Joop en het Voorstellingsvermogen

Talloze analyses heb ik al gelezen over de manier waarop de explosieve groei van de Wilders-aanhang moet worden bestreden. Vandaag wordt onze Geert weer staatsgevaarlijk genoemd, en een ondermijner van de democratie. Moet de AIVD erop af, moeten de man en zijn beweging worden doodgezwegen, geïsoleerd in een sanitair cordon, moet er harder schande worden geroepen, of moeten zijn ideeën en theorettes gewoon netjes en feitelijk worden bestreden? Wie het weet mag het zeggen, maar ik vind het allemaal nogal saaie bestrijdingsmiddelen. ‘Meer van het zelfde’, wordt dat in communicatieland genoemd. Kunnen de bezoekers van Joop.nl misschien met wat creatievers en slimmers voor de dag komen? Een poging.

Onlangs was ik voor mijn werk in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. Ik wist vagelijk wel dat zich daar in de Tweede Wereldoorlog van alles had afgespeeld, maar in de details had ik me nooit verdiept. Als je in die stad rondloopt kan je echter bijna niet om die geschiedenis heen. Hoewel: veel van mijn collega’s klaagden vooral over de uitgaansgelegenheden en de heus niet malse prijzen.

Mijn via internet geboekte hotel bleek zich midden in het oude joodse getto te bevinden. Begin 1941 vielen de Nazi’s Litouwen binnen en veroverden het binnen no-time op de Russische bezetters. Een groot deel van de bevolking, leger en politie stond juichend langs de kant, want de haat tegen de Sovjets was enorm. De Nazi’s hadden een makkie: samen met de lokale handlangers dreven ze alle 80.000 joodse bewoners van Vilnius bijeen in getto, ommuurden dat en begonnen enthousiast aan hun masterplan: het vernietigen van de inwoners.

Dat ging eigenlijk heel makkelijk, want de Duitsers hanteerden een strategie die de meeste gettobewoners niet begrepen of die hun voorstellingsvermogen ver te buiten ging. Eerst deelden ze volop witte werkvergunningen uit; de paar mensen die te oud en te ziek waren om te werken verdwenen. De witte vergunninghouders waanden zich echter veilig. Totdat enige tijd later de witte papieren plotseling ongeldig werden verklaard en werden vervangen door gele, maar wel voor een veel kleiner aantal mensen. Wie zonder geel achterbleef werd afgevoerd en kwam niet meer terug. Enzovoorts enzovoorts. Een fantastische strategie van verdeel en heers die vlekkeloos werkte: binnen twee jaar was Vilnius Judenfrei zonder dat er noemenswaardige tegenstand was geboden.

Uit het dagboek dat één van de gettobewoners heeft bijgehouden 1 blijkt heel duidelijk dat men voortdurend achter de feiten aanliep: iedere keer weer werden er nieuwe, nog ergere terreurmaatregelen uitgevaardigd, en iedere keer weer dacht men dat het nu toch onmogelijk nog erger kon worden: het voorstellingsvermogen schoot absoluut te kort voor dit soort barbarij. 

Juist om dat voorstellingsvermogen is het mij hier begonnen. Natuurlijk: Geert Wilders is geen nazi en zijn PVV heeft geen Endlösungs-agenda. Het feit echter dat de beweging bij voortduring alle gevestigde politieke partijen op hun achterste benen kan krijgen met steeds verdergaande voorstellen (Kopvoddentaks, het verbieden van Kinderen voor Kinderen-liedjes, gericht schieten op Marokkaanse Hooligans etc.), betekent dat niemand zich tot dusverre echt goed genoeg heeft verdiept in de hersenspinsels van deze club. Als je die namelijk goed zou kennen, dan zou je in staat moeten zijn om hun gedachtegang en plannen te voorspellen. Zo’n voorspelling kan mijns inziens allerlei interessante effecten hebben. Vooral publicitair lijkt het me een sterke strategie: “U weet het wellicht nog niet, Nederlandse burger, maar het is aannemelijk dat de PVV binnenkort zal gaan voorstellen om witte werkvergunningen uit te gaan delen.”

Zo verover je het initiatief terug in het publieke debat. Nu is het aan de PVV om te gaan uitleggen dat ze helemaal niet van plan waren om witte werkvergunningen voor te stellen. Kassa, het dreigende voorstel is kaltgestellt! Misschien zeggen ze wel: allemaal veel te soft, wij gaan er een paar stappen overheen. Ook dan is het Kassa: zo lok je ze uit hun tent. 

Persoonlijk lijkt het me bovendien een fantastisch gezelschapsspel, en een leuke manier om humor in het publieke debat te krijgen. In elk geval is dat iets waar fundamentalisten niet van houden. Mijn eerste voorspelling is dan ook dat de PVV schande zal spreken van dit stukje. Maar die is makkelijk.

1 Grigori Szur, De Joden van Wilno, een kroniek 1941-1944. Uitgave Jan Mets, Amsterdam.