Kabinet, neem je verlies

“Het is belangrijk dat afspraken die we in de politiek met elkaar maken ook worden nagekomen.” Dat was wat Rutte te zeggen had over het wegstemmen van het voorstel voor beperking van de vrije artsenkeuze. Het tekent de geslotenheid van de politieke klasse dat afspraken aan elkaar als belangrijker gezien worden dan de afspraak die politici met ons gemaakt hebben: wij geven ze de verregaande volmacht om namens ons het land te runnen, en in ruil daarvoor verwachten we dat zij naar eer en geweten beslissingen nemen.

Hoe moet het nu verder? Het is tijd voor het kabinet om z’n verlies te nemen. De regel die zegt dat een weggestemd wetsvoorstel tot een kabinetscrisis leidt is verouderd en moet afgeschaft worden. En dat kan meteen: het is gewoonterecht. Als Rutte en Samsom besluiten dat het vanaf nu anders gaat, dan gaat het vanaf nu anders. Die wijziging zou niet groter zijn dan het toestaan van gedoogconstructies. Het zou een opkikker voor onze democratie zijn, en een stevige versterking van de macht van de Kamers, die steeds meer in de verdrukking aan het raken zijn. Het gaat hier om de legitimiteit van de democratie: het is niet aan een gewone burger uit te leggen dat onderlinge afspraken belangrijker zijn dan controle op de macht, terwijl dat de primaire functie van het parlement is.

Vertrouwen Rutte ondergraaft met zijn uitspraak het vertrouwen in de democratie bij de burger en versterkt het beeld van politiek als iets dat los van de maatschappij staat. Immers: de vrije artsenkeuze is een detail in de enorme bezuinigingen die Nederland te wachten staan. Heel het land zit in de stress over de vraag of onze oma vanaf 1 januari nog wel gewassen wordt, en in Den Haag valt men over het ene dingetje waarover toevalligerwijs een paar PvdA-senatoren een afwijkende mening hebben. Wie had er eergisteren van de vrije artsenkeuze gehoord? Wie had er eergisteren van Marijke Linthorst gehoord? Deze crisis bevestigt het beeld dat politiek geheel volgens zijn eigen logica beweegt.

In andere landen is het heel gewoon dat de regering blijft zitten als een voorstel wordt weggestemd, en zo hoort democratie ook te werken. In Scandinavische landen bijvoorbeeld valt de regering pas als ze of een motie van wantrouwen aan de broek krijgen, of als hun begroting weggestemd wordt. Is je voorstel afgeschoten? Jammer dan; zo werkt democratie. Er kan daarom ook geen sprake zijn van compensatie richting de VVD: het kabinet als geheel moet accepteren dat hun voorstel gewoon niet op democratische steun kan rekenen, en daarmee is de kous af.

Kluitjesvoetbal Dat we altijd al weten hoe het parlement gaat stemmen, laat zien wat een dichtgetimmerd regentenland Nederland nog steeds is. Deze regering wilde daar wat aan doen: politiek zou schoner worden. Rutte en Samsom waren goed begonnen: niet meer de eindeloze verwaterde compromissen van de Balkenende-Bos tijd, maar duidelijke uitruil, en Samsom in de Kamer. Zo moest politiek minder kluitjesvoetbal worden. Meer dualisme past prima in dat plaatje. Nu is het tijd om te laten zien dat de twee heren de ontspannen houding van hun wittebroodsweken terug kunnen vinden. Ze hebben de kans om deze crisis om te zetten in een overwinning van de democratie.

Lees meer stukken van Jelmer Renema op zijn blog.

cc-foto: Roel Wijnants