Jongeren zijn veel te soft voor ouderen

Jongeren der aarde verenigt u! Afgelopen week werd door een groot scala aan jongerenorganisaties, van uiteenlopende pluimage een jongerenmanifest opgesteld. Het sluimerende generatie conflict mag wat hen betreft onderdeel van de verkiezingen worden. Wij jongeren laten de ouderenlobby niet ongestraft onze toekomst kapen, was de boodschap.

Dat er een juiste snaar wordt geraakt, is duidelijk. Menig babyboomer realiseert zich vast dat het niet helemaal klopt, de huidige intergenerationele verdeling. Zelf altijd een vaste baan gehad, het huis afbetaald en een prima pensioen voor de boeg. Jonge mensen van nu hebben een heel andere toekomstverwachting, van flexcontracten, studieschuld en onbetaalbare koophuizen in steden als Amsterdam en Utrecht.

Het kan maar zo een thema worden de komende maanden; hoe zorgen we voor een eerlijke verdeling van lasten en lusten over de generaties. Hoe zorgen we dat iedereen naar draagkracht bijdraagt en de noodzakelijke investeringen voor de toekomst worden gedaan, het zijn relevante vragen in tijden van verkiezingen. De puur getalsmatige overmacht van de oudere kiezer is niet het einde van de discussie. In het democratische proces gaat het evengoed om ideeën, om het verhaal wat vertelt moet worden. En net daarin stelt het manifest van de jeugd tekort.

Onduidelijk is wat het alternatieve plan van de jongerenorganisaties inhoudt. Wat willen zij dat verandert? Zo’n A4-tje met generieke one-liners is uiteraard als medium niet geschikt voor uitgewerkte beleidsvoorstellen. Daarom verwacht je dat aan de kapstok ‘betaalbaar onderwijs’ een aantal stevige eisen worden gehangen. Niets bleek minder waar. De coalitie die zegt op te komen voor alle jongeren eist slechts dat het collegegeld niet verder stijgt.

In normale tijden, wanneer alles goed gaat, een prima eis. Het is als de vakbonden die een looneis van 2% neerleggen. Maar het zijn geen normale tijden, anders was er geen noodzaak voor een jongerenmanifest. De vraag is, wat zijn dan wel oplossingen voor het generatiekloof?

Een veel ambitieuzere eis zou zijn om te eisen dat het leenstelsel wordt teruggedraaid. Alle studenten worden sinds twee jaar verplicht met een fikse studieschuld opgezadeld. Zowel het CDA als de SP keren zich af van het leenstelsel in hun verkiezingsprogramma, dus er liggen serieuze politieke kansen op dit vlak.

Ondertussen is het namelijk wel duidelijk dat dit schuldenstelsel het hoger onderwijs minder toegankelijk (en betaalbaar) heeft gemaakt voor jongeren zonder rijke ouders. Je moet stevig in je schoenen staan als 18-jarige, om een schuld van 15.000 euro aan te gaan, terwijl je niet vooraf weet wat het je oplevert. Vooral als nog niemand anders in het gezin heeft gestudeerd, leidt dit al snel tot de verkeerde keuze. Verkeerd voor de persoon in kwestie en verkeerd voor de samenleving als geheel. We kunnen als kennissamenleving iedere extra hoogopgeleide goed gebruiken. Sommige dubbeltjes worden geen kwartjes meer, wat je vooral ziet in de lagere doorstroom van het MBO naar het HBO.

Alternatieven genoeg, zelfs budget neutrale oplossingen, om het onderwijs betaalbaar te houden. Zo is een studie-tax, een belasting waarmee de kosten van het hoger onderwijs en studiebeurs worden terugbetaald, een collectieve oplossing. Voordeel is dat deze studie-tax achteraf wordt geheven, altijd inkomensafhankelijk is en dus op basis van behaalde resultaten. Geen reden meer om onzeker te zijn over aangegane verplichtingen, want in plaats van een persoonlijke schuld is deze studie-tax een collectieve omslag van de kosten, waarmee precies even veel geld wordt opgehaald. GroenLinks was tot voor kort voorstander van de studie-tax, maar komt in haar recente generatiepact helaas niet verder dan een extra aanvullende beurs voor achtergestelde studenten.

Wat sommigen overtuigde voor het leenstelsel, was dat het bespaarde geld terug zou vloeien in het onderwijs. Dit is een uitruil waar we niet in mogen trappen. Kwalitatief goed onderwijs is een investering in de toekomst van Nederland. Dit is voor iedereen van belang, tenminste hen die geven om de kansen van toekomstige generaties. Als er geen ruimte is voor hoogwaardige onderwijs op de begroting, maar wel voor stijgende AOW betalingen en stijgende zorgkosten, dan groeit de verdeling over generaties scheef.

Waarom stellen de jongerenorganisaties daarom niet de eis dat de extra kosten door de vergrijzing, ook in toekomstgerichte investeringen als onderwijs en duurzaamheid worden gestoken? Zo’n vergrijzingsverdubbelaar is niet meer dan een eerlijke tegemoetkoming aan de generaties die extra hard moeten werken om het geld op te brengen om de zorg voor de gepensioneerde babyboomers te betalen. Een prima nieuwe gouden regel voor de volgende Minister van Financiën om naar te leven.

Dat jongerenorganisaties de handen in een slaan is een eerste stap. Maar om impact te hebben moet er een verhaal komen, vol met ideeën, alternatieven en gedurfde eisen. Alleen dan hangen we voldoende tegen om de assertieve ouderenlobby uit te balanceren en dwingen we een eerlijke verdeling over generaties af.