Je zult niets bezitten en gelukkig zijn

Wat wil het World Economic Forum precies doen om die lijfspreuk waar te maken?

“You will own nothing and be happy.” Waarom is deze lijfspreuk van het World Economic Forum zo polariserend? Waarom moet de mens in de moderne samenleving steeds meer bezitten, bezitten, bezitten; meer, meer, meer?! Is het ‘being happy’ dat deze zin belooft, niet goed genoeg?

De afgelopen jaren (decennia zelfs) zijn niet alleen Nederlanders maar alle inwoners van deze planeet steeds meer economisch en financieel zelfstandig geworden. We hebben tegenwoordig allemaal een huis, een auto, een mobiele telefoon en ga zo maar door. “You will own nothing” doet denken dat we daar allemaal afstand van moeten doen, maar is dat huis wel van jou? Heb je die auto of telefoon al afbetaald? Die laptop, is die echt van jou of heb je die in bruikleen van je werkgever? “You will own nothing.” Misschien is die uitspraak niet eens zo gek, gezien een groot gedeelte van hetgeen wij zien als ons persoonlijk bezit al in handen is van verschillende banken, financiële instellingen, investeringsmaatschappijen...

... en dat ‘being happy’ dan? Als je met je maandelijkse beloning nauwelijks jouw huis kan afbetalen bij de bank, de telefoonrekening of de maandafrekening van jouw auto niet meer kan betalen of je werkgever besluit dat je jouw laptop voortaan op kantoor achter moet laten, dan heb je in feite ook niets maar spendeer je wel al je vrije tijd piekerend over zaken die onder de streep (nog) niet van jou zijn.

Wat wil het World Economic Forum precies doen om die lijfspreuk waar te maken?

De afgelopen decennia is er gevochten voor arbeidersrechten: sociale zekerheden in de vorm van verzekeringen en pensioenen, de veertigurige werkweek als norm, etc. Vakbonden hebben hier keihard voor geknokt in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, maar hadden eigenlijk een ander resultaat gezien: loonstijgingen. Toch wordt die boot telkens stevig afgehouden, de lonen stegen in die tijd immers met de inflatie mee. Tot in 1982 het Akkoord van Wassenaar kwam, waarin die inflatiecorrectie werd verruild tegen arbeidstijdverkorting. Kortom: sociale zekerheden.

“You will own nothing and be happy.” Dat klinkt als een samenleving waarin je je geen zorgen hoeft te maken over een dak boven je hoofd, voedsel op de plank, of een volle tank. Het World Economic Forum streeft ernaar om door middel van sociale zekerheden de arbeiders in de wereld te voorzien in hun eerste levensbehoeften. Op zich een nobel streven, maar als we zulke enorme sociale zekerheden willen ontvangen, wat moeten we daar dan voor opgeven? De ervaring uit de vorige eeuw schrijft het al voor. Niet onze individuele vrijheid, niet een sociaal kredietsysteem, maar simpelweg onze lonen. In zo’n systeem, waar niet de overheid maar de werkgever een welzijnsstaat creëert, geeft de arbeider zijn loon uit handen.

Lezer, kijk om je heen. De spullen om je heen die naar alle waarschijnlijkheid wel ‘van jou’ zijn, die je met jouw hongerloontje hebt betaald, waar komen die vandaan? De grootste bedrijven op deze wereld - Amazon, Apple, Google, noem ze maar op - maken consumentengoederen. Deze bedrijven hebben er baat bij dat de consument hun spullen kan blijven kopen en zullen zich dus met alle macht verzetten tegen sociale zekerheden - dat is al zichtbaar binnen hun eigen bedrijven. Bij Amazon is het bijvoorbeeld uit den boze om op de werkvloer over vakbonden te praten.

Het mag duidelijk zijn dat er een enorme mismatch is tussen aan de ene kant het World Economic Forum, een denktank van politici en economen die zich committeert aan een visie voor de ideale samenleving en, aan de andere kant, de multinationals die biljoenen euro’s binnenharken aan consumentengoederen en dus weinig voelen voor een samenleving waarin zij eigenlijk weinig bestaansrecht meer hebben, of in ieder geval flink moeten inleveren op hun autonomie in de markt.

Of het einddoel nu echt moet zijn dat wij al onze persoonlijke bezittingen opgeven voor een werkgever die onze ziektekosten, pensioenen, hypotheken, brandstofkosten, etc. betaalt, denk ik niet. Of de ongebreidelde macht van het grootkapitaal een klein beetje ingeperkt mag worden? Ik ben in ieder geval van mening dat de ongecontroleerde groei die bedrijven zoals Shell, Tesla, Vodafone, enzovoorts zich alleen maar zal uiten in een economische dans om het belang van de arbeider tegenover de consument - een spiraal waar uiteindelijk de arbeider niet bij geholpen is en de consument nog minder.

Ik zou graag een oproep doen aan iedereen die hiermee te maken heeft: zowel de staat als de bedrijven, de arbeider en de consument. Onze samenleving loopt nu het risico dat we terechtkomen in een economische patstelling tussen een consumentenmaatschappij en de bestaanszekerheid; er is een volledig gebrek aan visie. We hoeven niet het ene of het andere uiterste te kiezen, maar belangrijk is wel dat de burgers weten waar ze op de lange termijn op kunnen rekenen. Er wordt nu met geld gesmeten om problemen met een systematische aard vooruit te schuiven - bijvoorbeeld de compensatie voor de energierekening.

De Speld schetste recentelijk op een zeer effectieve manier het beeld met de kop “Klimaatverandering - burger wacht op bedrijven, bedrijven wachten op overheid, overheid wacht op burger.”. Het bericht van 17 augustus kijkt naar de klimaatopgave, maar de kop wordt des te pakkender als die achterwege wordt gelaten. Dan wordt het “burger wacht op bedrijven, bedrijven wachten op overheid, overheid wacht op burger.”. De overheid wacht op de burger.

Ondertussen bezit die burger van alles, maar wordt die er niet vrolijker van.