Kamer: Fraudewet moet aangepast worden

Volgens de Fraudewet moeten uitvoeringsinstanties zoals UWV en gemeenten mensen beboeten die zich niet aan de regels van de sociale zekerheid houden en daardoor te veel geld hebben ontvangen. De instanties kijken echter niet naar de aard van de fout. Als iemand een vergissing maakt bij het verstrekken van gegevens aan een uitkeringsinstantie, worden er alsnog torenhoge boetes uitgedeeld. In zo’n 70 procent van de gevallen bleek er geen kwade opzet in het spel te zijn, concludeert de Nationale ombudsman na onderzoek. Een meerderheid in de Tweede Kamer wil de wet nu aanpassen.

Updates onderaan artikel

Zo worden onschuldige burgers, die het niet zo goed snappen of bijvoorbeeld niet zo handig zijn met internet, net zo hard gestraft als mensen die opzettelijk frauderen. Tegen de NOS zegt waarnemend ombudsman Frank van Dooren:

Mensen die zich vergissen, mensen die niet kunnen bewijzen dat de uitvoeringsorganisatie een fout heeft gemaakt, mensen die iets verkeerd begrepen hebben, mensen die nog niet over de juiste informatie beschikten, mensen die een paar dagen te laat zijn door omstandigheden… Allemaal worden ze beboet ingevolge de Fraudewet. Zij worden beboet alsof zij fraudeerden.

Van Dooren noemt een voorbeeld uit het onderzoek waarbij een vrouw een wijziging in haar situatie aan het UWV diende door te geven binnen 7 dagen. Daarvoor moest ze inloggen via Digid, maar ze had eerst een nieuw wachtwoord nodig. Dat duurde 10 dagen, waardoor de termijn bij het UWV verstreek. Hierop kreeg zij een boete.

En die boetes zijn niet mals. De hoogte van een boete is in beginsel 100 procent van het onterecht ontvangen bedrag. Als je dus 1000 euro teveel ontvangt, moet je die vanzelfsprekend terugbetalen plus nog eens 1000 euro boete.

Fraudewet is vooral boetes incasseren

De boete kan worden verlaagd als blijkt dat er geen sprake is van fraude maar van een vergissing. Maar die mogelijkheid wordt door de uitvoeringsorganisaties zoals UWV nauwelijks benut of het bedrag wordt slechts een klein beetje verlaagd. Door zulke hoge boetes kunnen mensen diep in de problemen raken. Van Dooren:

De Fraudewet richt zich op het uitdelen van hogere boetes en niet op het verhogen van de opsporingscapaciteit of op het instellen van slimmere opsporingsmethoden. Het leidt tot onzekerheid en wantrouwen richting de overheid.

Gedupeerden

De verhalen van die zogenaamde “frauders” zijn stuitend. Bijvoorbeeld het geval van mevrouw Jacobs (naam mogelijk gefingeerd). Zij is met steun van het UWV als WW’er begonnen als zelfstandig pedicure. Toen zij haar gewerkte tijd wilde registreren, kon ze geen kwartieren en minuten invullen, maar alleen uren. Ze belt hierover en krijgt te horen dat ze het antwoord op de website van het UWV kon vinden, maar daar stond het niet. Na weer een telefoontje wordt haar gezegd alle uren bij elkaar op te tellen en te delen door het aantal gewerkte dagen. Dit doet ze anderhalf jaar lang, totdat er een inspecteur op de stoep staat en haar een boete van 6000 euro oplegt. Ze zou de uren niet goed hebben geregistreerd. Haar man vertelt:

Als we vragen wat we er samen met het UWV aan kunnen doen, horen we dat het onze verantwoordelijkheid is. Zij hebben het probleem gecreëerd en nu mogen wij bewijzen dat we onschuldig zijn. Pas recent konden we uitleggen hoe een pedicure werkt en dat je soms maar tien minuten of een kwartier bezig bent. De monden van de UWV-medewerkers vielen open. Ze zoeken het uit. We zijn ruim een maand verder en hebben niets gehoord.

Update 11.05 uur

Het UWV laat weten voorlopig geen nieuwe boetes in het kader van de fraudewet op te leggen. Pas als er duidelijkheid komt vanuit het Ministerie van Sociale Zaken over een eventuele wijziging van de wet, wordt het opleggen van boetes hervat. Onderzoeken naar fraude lopen wel gewoon door en reeds uitgedeeld boetes worden nog steeds geïnd.

Het UWV wil niet inhoudelijk reageren op het rapport van de Nationale ombudsman en verwijst naar Minister Asscher.

De instantie is al gestopt met boetes opleggen na een uitspraak van het College van Beroep vorige week maandag, nadat iemand een zaak had aangespannen die lijkt op voorbeelden uit het rapport van de ombudsman.

Update 12.10 uur

Een meerderheid in de Tweede Kamer vindt dat de fraudewet moet worden aangepast. Kamerlid Kerstens van de PvdA:

“De wet geeft onvoldoende gelegenheid om onderscheid te maken tussen fraude en vergissingen.” Kersten vindt dat kwade opzet bewezen moet worden, zoals in het strafrecht. Ook de hoogte van de boetes moet volgens hem heroverwogen worden.

D66-Kamerlid Van Weyenberg en CDA’er diende al eerder een motie over aanpassing van de wet in. Ook de SP waarschuwde eerder voor criminalisering van burgers door de fraudewet.

Lees meer over het onderzoek

NOS: ‘Vooral onschuldigen hard gestraft door Fraudewet’