Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Jodendom, Israël, vlaggen, Davidsterren... wat hebben ze wel en niet met elkaar te maken?

  •  
12-10-2024
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
3166 keer bekeken
  •  
iStock-1137754734

Het loopt nogal door elkaar heden ten dage, met grote oplopende emoties daarbij. Is een 7 oktober manifestatie op de Dam nu een Joodse herdenking of een steunbetuiging aan de staat Israël? Is het verscheuren van een Israëlische vlag anti-semitisme of kritiek op oorlogsmisdaden? Is een Davidster aan een kettinkje een teken van identiteit, van zionisme of een religieus symbool?

Termen, verbanden, emoties en excuses vliegen om de oren. Wilders en Halsema zijn onderwerp van gesprek met daarbij walging en ongeloof vanuit twee kampen. Simpel is het ook niet. Want Jodendom en Israël zijn twee verschillende dingen. Anti-semitisme en Israël-kritiek zijn dat ook. Én er is ook sprake van emotionele en historische verwevenheid.

In dit artikel geef ik duiding aan die vervlechting. In Nederland zijn er veel Joden of mensen die zich Joods noemen. Binnen Joodse kring is een enorme diversiteit aan meningen over wie wel en niet Joods is en hoe die Joodse identiteit eruit ziet. Een veelgebruikt model is de Schijf van Vijf van Ido Abram*. In mijn analyse hieronder heb ik dit model enigszins aangepast ter gebruik in  Nederlandse context en ter duiding van huidige tijdgeest en verwarring.

De segmenten van Joodse identiteit
Ten eerste is er het segment van Joodse religie. Religieus bewustzijn is een continuüm. Van ultra orthodox tot liberaal of atheïstisch. En dan zijn er ook nog afslagen zoals het Kabbalisme.

Onderdeel van de Joodse identiteit is ook de Holocaust, antisemitisme, vervolging en overleving door de eeuwen heen. Sinds 7 oktober zijn deze ervaringen voor veel Joden (opnieuw) in het bewustzijn gekomen en geïntensiveerd. Joden die zich veilig voelden, geven aan dat steeds minder te doen.

Behoren tot het Joodse volk is een lastig gegeven in de Joodse identiteit. Volgens religieuze wetten, ben je Joods als je moeder Joods is. De vervolgingswetten van de Nazi's echter, maakten dat ook half- en kwart-Joden werden vermoord. Daarom heb je recht op Israëlisch staatsburgerschap als je volgens die Nazistische wetten Joods was. De termen 'behoren tot het joodse volk' of nog explicieter 'tot het Joodse ras' wekt vervelende associaties op door de Holocaust en raciaal denken. Tegelijkertijd maakt volksbewustzijn, dat het Joodse volk zich eeuwenlang heeft kunnen handhaven en niet is geassimileerd. Joods 'volksbewustzijn' is omstreden en gaat met emotie gepaard. Zo voelen veel mensen met een Joodse vader zich niet overal welkom in de Joodse gemeenschap, terwijl ze wel de last van antisemitisme en oorlogsverleden dragen.

De band met Israël en zionisme is een vierde segment van Joodse identiteit. Voor sommige Joden heel belangrijk en voor anderen helemaal niet of iets waar ze zich juist tegen verzetten. Er zijn orthodoxe Joden die zich niet in Israël willen vestigen, omdat dat volgens hen pas kan na de komst van de Messias. Er zijn Joden die op politieke gronden vinden dat de staat Israël nooit op deze plek en wijze gesticht had mogen worden. Er zijn Joden die een warme band voelen met Israël, er dikwijls heen gaan, maar Nederland verkiezen als woonplaats. En er zijn Joden met een groot emigratieverlangen naar Israël, of nauwe familiebanden met het land. Voor al deze Joden geldt dat ze politiek gezien meer of minder affiniteit kunnen hebben met de huidige politieke koers van de staat Israël en het leger.

Cultuurbeleving en persoonlijke ervaring is het laatste segment die iemands Joodse identiteit vormt. Vrolijke dingen als het gebruik van Jiddische woorden als Oj en koken van typisch Joodse lekkernijen als cheesecake en kippensoep. Minder vrolijke zaken zoals je altijd een beetje anders en buitenstaander voelen in Nederland.

Fluïde
Joods zijn en Joodse identiteit is geen vast gegeven. Het kan per persoon en in tijd fluctueren. Niet voor elke Jood zijn alle segmenten even belangrijk. Binnen de Joodse gemeenschap en daarbuiten is er discussie over welke waarden er op welk moment toe doen om jezelf Joods te noemen of om anti-semitisme te ervaren. En dan zijn er ook nog allerlei niet Joodse mensen die op basis van een van de segmenten Joden of Israël supporten, zoals op basis van religie, Christenen voor Israël. Of die op basis van politiek motief graag een stabiele Israëlische staat in het Midden-Oosten zien. Of op basis van de Holocaust waakzaam op antisemitisme zijn.

Vlaggen en sentimenten
In de huidige oververhitte gesprekken over vlaggen, demonstraties, symboliek en antisemitisme, lopen deze segmenten door elkaar. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen Joden en Israël en tussen antisemitisme en kritiek op de Israëlische staat. Toch is dat niet eenvoudig of eenduidig. Er is soms wel degelijk vervlechting. Op het moment dat er een Israëlische vlag wordt afgepakt tijdens een 7 oktober manifestatie is het diffuus. Is dat antisemitisch, want de vlag is een Joodse vlag? Of gaat het om een Israëlische vlag en heeft de pro-palestina demonstrant gelijk dat de herdenking een verkapte ode aan Israël is en dat hij nooit iemands kettinkje zou aanvallen, maar wel een vlag? Is er sprake van schuldgevoel op basis van de Nederlandse rol in WOII dat maakt dat er politieke steun aan Israël is, of is dat onderdeel van een Nederlands Joods-Christelijke identiteit? Is steun aan Israël en Joden vanuit sommige politieke partijen eigenlijk anti-moslim propaganda? Als een Marrokkaanse Nederlander steun betuigt aan zijn moslim broeders in Palestina, is er dan sprake van een politiek statement, van een religeiuze oorlog of van anti-semitisme? Als een Joodse Nederlander nooit een Davidster droeg en sinds 7 oktober wel, is dat dan toegenomen Joods cultureel of persoonlijke intensivering van levensgeschiedenis en cultuur of een support aan de staat Israël?

Ontwarren en erkennen
Een vlag, een Davidster en zelfs cheese cake kan voor elke Jood, elke niet-Jood, voor elke politicus en voor elke demonstrant een andere betekenisgeving hebben, mede bepaald door welk segment van Jodendom op dat moment prevaleert. Ofschoon moeilijk in het heetst van de strijd op de Dam, of in een tweet van 140 tekens, is het zaak om steeds opnieuw te bepalen of er in een situatie onderscheid gemaakt moet worden, of erkend moet worden dat er soms ook sprake is van vervlechting.

* Het model 'De Schijf van Vijf van Joodse identiteit' ontwikkelde Ido Abram (1940-2019) als wetenschapper voor Stichting Leren.

Delen:

Praat mee

Onze spelregels.

Omschrijving *

Typ hier je reactie...


0/1500 Tekens
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (8)

vdbemt
vdbemt
12 okt. 2024 - 18:43
Soms is het overduidelijk. En soms is de vervlechting er oorzaak van dat het onderscheid moeilijk te maken is. Wat men zeker NIET moet doen, is het tot iets te benoemen, als het niet duidelijk is. Of erger: duidelijk NIET is. Zoals Yesilgöz en Wilders richting Amsterdam en Halsema. Dan vertoon je zelf de aard waarvan je de de ander beschuldigt.
JaapBo
JaapBo
12 okt. 2024 - 18:42
Interessante vragen allemaal, maar helaas geen antwoorden in het artikel. Antisemitisme is vijandigheid tegen Joden als onschuldige Joden. Anti-Palestijns racisme is vijandigheid tegen Palestijnen als onschuldige Palestijnen. Omvolkingsproject Israel is een voorbeeld van het laatste.
Sachs
Sachs
12 okt. 2024 - 15:51
Mij werd een ultiem streven naar rechtvaardigheid bijgebracht als voornaamste Joodse waarde.
6 Reacties
DaanOuwens
DaanOuwens12 okt. 2024 - 16:27
@ Sachs Dat blijkt uit jouw teksten. Overigens niet een specifiek joodse waarde, maar wel een hele mooie. Als deze waarde voor jou de belangrijkste is, is jouw jodendom van grote waarde voor de samenleving. Dat anderen anderen waarden hebben is dan minder belang. Jouw teksten op deze site houden de onderlinge verhoudingen nog enigszins menselijk.
ikdoemaarwat
ikdoemaarwat12 okt. 2024 - 21:00
Rechtvaardigheid is subjectief.
DaanOuwens
DaanOuwens13 okt. 2024 - 9:17
@ ikdoemaarwat Jij schrijft: Rechtvaardigheid is subjectief. Nee rechtvaardigheid is prima te objectiveren. Ook als belangen tegengesteld zijn. Het lijkt erg op eerlijkheid je kan het heel klein maken. Geen regels en wetten die van toepassing zijn maar hoe gaan mensen met elkaar om. Dan is rechtvaardigheid het fundament onder de rechtstaat en meer dan toepassing van regels. Het is wat mensen bindt of kan binden.
DanielleDefoe
DanielleDefoe13 okt. 2024 - 10:32
Rechtvaardigheidsgevoel is zelfs niet exclusief menselijk. Andere primaten hebben het ook.
vdbemt
vdbemt13 okt. 2024 - 15:14
Dat is dan een waarde die Netanyahu ontbeert.
MGHDamen
MGHDamen22 okt. 2024 - 13:23

da's mooi toch?

Beisser
Beisser
12 okt. 2024 - 13:33
Mooie, maar volgens mij onnodig ingewikkelde analyse. En daardoor bijna een verdekte bevestiging dat antisemitisme in de samenleving toeneemt, wat m.i. niet get geval is. Alle zogenaamde “pro-Palestina” demonstraties en alle als “antisemitisme” bestempelde acties tegen individuele Joden zijn in werkelijkheid protesten tegen het buitensporige, om niet te zeggen genocidale, geweld van Israël tegen het Palestijnse volk. Vlaggen, davidssterren, keppeltjes en andere herkenbare symbolen zijn daarbij de signalen die deze protesten uitlokken. Hoe de individuele Joden zelf hun Jood zijn ervaren of hoe de Joodse gemeenschap het Jood-zijn definieert doet hierbij niet terzake. Mensen generaliseren nou eenmaal. Dat is inherent aan het mens-zijn. Deze hele “opleving van antisemitisme” kan in zijn geheel onverkort op het conto van de staat Israël en haar vernietigingscampagne tegen het Palestijnse volk geschreven worden, ook dat onschuldige mensen medeslachtoffer worden. Niet de demonstranten of zij die een onschuldige Joodse medeburger op dit geweld aanspreken. Hen kan hoogstens bedreiging, gewelddadig gedrag of mishandeling of zo verweten worden. Ook niet goed te praten natuurlijk, maar het is geen antisemitisme. Dit wel zo noemen is een vorm van karaktermoord. Zowel op de demonstranten als op het Palestijnse volk.
Baloemparoempaloempa
Baloemparoempaloempa
12 okt. 2024 - 12:57
Joden en Israël en tussen antisemitisme en kritiek op de Israëlische staat. Toch is dat niet eenvoudig of eenduidig. Er is soms wel degelijk vervlechting Dit is onzin. De rechtse pulp media beweren dat alle anti Israël demonstranten 'antisemiet' zijn. In de praktijk is slechts een heel, heel, heel klein percentage van die demonstranten antisemiet. Mensen die echt antisemiet zijn, zijn neonazi's, doorgaans. En dit is een minuscule subcultuur Niemand heeft verder een mening over joden. Ik heb ook gedemonstreerd tegen de Israëlische genocide op het Palestijnse volk. Maar ik heb niets tegen het joodse geloof, of het joodse 'ras'. Ik geloof niet eens echt in 'rassen'
Volrin
Volrin
12 okt. 2024 - 11:46
Ik mis in dit relaas het racistische idee dat Israël een etnisch Joodse staat is en alles doet uit naam van Joden.
1 Reactie
Anna R. Chist
Anna R. Chist12 okt. 2024 - 11:53
Wat een antisemitische daad is natuurlijk.
DaanOuwens
DaanOuwens
12 okt. 2024 - 11:41
Fijn voor Braun dat zij haar werkelijkheid schetst. Maar daar zit het probleem niet. Het probleem is dat antisemitisme wordt gebruikt om kritiek op Israël af te weren. Dus is niet de beleving van Braun maar de intentie van de criticaster van belang. En op dit moment zal het oogmerk van de criticaster toch vooral kritiek op de staat Israël zijn. Dan is het verstandig om nu de Israelische vlag maar niet te gebruiken als symbool bij een steunbetuiging aan slachtoffers van het geweld. Dat mis ik in de tekst van Braun. Wat mij verder opvalt is dat erkenning van het Palestijnse leed nogal uitzonderlijk is, dat is iets dat ik eigenlijk alleen terug zie bij enkele mensen met een joodse identiteit op deze site maar zelden in andere media. En dus ook niet in deze tekst van Braun. Hoewel het niet eenvoudig is zal iedereen toch eens moeten proberen dit probleem te bezien uit een ander perspectief dan alleen dat van de eigen groep.
Anna R. Chist
Anna R. Chist
12 okt. 2024 - 9:37
Als je met een vlag staat te zwaaien van een land dat genocide pleegt hoe moeten we dat anders zien dan steun aan deze genocide?
2 Reacties
Baloemparoempaloempa
Baloemparoempaloempa12 okt. 2024 - 12:57
precies
Sachs
Sachs12 okt. 2024 - 16:25
Ik stuurde een jaar geleden een briefje aan het kabinet van burgemeester Halsema met de vraag hoe het mogelijk was dat Amsterdam de vlag van de (Israëlische) bezetter had gehesen. Ik wacht nog op antwoord. Dat een groep op 7 oktober middenin Amsterdam een Israëlische vlag ontrolde – intussen niet alleen die van een illegale bezetter, maar van een genocidale mogendheid –, doet me naar adem happen.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Meld je hieronder gratis aan voor Joop NL. Iedere donderdag een selectie opvallende nieuwsverhalen, opinies en cartoons in je mailbox.

BNNVARA LogoWij zijn voor