Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Jorge Zorreguieta en de banaliteit van het kwaad

  •  
09-08-2017
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
509 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Jorge Zorreguieta roept in herinnering de titel van Hannah Arendt bekendste boek: de banaliteit van het kwaad. Een karakterloos man.
Je mag kinderen het gedrag van hun ouders niet nadragen. Evenmin hoort men van hen op hoge toon te eisen dat zij hun vader verloochenen. Het is voorstelbaar dat ze die verdedigen, zelfs tegen beter weten in. In dat geval mag echter een nuchter weerwoord niet ontbreken. Als Jorge Zorreguieta zich tijdens de bezetting in Nederland zo had gedragen als hij deed tijdens de dictatuur van zijn naamgenoot Jorge Videla, dan was hij zeker voor de rechter gekomen. En een Ich habe es nicht gewusst had dan niemand geaccepteerd.
Argentinië kent vanouds een zeer machtige kaste van grootgrondbezitters die zich in gedrag en stijl nauwelijks van een adel onderscheidt. Zij zijn de scheppers en de vormgevers van de staat. Hun macht werd pas in de twintigste eeuw door verschillende volksbewegingen uitgedaagd, eerst de radicalen, die van het land een moderne democratie wilden maken, later door peronisten, die oorspronkelijk veel van hun inspiratie haalden uit het Europese fascisme maar tegelijk beweerden dat het hun doel was de ontrechten een waardige plaats te geven in de samenleving. Volksmennerij, kiezersbedrog en het streven naar een goed plaatsje aan de staatsruif speelden van het begin af aan bij deze bewegingen een veel te grote rol.
De grootgrondbezitters wisten deze politieke concurrentie dan ook met aanzienlijk succes het hoofd te bieden al waren ze hun monopolie op de macht en de lucratieve kanten daarvan kwijt . Hun belangenorganisatie, de Sociedad Rural Argentina had overal haar mannetjes, mensen die werden ingehuurd om de belangen van deze semi-adel te verdedigen zonder dat zij tot hun kringen werden toegelaten want er waren grenzen. In hun exclusieve clubs waren zij niet welkom, ook niet Jorge Zorreguieta. Bovendien bestonden er sterke banden met de legertop, die niet aarzelde de macht te grijpen als burgerregeringen er naar het gezamenlijk inzicht van grootgrondbezitters en militairen een potje van maakten. Zo werd in 1930 het bewind van de radicale leider Yrigoyen ten val gebracht en in 1955 dat van Peron. De gebetenheid op Juan Peron was des te groter omdat hij zelf oorspronkelijk officier was en functies bekleedde tijdens het militaire regime van de jaren veertig. Als bewonderaar van Hitler en Mussolini gebruikte hij zijn positie als staatssecretaris van arbeid om een volksbeweging op gang te brengen. Daaruit kwam de perionistische Rechtvaardigheidspartij voort die nog steeds een maatgevende rol speelt in de Argentijnse politiek.
Jorge Zorreguieta was zo’n knecht van de grootgrondbezitters. Hij zette als secretaris van de Sociedad Rural Argentina al zijn talenten en vakmanschap in om de economische positie van het grootgrondbezit te verdedigen en te versterken.  Voorzitter werd hij nooit. Dat was een brug te ver. Zorreguieta was een werktuig. Hij kreeg schouderklopjes en een goed salaris maar als puntje bij paaltje kwam moest hij om zo te zeggen netjes op de deurmat blijven staan. Daarom zal het hem achteraf ook wel zo’n genoegen hebben gedaan dat zijn dochter en niet een van zo’n uit poeha opgetrokken superveedrijver koningin werd.
Aan het begin van de jaren zeventig verkeerde Argentinië in een chaotische periode. De oude Juan Peron was als redder des vaderlands teruggehaald uit het Spanje van Franco waar hij sinds 1955 als politiek balling verbleef.  Hij bleek niet in staat de problemen van het land het hoofd te bieden en werd weldra tot zijn vaderen vergaderd. De macht kwam nu in handen van zijn tamelijk mataglappe weduwe. Zij omgaf zich het liefst met duisterlingen die zelfs astrologie gebruikten om het beleid vorm te geven. Ondertussen was er in Argentinië sprake van veel links verzet. De gewelddadige beweging van de Montoneros had een ideologisch brouwsel gekookt met peronistische en marxistische elementen. Op grond daarvan meenden zij dat de tijd gekomen was om de kapitalistische maatschappij met geweld en aanslagen te ontwrichten. Zo kon het terrein rijp gemaakt worden voor de proletarische revolutie. In 1976 greep vervolgens een junta onder leiding van generaal Jorge Videla de macht om orde op zaken te stellen. De Sociedad Rural Argentina stond geheel achter deze illegale coup. Ze stelde de trouwe secretaris Jorge Zorreguieta beschikbaar om als staatssecetaris het landbouwbeleid  vorm te geven.
Daarna begon het terreurbewind dat tienduizenden slachtoffers maakten. Woordvoerders van het regime spraken zélf over hun vuile oorlog. Wie zich maar enigszins verdacht had gemaakt, werd opgehaald om naar de martelgevangenissen van het regime te worden gebracht. Videla verklaarde: “Een terrorist is niet iemand met een pistool of een bom maar ook iemand die ideeën verspreid in strijd met de westerse en christelijke beschaving”.
De kans dat je het niet overleefde was dan bijzonder groot. Men ontdeed zich bijvoorbeeld van zulke gevangenen door ze levend en wel uit vliegtuigen te gooien.  Als iemand gearresteerd was, werd dat aan niemand meegedeeld. Lijken werden uiteraard niet aan de familie overgedragen. Zo leerde de hele wereld een Spaans woord kennen desaparecidos, de verdwenenen. Bij de wreedheid van het regime hoorde de praktijk om tegenstanders spoorloos te laten verdwijnen. Dat gold ook voor de kleine kinderen van wie de ouders tot politiek tegenstander waren verklaard. Die werden ter adoptie gegeven aan aanhangers van het regime. Ook zwangere vrouwen werden bij nacht en ontij gekidnapt, gemarteld en verkracht. Als  hun kind ter wereld kwam, werd het meteen van de moeder afgepakt.
Ondanks de strenge controle op de Argentijnse media kwam nieuws daarover van meet af aan naar buiten. Het is  godsonmogelijk dat Jorge Zorreguieta daar niets van wist. Hij bleef Videla trouw en trad tegelijk met hem af. De misdadigheid van de regering waarvan hij deel uitmaakte, was zo bekend dat in Nederland een uitgebreide actie werd gevoerd om deelname aan de WK voetbal van 1978 te boycotten. Freek de Jonge speelde een grote rol. De media stonden vol met schokkende berichten over de manier waarop het regime van Videla te keer ging tegen iedereen die wel eens van democratische en hervormingsgezinde denkbeelden had blijk gegeven of daarvan werd verdacht. De strijd gold niet de gewelddadige Montoneros alleen maar iedereen die niet dacht zoals de generaals of het bestuur van de Sociedad Rural Argentina. Het was deze media-aandacht die soms een beetje bescherming bood. Videla durfde niet op te treden tegen de onverschrokken dwaze moeders die in de buurt van zijn paleis demonstreerden omdat zij wilden weten waar hun ontvoerde zonen en dochters waren. De dwaze moeders zijn nog steeds actief want de stoffelijke resten van veel slachtoffers zijn nooit opgespoord. Ook is er een beweging ontstaan van ontvoerde kinderen die nu – eenmaal volwassen geworden – op zoek gaan naar hun echte familie.
De conclusie is duidelijk: Jorge Zorreguieta heeft zijn uiterste best gedaan en al zijn talenten ingezet voor een misdadige regime. Hij heeft zich zelfs niet op de vlakte gehouden. Hij heeft geparticipeerd.  Als het te ongemakkelijk werd, sloot hij de ogen voor wat er gebeurde want hij was allereerst de trouwe dienaar van de Sociedad Rural Argentina, wier belangen hij op het ministerie diende. Door dik en dun. Nogmaals: hij had zich ook gedeisd kunnen houden tijdens de zwarte periode van de militaire dictatuur. Hij deed dat niet. Waar anderen zich vol walging afkeerden, greep hij zijn kans.
Jorge Zorreguieta  roept in herinnering de titel van Hannah Arendt bekendste boek: de banaliteit van het kwaad. Een karakterloos man.

Meer over:

zorreguieta, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.