Joop

Is de 'redding' van de Tropenbibliotheek gerechtvaardigd?

Opinie

•

04-11-2013

•

leestijd 4 minuten

•

Wat is de waarde van de KIT-collectie van na 1950? Een voorzichtige schatting komt uit op €75 miljoen

In de loop van mei 2013 duiken de eerste berichten op in de nationale pers over de ‘onvermijdelijke’ ontmanteling van de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen: ‘Wat niet door derden wordt overgenomen, verdwijnt zonder pardon in de vuilnisbak’, zo luidt het. Maar op 31 oktober weet de anders zo kritische Volkskrant te melden dat de enorme collectie op het nippertje van de ondergang is gered door de ‘wereldvermaarde’ Bibliotheek van Alexandrië.

Het op pagina 3 geplaatste stuk stelt niet de vraag of hier wel sprake is van een echte ‘redding’ in de betekenis van het bereiken van een gerechtvaardigd doel. En of de besluitvorming die tot deze toestanden heeft geleid wel zorgvuldig is geweest.

KIT De voorgeschiedenis is bekend. Het KIT is als Koloniaal Instituut in 1910 opgericht door het toenmalige Ministerie van Koloniën en het bloeiende koloniale bedrijfsleven, waaronder de voorgangers van Shell, ABN-AMRO en Imtech. Na de Indonesische onafhankelijkheid is het mandaat van het KIT als medisch en ontwikkelingseconomisch kennisinstituut verruimd tot de tropen in het algemeen. De overheid maakte gedurende tientallen jaren dankbaar gebruik van de diensten van het KIT voor de uitvoering van haar beleid voor ontwikkelingssamenwerking.

Tweederde van de 22 miljoen die het KIT tot voor kort jaarlijks aan subsidie ontving ging naar het Tropenmuseum. Dit museum zou geen enkel ontwikkelingsdoel dienen en werd derhalve door staatssecretaris Ben Knapen over de schutting bij het ministerie van OCW gegooid. Hierbij werd gemakshalve vergeten dat het museum eerder al eens om budget-technische redenen de omgekeerde route had afgelegd. Van de resterende 7 miljoen kreeg de afdeling Information and Library Services (ILS) ook weer tweederde. Althans op papier, want het grootste deel ging op aan huur en overhead.

Onder het gedoogsteunde kabinet-Rutte I (2010-2012) verliest het KIT haar draagvlak binnen het Ministerie van Buitenlandse Zaken en krijgt de opdracht om volledig marktgericht te gaan werken. Op 5 november 2012 – de dag van het definitieve ontslag van het reeds lang demissionnaire kabinet – valt de brief op de deurmat met het juridisch onaantastbare besluit dat de subsidiekraan op 31 december 2013 definitief dicht gaat. In deze brief wordt opvallend genoeg met geen woord gerept over de bibliotheekcollectie, hoewel vaststaat dat de post-1950 collectie geen inkomsten kan genereren. Heeft men die over het hoofd gezien?

75 miljoen Wat is de waarde van de KIT-collectie van na 1950? Er is gedurende 63 jaar met zorg geïnvesteerd in acquisitie, opslag, en catalogisering ervan. Een voorzichtige schatting komt uit op €75 miljoen. Welk doel wordt gediend met de verhuizing van het grootste deel hiervan naar Egypte? Vanuit het perspectief van het KIT maakt het 10 km boekenplanken vrij voor verhuur. De vraag is natuurlijk of dat genoeg oplevert om op te wegen tegen de kapitaalvernietiging van vele tientallen miljoenen aan boeken die aan het KIT zijn toevertrouwd. En wat te denken van het feit dat het KIT statutair verplicht is de bibliotheek in stand te houden. Hoe legaal is het dan om €75 miljoen aan hoogwaardige, publiek gefinancierde informatie weg te doen. Wat wordt hier precies ‘gered’? En wie mag dat besluiten?

Ondertussen hebben vele deskundigen zich ontsteld getoond over de gang van zaken. Jeffrey Shane, bibliothecaris van Ohio University, spreekt terecht van een ‘roekeloos besluit’ (Trouw, 26 oktober): “Deze rijke en brede collectie over ontwikkelingslanden is een icoon van Nederlandse culturele en intellectuele geschiedenis”, en “Het slaat financieel gezien nergens op”.

Vergisten professor Frankema en zijn collega De Haas zich soms toen zij onlangs stelden dat afbraak van de bibliotheek tevens de onderzoeksinfrastructuur vernietigt waarvan zij afhankelijk zijn, juist op het moment dat er aanzienlijke publieke middelen beschikbaar worden gesteld voor het type onderzoek dat zij doen? Kortom, waarom ondermijnt de staat haar eigen investeringen?

Show-collectie En is de Bibliotheek van Alexandrië eigenlijk niet een zeer twijfelachtige bestemming, een peperduur prestigeproject met een zwakke reputatie? Van de 1.2 miljoen boeken in de schappen, wordt bijna de helft gevormd door een schenking van de nationale bibliotheek van Frankrijk. Het gaat hier om ontdubbelde exemplaren van de totale Franse boekenproductie over de periode 1996-2006. Er is hier dus geen sprake van evenwichtige collectievorming, maar van een show-collectie. Kennelijk past het ‘Royal Tropical Institute’ precies in het prestigieuze plaatje. Opgeluchte schouderklopjes over en weer volgen. ‘Geen imagoschade’, wordt er gedacht. Voor wie erin tuint, dan.

Neen, de KIT collectie had alleen kunnen worden gered door hem te laten staan waar hij hoort. Dat had kapitaalvernietiging vermeden en hem tevens toegankelijk gehouden voor de bijna 60.000 universitaire en 45.000 HBO studenten in Amsterdam om over de rest van Nederland maar te zwijgen. Een geringe investering om een publiek goed in stand te houden. Soms heeft goede besluitvorming gewoon wat meer goede wil en tijd nodig. Als het daaraan schort is het treurig gesteld in het land.

Meer over:

opinie, leven

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (10)

Sorteren op:

leoklei4 nov. 2013 - 14:37

Weer zo´n onzin verhaal over een collectie van na 1955 waarvan in iedere Bibiliotheek in Nederland excemplaren te vinden zijn Dus niets unieks wordt er ¨vernietigd¨ maar gewoon opgeruimd wat ook de Franse al voor ons deden en het ¨transporteerden naar Egypte Vertel toch eens het hele verhaal en haal er niet de dingen uit welke in een bepaald straatje passen zou ik zeggen. Nederland bewaard toch al veel te veel opruimen zou ik zeggen en alleen het goede behouden maar dat leren ze tegenwoordig niet meer lijkt het wel

Ozanhan4 nov. 2013 - 14:37

Een erg goed stuk. Goed dat iemand deze situatie aankaart! Jammer dat er vaak mensen over dit soort beslissingen gaan die er te ver van af staan en niet de tijd nemen om er echt goed over na te denken.

insignia4 nov. 2013 - 14:37

Nu Nederland geregeerd wordt door alleen het geld en geen andere consideraties, is dit een onvermijdelijk gevolg. Ons land wordt door de heersende kliek ieder jaar armer gemaakt. Maar gelukkig kunnen we straks over 6 banen van Amsterdam naar Utrecht rijden in onze auto. Een rijk bezit.

Tom Meijer4 nov. 2013 - 14:37

De schrijver heeft zonder meer gelijk. Hoe er met deze bibliotheek wordt omgegaan is trouwens exemplarisch voor veel van ons nationale erfgoed. Bij veel Nederlandse instituties en instituten (en Nederland in het algemeen!) is historisch besef vrijwel of geheel afwezig. Zorgvuldig en vaak met veel geld opgebouwde archieven en collecties van allerlei aard zijn zowat vogelvrij. Het zijn vaak de inhoudsloze managers die beslissen.

HanvanderHorst14 nov. 2013 - 14:37

Ik geef de schrijver ook gelijk, maar als de keuze is tussen de shredder en een wat opmerkelijke bibliotheek, dan ga ik toch voor die opmerkelijke bibliotheek. In dit kwaaie klimaat kun je een collectie als die van het KIT misschien beter veilig stellen in het buitenland.

Barloef4 nov. 2013 - 14:37

Ach, na lang geruzie lijkt de overheid het ook "eindelijk" zover gekregen om bijvoorbeeld historische kadastrale kaarten te vernietigen, want we hebben ze immers digitaal! Even een laserprintje op A4tje en je ziet het verschil niet! Historische archieven staan leuk op de tocht tegenwoordig...

JAWEH4 nov. 2013 - 14:37

Misschien wel wrang om te constateren dat Egypte deze verzameling gaat aankopen met subsidie uit de EU. HAHAHAHAHA ( ik vind het te grappig voor woorden) lolololol Kennelijk snappen ze daar een stuk beter hoe je met zoiets belangrijks omgaat.

Sternenstaub4 nov. 2013 - 14:37

"Wat is de reden dat er in Nederland bovengemiddeld op kunst en cultuur wordt bezuinigd? Veel zonder direct profijt moet weg: erfgoed en talentontwikkeling. Door afnemend historisch besef nu verliest ons land straks z’n historisch geheugen. Da’s het kapitaal dat in vorige generaties is opgebouwd. De gevolgen merken we pas later. Afbraak is een traag proces. Het is door de bezuinigingsdrift en afbraakpolitiek onder leiding van de VVD in gang gezet. Onze politieke brekers besteden liever 30 miljard euro aan banken of 5 miljard euro aan de JSF dan het cultureel erfgoed of de kunsten genereus te steunen. Ze spreken nog met genoegen over hun afbraak ook. Dat zet het in de categorie van de psychose. Wat filmtheoreticus Siegfried Kracauer over de Duitse ziel in de aanloop naar het nazisme ‘Kollektivdispositionen’ noemde. De waanvoorstelling van een volk." http://georgeknightlang.wordpress.com/2013/10/11/volk-wordt-voorgelogen-dat-bibliotheek-tropeninstituut-is-gered/

JandeBoer24 nov. 2013 - 14:37

Alwéér zo'n flater van de liberalistische Volkskrant.

1 Reactie

Tom Meijer4 nov. 2013 - 14:37

"Alwéér zo'n flater van de liberalistische Volkskrant." Leg uit Jan.

0 Rapporteren