewuste keuze is in plaats van zoals aanvankelijk gepland een hamerstuk. “Het is het enige dat we nog kunnen doen,” aldus een woordvoerster van de partij. Als de Kamer akkoord gaat wordt de stemming mogelijk uitgesteld.

Updates onderaan

De Nationale Ombudsman is het instituut waar de burger terecht kan als deze zich onheus behandeld voelt door de overheid, bijvoorbeeld de politie. De persoon die deze functie vervult moet daarom van onbesproken gedrag zijn, alle burgers vertegenwoordigen en zeer onafhankelijk zijn. Bij Guido van Woerkom, de voormalig directeur van de ANWB, is dat beslist niet het geval. Er is nog voor zijn benoeming al protest op gang gekomen. Zo keren Marokkaanse-Nederlanders zich tegen hem omdat hij zich in 2010 discriminerend heeft uitgelaten over Marokkanen. Anderen zien zijn benoeming niet zitten omdat hij onomwonden steun heeft uitgesproken voor het kabinetsbeleid, dat hij als Ombudsman juist kritisch moet onderzoeken.

Met zijn optredens als ANWB-directeur zijn velen niet gelukkig. Zo merkte Van Woerkom in het verleden op dat het helemaal niet erg is dat mensen een half jaar eerder overlijden door luchtvervuiling. Zelf wilde hij best wel korter leven in ruil voor autorijden. “Dat laatste half jaar is toch niet het leukste.” Ook wilde hij het aantal natuurorganisaties in Nederland drastisch verminderen en meer ruimte voor recreanten in natuurgebieden. Kort na de benoeming van Van Woerkom verloor de ANWB een record aantal leden. Volgens de VVD-prominent kwam dat omdat auto’s tegenwoordig zo goed zijn dat automobilisten menen het zonder Wegenwacht te kunnen stellen.

Michael Blok merkte over de aanstaande benoeming op:

Ik zei mijn lidmaatschap van de @ANWB op omdat ze Van Woerkom niet ontsloegen. Nu krijg ik hem kado als Ombudsman.

De benoeming van Van Woerkom stuit ook in de Tweede Kamer op verzet. Normaal gesproken krijgt het parlement door een commissie drie kandidaten voorgelegd waaruit gekozen kan worden. In dit geval is alleen Van Woerkom voorgedragen omdat er geen andere geschikte personen gesolliciteerd zouden hebben. Wie er nog meer in de race waren is niet bekend.

Officieel moet de Ombudsman een jurist zijn. Van Woerkom heeft weliswaar rechten gestudeerd maar de afgelopen decennia gewerkt bij een reclamebureau en de ANWB.  De lobbyist voor de auto is officieel voorgedragen door de vaste Kamercommissie Binnenlandse Zaken onder voorzitterschap van D66-Kamerlid Berndsen. Hij werd geselecteerd door een subcommissie met slechts vijf Kamerleden afkomstig van de VVD, PvdA, D66, CDA en de SP. Ronald van Raak, die namens de SP in de commissie zat, wil zich niet over de kwestie uitlaten zolang de procedure nog loopt. Volgens hem heeft zijn partij nog geen beslissing genomen om de benoeming van VVD-prominent Van Woerkom te steunen. “De fractie vergadert daar dinsdagochtend over.” De suggestie dat de benoeming al een voldongen feit is omdat er nu eenmaal slechts één kandidaat wordt voorgedragen en er dus weinig te kiezen valt, noemt hij onzin. Andere Kamerleden spreken wel van ‘achterkamertjespolitiek’ en een listige poging om de VVD’er benoemd te krijgen. Zelf heeft Van Woerkom de pers al te woord gestaan als kandidaat Ombudsman, een al even ongebruikelijk optreden.

Onder een groot aantal Kamerleden heerst onvrede over de benoeming. Pogingen om de voordracht tegen te houden of uit te stellen liepen tot nu toe op niets uit. Als de Kamer dinsdagmiddag instemt is de benoeming een feit, nog voor het verzet goed en wel op gang heeft kunnen komen. De voordracht werd pas woensdag bekend.

Tegenstanders vermoeden dat de omstreden benoeming een actie is van de VVD omdat de vorige Ombudsman Brenninkmeijer, een D66’er, hoogleraar en rechter, zich uiterst kritisch uitliet over het kabinetsbeleid en de Haagse politiek. Met Van Woerkom wordt het instituut een tandeloze waakhond, zo wordt gevreesd. GroenLinks meent dat de functie van Ombudsman helemaal buiten de partijpolitieke baantjesverdeling gehouden zou moeten worden. “De Nationale ombudsman behandelt klachten van burgers over de overheid. De Nationale ombudsman is onafhankelijk en onpartijdig,” meldt de site van het instituut zelf.

Update 22.00 uur: De op handen zijnde benoeming van Guido van Woerkom lijkt ook bij zijn nieuwe collega’s gevoelig te liggen. Zowel waarnemend Nationale ombudsman Frank van Dooren als oud-ombudsman Marten Oosting verklaren in Nieuwsuur dat ‘het instituut’ gezag en vertrouwen dient te hebben (en te houden).

Waarnemend Nationale ombudsman Frank van Dooren :

“De Nationale ombudsman is een Hoog College van Staat. De ombudsman is een onafhankelijke instelling die burgers helpt met klachten over de overheid. Voor het gezag van het instituut van de Nationale ombudsman is het van het grootste belang dat iedereen in Nederland vertrouwen heeft dat de ombudsman zonder vooringenomenheid zijn ambt uitoefent. Ik ga ervan uit dat de Tweede Kamer zich bewust is dat vertrouwen essentieel is voor het functioneren van de Nationale ombudsman.

Oud-ombudsman Marten Oosting doet soortgelijke uitspraken in  Nieuwsuur :

De Nationale ombudsman kan, anders dan de rechter, niets dwingend opleggen, niets bindend beslissen. Je wilt wel dat het instituut zin heeft, dat er geluisterd wordt naar de Nationale ombudsman als hij wat te zeggen heeft. Daarvoor heb je gezag nodig, en om gezag te hebben heb je vertrouwen nodig. Van beide kanten, van de burger en van de overheid.

Update dinsdag 12.00 De Tweede Kamer zal schriftelijk stemmen over de voorgenomen benoeming van Guido van Woerkom. De Tweede Kamer gaat hiermee in op de eis van GroenLinks. De partij wil zo garanderen dat een eventuele benoeming een bewuste keuze is en niet een hamerstuk. Wanneer de stemming zal plaatsvinden is nog niet duidelijk. Deze stond eerst dinsdagmiddag gepland, mogelijk wordt hij nu uitgesteld.

Update 13.45 Volgens bronnen binnen de PvdA is een meerderheid van de PvdA-fractie tegen de benoeming van Van Woerkom tot Nationale Ombudsman. Dat meldt de Volkskrant. Nu er bij regeringspartij PvdA twijfels zijn ontstaan, is zijn benoeming hoogst onzeker. De balans lijkt te kantelen naar een nee-stem.

Volgens SP-fractievoorzitter Emile Roemer zal een groot deel van de SP niet voor Van Woerkom stemmen. Ook een aantal VVD-Kamerleden is tegen de benoeming. De GroenLinks-fractie zal volgens GroenLinks-Kamerlid Linda Voortman blanco stemmen. Bij de voordracht kunnen Kamerleden alleen voor of blanco stemmen, een tegenstem kan niet.