Joop

Journalistiek als beschermd vak

  •    •  
04-12-2011
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
176 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Een clown met een microfoon is geen journalist
De club Wilders, die eerder voor kopvoddentax en animal cops pleitte, wil een perspolitie. Reden voor ongerustheid? Die animal cops zijn er gekomen, dus waarom geen perspolitie? Henk & Ingrid zullen er blij mee zijn, zonder overigens te weten waarom. Journalisten opgepast, tijd voor bezinning.
De roep om persbreidel is van alle tijden en past bij de jaren dertig revival, compleet met crisis en anti-democratisch sentiment. Weg met oude normen en gebruiken, weg met de oude politiek, weg met de pers! Net als in de jaren dertig krijgen niet de veroorzakers van de economische crisis de schuld – dat vergt een analytisch vermogen dat Henk & Ingrid nu eenmaal niet bezitten – maar wordt er naarstig naar tastbare zondebokken gezocht. Moslims en Marokkanen in het bijzonder doen het goed in die rol, evenals ‘linksige politici’, de euro, luie Grieken en natuurlijk journalisten. Allemaal tuig van de richel. En zoals niet te ontkennen valt dat te veel Marokkaanse schoffies gretig elk vooroordeel jegens hun bevolkingsgroep bevestigen, is het een feit dat ‘de’ media onder het mom van journalistiek heel wat bagger over ons uitstorten. De ironie wil overigens dat Henk & Ingrid een grote voorkeur hebben voor juist die media die zich het minst van journalistieke regels aantrekken.
Journalistieke regels? Jazeker, ze bestaan. Journalisten krijgen ze, als het goed is, in hun opleiding en tijdens hun stages met de paplepel ingegoten: de Code van Bordeaux, journalistieke handboeken, richtlijnen van de NVJ en natuurlijk redactiestatuten. Dat gaat over zaken als hoor- en wederhoor, feiten checken, bronnen controleren, niet liegen, je niet laten omkopen, verslag en commentaar gescheiden houden enzovoort. Wie zich niet aan de regels houdt, kan voor de Raad voor de Journalistiek worden gesleept. Een uitspraak van de Raad kan helpen bij het verkrijgen van een voor het slachtoffer gunstige uitspraak bij de rechter in geval van smaad of ernstige leugens. Schadeclaims liggen op de loer, zelfs ontslag en in het uiterste geval strafrechtelijke vervolging. Het idee dat een journalist zich van alles kan permitteren is een misvatting.
Zelfregulering met de wet als stok achter de deur – gij zult geen smaad plegen, geen valse beschuldigingen uiten, niet discrimineren etcetera – is de basis voor een zo onafhankelijk mogelijke journalistiek, die ‘beloond’ wordt met privileges die het mogelijk maken dat journalisten hun rol van waakhond vervullen. Een journalist komt binnen waar deuren voor anderen gesloten blijven en een journalist heeft, overigens in beperkte mate, verschoningsrecht.
Maar waar rook is, is vuur. Zoals er frauderende wetenschappers, corrupte politici, graaiende managers en falende dokters zijn, zijn er vanzelfsprekend ook slechte journalisten. Zelfregulering werkt heel behoorlijk maar kan niet alle pulp voorkomen. Daarbij is het medialandschap de laatste decennia eindeloos gevarieerder geworden, met spelers die journalistiek niet als een eervol, aan beroepscodes gebonden ambacht zien maar als een manier om geld te verdienen en/of om de maatschappelijke onderbuik te bedienen, online zowel als off line. Veel van die media erkennen de Raad voor de Journalistiek (RvdJ) niet en hebben sowieso maling aan elke beroepscode, laat staan enige andere vorm van zelfregulering dan de commerciële belangen van hun uitgever of eigen perverse behoeftes.
Er is veel kaf tussen het koren, onder de schijn van perspluriformiteit.
Daar kleeft als praktisch bezwaar aan dat de ‘serieuze’ journalist met toenemende ‘concurrentie’ te maken heeft en dat het publiek, inclusief publieke woordvoerders die van de media afhankelijk zijn, vaak ook niet meer weten waar ze aan toe zijn. Een ‘pershistorisch’ voorbeeld is de manier waarop oud-minister Ella Vogelaar door GeenStijl werd gefileerd of – om in het jargon te blijven – gepowned. Ik waag overigens te betwijfelen of de PVV zijn perspolitie op Rutger Castricum af zou hebben gestuurd; de club van Wilders richt zijn pijlen vooral op gewone ‘linksige’ journalisten.
Zelfregulering werkt bij gratie van een beroepsgroep die zich aan regels gebonden weet en zich bij uitspraken van de door de beroepsgroep zelf benoemde controlerende instantie (RvdJ) neerlegt. Daar past ook bij dat de beroepsgroep zichzelf beschermt en toelatingseisen stelt. Helaas heeft de Nederlandse Vereniging van Journalisten daar nooit aan gewild. Als vakbond beoordeelt de NVJ media vooral op het naleven van cao’s, niet op kwaliteit. Met de wildgroei in het medialandschap valt echter veel te zeggen voor de status van beschermd beroep, zoals die ook geldt voor notarissen en huisartsen.
Een aantasting van de persvrijheid hoeft zo’n status niet te betekenen. Bescherming van het beroep zal als keurmerk dienen. Een erkende journalist rechtvaardigt zijn privileges door zich aan zijn beroepscode te conformeren. Overige mediawerkers en zich als journalist vermommende entertainers hoeven zich niet aan de regels te houden, mits zij of hun uitgevers in staat zijn de juridische consequenties (claims, strafrechtelijke vervolging) van hun vuilspuiterij te aanvaarden.
Roddelbladen, PowNed, GeenStijl en ook De Telegraaf blijven vrij om te doen waar ze goed in zijn, met hooguit als consequentie dat het zich niet houden aan de journalistieke beroepscode als consequentie kan hebben dat zij dus ook geen beroep op journalistieke privileges kunnen doen.
Meer zelfregulering moet niet worden verward met zelfcensuur. In het totaalconcept van bijvoorbeeld een krant of een opiniërend nieuwsblad horen cartoons, opiniestukken en columns. In die journalistieke periferie mag Wilders voor nationaal-socialist worden uitgemaakt, Dion Graus een gevaarlijke idioot worden genoemd en mogen Marokkaanse boefjes als straatterroristen worden betiteld. Ook dient een beroepscode aparte redactiestatuten te respecteren, voor zover die niet in strijd zijn met de Code van Bordeaux. Zelfregulering valt hoe dan ook te verkiezen boven overheidscensuur, zeker in de vorm van een al dan niet groen geïnformeerde perspolitie zoals de PVV zich droomt. Als de journalistiek het heft niet in eigen hand neemt, wordt die droom wellicht de nachtmerrie van onze toch al tanende democratie.

Meer over:

opinie, media
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (16)

msj_meijerink
msj_meijerink4 dec. 2011 - 18:58

"Het eerste wat een autoritair bewind doet, is van de journalistiek een beschermd beroep maken. Want dan kun je mensen met onwelgevallige meningen of een minder gewaardeerd soort nieuwsgierigheid buiten de deur houden." Wil zo'n regime dan twee soorten journalisten gaan maken: de echte die dan worden getolereerd en de rest die niet meer 'echt' zijn en dus kunnen worden bestreden? Han, ik vind je reactie raaadselachtig.

JoopSchouten
JoopSchouten4 dec. 2011 - 18:58

Ik denk nog even maar aan één ding. Er zit nu onherstelbare Bruine craquelée in Nederlands porselein. Deze controlemogelijkheden kunnen straks 'groots uitpakken'. Iedere dictatuur zou er blij mee zijn (...). Als Donner straks naar de Raad van State zou vertrekken kan hij het 'verdedigen'.

Joeri2
Joeri24 dec. 2011 - 18:58

" Wie zich niet aan de regels houdt, kan voor de Raad voor de Journalistiek worden gesleept " Opschepper. Zelfs die lul die dat jongetje even vertelde dat zijn hele familie was omgekomen om een scoop te kunnen hebben is nooit "gesleept". RvdJ is een lachertje. Dat de journalist al die leuke vakken op school krijgt is natuurlijk geen garantie dat de student ze ook snapt. Een diploma is iets dat je krijgt als je aan een opleiding begint. Het is nauwelijks een mbo, dus al te snugger hoef je niet te zijn. Lees maar eens een stukje over iets van je eigen vakgebied, en je tenen krullen in een kramp. Maar dan blijkt dat alle stukjes, vol typefouten, in een aardige layout staan, maar zonder enige diepgang of enige kennis van zaken. Gewoon opgetekend wat de hbo/uni prman kwijt wil. Bij een perspolitie weet je tenminste dat je in 1984 bent belandt. Laat de rvdj maar eens feitelijke onjuiste stukjes gaan beboeten, o wacht, dat kunnen ze niet.

Bagus
Bagus4 dec. 2011 - 18:58

Ooit las ik een definitie van democratie die mij aansprak: "democratie is geinstitutionaliseerd wantrouwen". Dat is dit postmoderne tijdperk van de "eigen, kleine verhalen", meer dan ooit vast te stellen. Ik proef alom "wantrouwen". En ik lijd absoluut niet aan paranoia. Ik ben slechts een waarnemer vanop afstand. Wat heet dat "wantrouwen" is in de vorm van sites zoals Joop zelfs al duidelijk geinstitutionaliseerd geraakt. Op basis van zo'n uitgangspunt mbt democratie is het vanzelfsprekend dat er in een democratisch staatsbestel meer dan ooit gestreefd wordt naar "countervailing powers" om elkaars zwakke punten af te zwakken en elkaars sterke punten te versterken. Om het bestel ahw transparanter te maken, wat niet per se ook waarheidsgetrouwer hoeft te betekenen. "De pers" is een wezenlijk onderdeel van dit spel van elkaar controlerende machten/krachten. Ik zou zeggen heeft bij uitstek een controlerende functie ! Blijft de vraag: wie controleert de controleurs ?? Uiteraard is zelfregulering de beste methode. Daarmee kunnen fouten vooraf voorkomen worden en hoeft niet achteraf met pijn en moeite te worden gecorrigeerd, zonder dat de "overtreder" echt bereid is daar lessen voor de toekomst uit te trekken. Maar zoals Lahaise zelf al stelt is zelfregulering bij een deel van "de pers" (hij noemt enkele bij naam en toenaam) niet echt in goede handen. Is dan per se perspolitie nodig ? Het is aantrekkelijk om te denken dat dan juist de PVV-vrienden daarmee in eigen vlees snijden. Maar wetend hoe deze rechtsradicalen er elkaar keer weer in slagen om het tij ten eigen gunste te keren en de eigen fouten in een overwinning om te buigen, zou ik zeggen niet doen. Maar bovenal ben ik principieel tegen zo'n gepolitioneerde aanpak. Ik zou zeggen laat de 'civil society' zelf "de pers" controleren. Of zijn de meeste burgers, in hun rancune, lethargie, desinteresse, consumentisme of onbenul, daarvoor al te ver heen ? Ik hoop dat dat een te sombere conclusie zou zijn. Daarom www.Joop.nl doorgaan met tegengas te geven en zelf op het rechte spoor blijven op de wijze waarop Lahaise dat ook in zijn colum omschrijft !

boswachter2
boswachter24 dec. 2011 - 18:58

Roddelbladen, PowNed, GeenStijl en ook De Telegraaf blijven vrij om te doen waar ze goed in zijn, met hooguit als consequentie dat het zich niet houden aan de journalistieke beroepscode als consequentie kan hebben dat zij dus ook geen beroep op journalistieke privileges kunnen doen. Ja hoor links (Joop,VK, Trouw,NRC) doen nooit wat verkeerd. Met zelfregulering wordt hier schijnbaar bedoeld: Als het links maar uitkomt.

Eigenmening
Eigenmening4 dec. 2011 - 18:58

Deze gedachtegangen , of die nu van Graus komen of van Lahaise of van welk ander persoon Valt voor mij onder het hoofdstuk bagger en vind ik uberhaupt eng dat dit soort gedachte nog boven komen bij mensen Als ik in een dictatuur wil leven dan ga ik wel naar N.korea Voor mij zijn dit soort verzinsels een uiting van personen die graag de macht willen hebben , waarbij alleen hun gedachtegang en ideeen er toe doen

Yggdrasil
Yggdrasil4 dec. 2011 - 18:58

Een clown met een microfoon is geen journalist ============= Klopt en Powned heeft dan ook geen journalistieke bijdragen. Want ze hebben geen journalisten.

Waterbeer
Waterbeer4 dec. 2011 - 18:58

We hebben bijvoorbeeld met de staatsgreep in Honduras gezien dat de Nederlandse journalistiek zich niet aan hun eigen regels houdt (feiten checken - om maar niet te spreken van keiharde leugens in het rondstrooien waar het meer op leek) Als je echt wil dat Journalisten zich netjes aan de regels houden dan kan in Nederland gerust 80- tot 90% er uit. En bij Libie was er helemaal geen sprake meer van Journalistiek maar van voorgekauwde propaganda die men in Nederland klakkeloos overnam. Praktisch geen berichten over de misdaden van de NAVO en haar rebbelenclub. Ook bij de invasie van Irak en het voorspel daarbij liepen de Nederlandse journalisten aan de leiband van de Amerikaanse propagandamachine. Bij de massamoord van Breivik publiceerde de Volkskrant al een arikel over de moslims die daar achter zouden zitten zonder ook maar iets te weten. Dus voordat men naar clowns met microfoon gaat wijzen lijkt het me beter eerst eens kritisch zelfonderzoek te doen.

Echo10
Echo104 dec. 2011 - 18:58

Mischien is een clown met een microfoon wel de beste journalist. Een clown durft moeilijke vragen te stellen, loopt niet aan de hand van persvoorlichters, grootkapitaal of spindoctors, is niet bang om vrienden in Den Haag te verliezen, en geeft geen mediatrainingen. Als ik naar het gros van de journalisten kijk die zichzelf graag zouden willen accrediteren, dan geloof ik in de toegevoegde waarde van een clown die tussen shavuitenstreken door zo af en toe de kleren van de keizer benoemt.

lancelot2
lancelot24 dec. 2011 - 18:58

Een journalist met een microfoon kan ook een clown zijn. ;-)

HanvanderHorst1
HanvanderHorst14 dec. 2011 - 18:58

Het eerste wat een autoritair bewind doet, is van de journalistiek een beschermd beroep maken. Want dan kun je mensen met onwelgevallige meningen of een minder gewaardeerd soort nieuwsgierigheid buiten de deur houden. Dat zal gegarandeerd gebeuren als dit plan tot uitvoering komt. Het betekent een persbreidel, niets meer en niets minder. En met Rutger leren we wel leven.

1 Reactie
DonCarlos
DonCarlos4 dec. 2011 - 18:58

Dit is de correcte reactie,en laat precies zien hoe de democratie probeert de media ,onder het mom van"een clown met microfoon is nog geen journalist"buiten de deur te houden.Liever een clown met een microfoon binnen dan buiten met een gecertificeerde clown.

BasPaternotte
BasPaternotte4 dec. 2011 - 18:58

Onlangs richtte de 'club van Wilders' in de persoon van Dion Graus zijn pijlen op mij toen ik door Dion Graus bij P&W werd uitgemaakt voor 'klotskop' vanwege een hem onwelgevallige korte reconstructie voor HP/De Tijd. http://www.hpdetijd.nl/2011-11-09/reconstructie-de-afgang-van-parlementair-inquisiteur-dion-graus Niet al te deftig inderdaad maar hiermee is in ieder geval de stelling onderuit gehaald dat de PVV uitsluitend linksige (sic) journalisten zou aanvallen. Enfin, dan het voorstel van het keurmerk. Ik begrijp dat ik dan wél als erkend journalist mag schrijven voor HP/De Tijd maar dat die status weer niet geldt voor mijn wekelijkse politieke column op Geenstijl? En welke autoriteit gaat daar over beslissen op welke criteria? Wie gaat deze armlastige freelancer het brood uit de mond stoten? Over de rol van de Raad voor de Journalistiek. Uitspraken van die club doen er in zoverre toe dat ze gebruikt kunnen worden in een gerechtelijke procedure tussen medium en klagende actor. U zou het een nep-proces kunnen noemen. Gelukkig hebben we in Nederland een echte rechter die over dit soort zaken gaat. Lahaise staat exact voor hetzelfde als Graus: persbreidel. Met dien verschille dat Graus die de beroepsgroep wil opdringen en dat Lahaise pleit voor zelfcensuur. Beide situaties zijn onwenselijk. Wat Van der Horst zegt dus.

1 Reactie
Joop Lahaise
Joop Lahaise4 dec. 2011 - 18:58

Beste Bas, Mijn stuk is bedoeld om debat los te maken. Dat is aardig gelukt, zij het vooralsnog vooral op Geenstijl, met dus de vertrouwde ordinaire scheldpartijen waar dat medium op drijft. Geenstijl hielp daar natuurlijk graag een handje aan mee door mij als PvdA-er te presenteren, terwijl ik mijn stuk op Joop.nl toch duidelijk als hoofdredacteur heb ondertekend. Maar ja, in Telegraaf-kringen laat men nu eenmaal geen kans onbenut om de PvdA te bashen. Voor de duidelijkheid, een pleidooi voor zelfcensuur heb ik niet geschreven. Dat zou ook wel erg dom zijn. Zelfcensuur bestaat al, hoeft niet te worden gepromoot. Een journalist die dat niet onderkent, belazert zichzelf én zijn publiek (zie het werk van bijvoorbeeld de mediasocioloog Schiller over de mythes van de journalistiek). Mij op één lijn met Graus stellen en ervan betichten dat ik voor persbreidel zou zijn, mag natuurlijk in een polemiek maar slaat de plank faliekant mis. In mijn stuk maak ik onderscheid tussen journalistiek (in de zin van nieuwsgaring en -verspreiding) en opinie, satire etc. Een compleet blad bedient zich van beide. In een dagblad maken columns, cartoons, en opiniestukken deel uit van de journalistieke formule, ter omlijsting van het 'echte' nieuws. Andersom kan overigens ook, zie Powned/Geenstijl. Mijn pleidooi voor journalistiek als beschermd beroep betreft vooral de nieuwsgaring en -verspreiding. Die is aan regels gebonden. Journalistiek is een vak, compleet met beroepscodes ('gij zult niet liegen') en opleidingen. Dat sommige collega's getalenteerde autodidacten zijn, als freelancer hun brood verdienen of een succesvol eigen podium weten te creëren, doet daar niets aan af. Integendeel, dankzij het internet ontwikkelt zich naast de media-instituties een parallelle journalistiek en dat is een interessante en positieve ontwikkeling. Het spreekt vanzelf dat in mijn idee over beroepsbescherming ook onafhankelijke Einzelgängers zich journalist moeten kunnen noemen, compleet met de privileges die daarbij horen. Maar dan uiteraard ook de verplichtingen. De journalistiek staat onder druk. In Nederland overigens nog niet zo sterk als in Angelsaksische landen. Maar ook hier is er een duidelijk antisentiment jegens de pers, die volgens de PVV stemmende massa 'linksig bevooroordeeld' is. Een bijna amusante beschuldiging overigens, gezien de oplage-, bezoekers- en kijkcijfers van de TMG-loten, die toch geen van alle van enige 'linksigheid' kunnen worden beschuldigd, om over Tros, Avro, EO en de commerciële omroepen nog maar te zwijgen. Maar ondertussen is dat antisentiment er wel en ik kan dat niet los zien van een even virulent antidemocratisch sentiment. Journalisten zien zichzelf immers als waakhonden van de democratie. Volgens de PVV-aanhang faalt de (oude, lees 'linkse') politiek en dus falen kennelijk ook de waakhonden (lees de 'linkse' journalistiek). De roep van Dion Graus om een perspolitie (volgens Hero Brinkman een grapje, maar dat lijkt mij dan weer een grap) past in deze tijdgeest. Mijn stelling is dat de journalistiek zich vogelvrij maakt door zichzelf niet als beroepsgroep te beschermen. Onderwerping aan de journalistieke codes in ruil voor het garanderen van privileges als het gedeeltelijke verschoningsrecht schept duidelijkheid aan zowel de beroepsgroep als het publiek. Met censuur heeft dat geen donder te maken. Integendeel, zolang een journalist zich aan de beroepscode houdt, is veel, zo niet alles gepermitteerd – dus ook subjectieve journalistiek. Laten we elkaar wat dat laatste betreft vooral geen mietje noemen, vergeleken met de rechtse vooringenomenheid van de bulk van de Nederlandse journalistiek (met vlaggenschip TMG) is de linkse pers met de Volkskrant, Vara en VPRO als grootste boegbeelden nog steeds heel netjes (misschien wel te fatsoenlijk). Hoe ziet zo'n bescherming eruit? Te denken valt inderdaad aan een keurmerk, een perskaart waar je als redacteur of onafhankelijk journalist recht op hebt en die je bepaalde privileges verleent, zolang je de relevante codes respecteert. De Raad v/d Journalistiek zou, met enige hervorming, als beoordelaar moeten optreden (vergelijkbaar met het Medisch Tuchtcollege) en in ultima de rechter. Vanzelfsprekend vallen columns, commentaren, opiniestukken etc. niet onder dit regime. En jij mag je dus gewoon op Geenstijl blijven verwonderen over de vraag waarom Dion Graus al die tijd uit handen van de GGZ heeft weten te blijven.. of van mijn part ondergetekende.

Waterbeer
Waterbeer4 dec. 2011 - 18:58

Kijk hier zien we een voorbeeld van Nederlandse Journalistiek: http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2668/Buitenland/article/detail/3067106/2011/12/06/Grieken-gewond-tijdens-nieuwe-rellen-in-Athene.dhtml [Ultralinkse demonstranten zijn vandaag op meerdere plaatsen in Griekenland slaags geraakt met de oproerpolitie] De Belgen zijn een stuk objectiever http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20111206_105 [2.000 studenten hielden in de Griekse hoofdstad Athene een vreedzame betoging ter herdenking van de vijftienjarige Alexandros Grigoropoulos. De manifestatie liep uit de hand toen een tweehondertal deelnemers agenten aan het parlement begonnen te bekogelen met stenen, flessen, kasseien en molotovcocktails.]

1 Reactie
Waterbeer
Waterbeer4 dec. 2011 - 18:58

En hier een van de betere Belgische internetkranten: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/12/06/herdenking-overgoten-met-molotov-cocktails