Italië zélf is het probleem

Vluchtelingen uit Noord-Afrika wagen de oversteek naar Italië. Het land wil nu dat andere Europese landen meehelpen met de opvang. Geen sprake van vindt VVD-Kamerlid Cora van Nieuwenhuizen. Ze gaat er over in debat met Hans Entzinger, hoogleraar migratiestudies.

Luister en kijk vanaf circa 11:45 uur live naar het debat op Radio 1 bij DeGids.FM

Nu Italië te maken heeft met een enorme instroom van immigranten doet het een beroep op de andere Europese lidstaten: zij moeten deze mensen opvangen. Om met de woorden van de Italiaanse minister van binnenlandse Zaken Roberto Maroni te spreken: “Europa kan nu laten zien dat het gefundeerd is op eenheid en solidariteit.” Alle Europese Lidstaten worden door hem opgeroepen om Italië te helpen bij het opvangen van deze stroom migranten. Vooralsnog weigert onze partij dat te doen. Het probleem van de grote instroom ligt volgens de VVD namelijk vooral bij de Italianen zelf. Zij moeten eerst orde op zaken stellen, voordat Nederland en Europa hun boontjes gaan doppen.

De laatste maanden weten veel mensen uit Tunesië de weg naar Lampedusa te vinden. Via dit Italiaanse eiland proberen zij het Italiaanse vasteland en vervolgens het Europese continent te bereiken. Verreweg de meesten zijn economische migranten. Dat deze mensen de bestemming Lampedusa kiezen is niet toevallig. Op migratiegebied heeft het land een nogal tweeslachtig beleid. Aan de ene kant is het ruimhartig, zo niet slordig in het toelaten van migranten, aan de andere kant sluist het deze migranten graag door naar andere Europese landen.

Italië stelt nu voor deze tienduizenden migranten een visum op basis van “humanitaire gronden” te geven. Maar dat doet het dan niet om humanitaire redenen zoals bijvoorbeeld het veiligstellen van vervolging of geweld in hun thuisland. De meeste van de Tunesische migranten lopen thuis immers geen gevaar. Italië verleent deze visa met name om maar van het probleem af te zijn. Het heeft namelijk al die jaren verzuimd om een goed grenssysteem op te zetten. In plaats van een strenge, rechtvaardige en snelle procedure op te zetten, koos men ervoor mensen toe te laten en vervolgens aan te moedigen vooral door te reizen over de Italiaanse grenzen heen. Door een generaal pardon in 1987, in 1990, in 1996, in 1998 en in 2002 werden ongeveer een miljoen migranten gelegaliseerd. Die bleven vaak niet in Italië maar zochten hun heil in meer noordelijke oorden, zoals Nederland. 

Dat Italië ( of all countries ) nu verwacht dat andere Europese Lidstaten uit solidariteit de stroom immigranten mee helpt opvangen is nog vreemder als men kijkt naar het verleden.  Italië toonde zelf namelijk voorheen bijzonder weinig solidariteit op het gebied van immigratie. Het nam jarenlang veel minder migranten op dan bijvoorbeeld Nederland. Waar wij per miljoen inwoners 457 vluchtelingen opnamen, bleef de teller in Italië steken op 72. Dat is zes keer zo weinig. Italië regelde bovendien graag zijn zaakjes bilateraal. Zo sloot premier Berlusconi de afgelopen jaren een deal met de Libische dictator Khadaffi waardoor veel vluchtelingen in Libië afgeleverd werden en niet in Italië opgevangen hoefden te worden. Effectief, maar inhumaan. Zonder onderzoek of procedure werden de Libische migranten en vluchtelingen onmiddellijk teruggestuurd, de verstikkende armen van de Libisch dictator in. 

De VVD vindt dat Italië nu bescheidenheid zou passen. Europa is niet de schaamlap waarmee de migrantenstroom uit de Italiaanse kraan kan worden opgedweild. Italië moet nu zo snel mogelijk de Europese regels op het gebied van migratie – nota bene de grondslag van de solidariteit! – uitvoeren. Dat betekent in de eerste plaats dat het deze migranten in een versnelde procedure moet beoordelen en dient vast te stellen of er een grondslag is om een vergunning af te geven. Zo moeten deze personen aan voorwaarden voldoen als het hebben van eigen middelen van bestaan. Als dit niet het geval is, dienen zij teruggestuurd te worden naar hun land van herkomst. In de meeste onderhavige gevallen zal dat ook het resultaat zijn. Pas als Italië deze afspraken nakomt, zullen Europese Lidstaten bereid zijn om het land ook bij te staan in het effectueren van de terugkeer van migranten. Als Italië vergunningen afgeeft zonder dat aan de Europees vastgestelde voorwaarden is voldaan, moet het zich realiseren dat andere lidstaten die migranten kunnen – en zullen – weigeren.

Door het ongepaste steunverzoek, geeft Italië een verkeerd signaal af naar migranten die naar Europa willen: Lampedusa is een open poort naar Europa. Dat zal in de toekomst alleen maar meer migranten aantrekken. 

Onze boodschap voor Italië is dan ook helder. Als Italië zijn zaakjes op orde heeft, zullen Lidstaten Italië met vereende krachten bijstaan. Via de Europese Grensbewakingoperatie FRONTEX kan het land worden bijgestaan in het indammen van de migrantenstroom en het dichten van haar grenzen. De buitengrenzen van Italië zijn immers ook de buitengrenzen van Europa. Daarnaast kan Europa middels FRONTEX hulp bieden bij de terugkeer van de migranten. Met de inzet van verschillende Europese en internationale programma’s zullen de uitgezette migranten daarmee opgevangen kunnen worden in de regio van herkomst. 

Naar de toekomst toe moet Europa volgens de VVD nu echt harde asielafspraken gaan maken. Er moet serieus werk gemaakt worden van de bewaking van de buitengrenzen van Europa en er moet sluitende wetgeving komen die een toekomstig generaal pardon onmogelijk maken.

Deze boodschap en dit wenkend perspectief dient door minister Leers helder en stevig aan Rome te worden overgebracht. Lijdzaam toezien is daarbij geen optie. Een proactieve houding en harde opstelling is vereist om Italië in het gareel te houden en hen eraan te helpen herinneren dat Europese solidariteit niet een spel van het doorschuiven van de hete aardappel is, maar een samenspel van inspanningen voor een gezamenlijk doel: een veilig, welvarend Europa. Dat begint met een rechtvaardig en doeltreffend grensbeleid.