IS-gezinnen dragen geen collectieve schuld

Sinds IS is verslagen woedt de discussies over wat te doen met de ‘IS-gezinnen’. IS wordt gezien als het absolute kwaad. Er wordt zelfs een vergelijking getrokken met de nazi’s: IS-strijders zijn ook oorlogsmisdadigers. Allemaal. Vooral de Yezidi’s die standaard aan het woord komen in de media om te verhalen over de misdaden van IS, versterken dit beeld. Wat hen is aangedaan is verschrikkelijk. Voor Yezidi’s zijn daarom alle Syrië-gangers IS-verkrachters evenals hun vrouwen ‘want zij wisten ervan’. Een veelgehoord argument in het debat is verder: als we IS-gezinnen laten overkomen, halen we de vijand in huis en dat maakt Nederland onveilig. Het vijfde colonne-idee dat toch al aan moslims kleeft. Veel deskundigen hebben al gezegd dat zo’n benadering de veiligheid van Nederland juist niet waarborgt omdat het de rancune kan vergroten en je de extremisten niet in de gaten kunt houden.

De impliciete benadering van de ‘IS-gezinnen’ door de Yezidi’s en veel Nederlanders lijkt er één van collectieve schuld en straf. En dat strekt zich zelfs uit tot kinderen. Dit is de nazi-beulen en hun gezinnen zelfs niet ten deel gevallen. Collectieve schuld en straf strookt bovendien niet met onze rechtsstaat. Je bent eerst verdachte en de rechter beslist of je schuldig bent.

Die onbewuste of bewuste collectieve benadering geldt ook bij de vraag of een IS-strijder gederadicaliseerd kan worden. Eens een IS-strijder, altijd een IS-strijder, is de teneur. En en passant worden vrouw en kinderen meegenomen in dit oordeel. Premier Rutte legt de lat heel laag: volgens hem kunnen 9-jarigen al potentiële Al Baghdadi’s zijn en moeten ze daarom opgegeven worden. Als men toch de vergelijking maakt met nazi-Duitsland, hoe onjuist dit mijns inziens ook is, dan zou bij nazi-Duitsland een heel volk opgegeven zijn. Na de Tweede Wereldoorlog hebben onder andere de Amerikanen deradicaliseringsprogramma’s voor Duitsers opgezet. En al met al zijn de Duitsers moreel goed hersteld van deze abjecte periode. Terwijl het Hitler-tijdperk beduidend langer heeft geduurd dan de IS-periode.

De keuze van de benaming van de mensen die naar Syrië vertrokken zijn, verraadt overigens een aanname: IS-strijders. Maar niet alle Syriëgangers waren IS-strijders. En niet alle IS-strijders zijn oorlogsmisdadigers. Een leger is een militaire organisatie, een geweldsapparaat, en telt allerlei functies. Zo ook het IS-leger: van websitebouwers tot oorlogsmisdadigers. Niet iedereen was websitebouwer of kok, maar ook niet iedereen was een oorlogsmisdadiger. Hoe graag de Yezidi’s en vele Nederlanders ons dat willen doen geloven.

We mogen niet vergeten dat in het begin Nederlanders naar Syrië gingen om te helpen in de strijd tegen een dictator. Een strijd die Nederland in het begin, zij het vooral in gedachte, steunde. Er ontstonden talloze rebellengroepen en niet altijd was duidelijk wat nu wel of geen foute groep was, zo heeft Nederland zelf kunnen ondervinden toen ze een rebellengroep probeerde te steunen. Het ontbreken van wapens deed rebellengroepen besluiten om zich tot IS te wenden. Syriëgangers zijn daardoor in IS-groepen terechtgekomen. IS had echter niet zozeer de bevrijding van Syrië op het oog alswel de stichting van een islamitische staat.

Uiteraard zijn er Nederlanders naar Syrië getrokken om zich bewust bij IS aan te sluiten om voor een eigen islamitische staat te strijden. De meeste vrouwen zijn hun man achterna gereisd, niet om te vechten maar vanwege het idee vrij hun geloof te kunnen uitoefenen. Wie wat gedaan heeft, dat weten we niet. Dat moet onderzocht worden.

De bejegening van ‘IS-gezinnen’ als ware er sprake van een collectieve schuld lijkt mij onterecht en onrechtvaardig. Het werkt daarnaast contraproductief met het oog op de veiligheid van Nederland. Het zou, ik doe maar een wilde slag, betekenen dat het gezin van een piloot die met bijvoorbeeld een bom ook tientallen burgers in zeg Irak doodde, medeschuldig is.

Of er sprake is van oorlogsmisdaden gepleegd door Syrië-gangers moet via het recht duidelijk worden; in Nederland, op individuele basis en niet door onze collectieve onderbuik. Want het zijn onze onderdanen, ook al willen we onze handen liever in onschuld wassen.