Is de onvrije arbeid aan een terugkeer bezig?

De Europese Unie kent vrij verkeer van personen. Hoe dat allemaal ontaard is vertelde Agnes Jongerius zaterdagochtend in het radioprogramma Nieuwsweekend van Omroep Max. Als voormalig voorzitter van het FNV en scheidend lid van het Europees Parlement kent ze de materie op een duimpje.

Idealiter kan elke inwoner van een lidstaat op functies in de hele Unie solliciteren. In de praktijk weet je niet waar buiten je directe omgeving de banen zijn. Daarom hebben zich allerlei bemiddelaars tussen de werkgevers en de werknemers gewurmd. Zij nemen gegadigden in dienst en lenen die vervolgens uit aan bedrijven waar ze om personeel zitten te springen als dat maar laag genoeg betaald is. Heel vaak zijn dat land- en tuinbouwbedrijven, distributiecentra en slachterijen. Deze uitzendbranche is vrijwel ongereguleerd, legde Jongerius uit en de Arbeidsinspectie besteedt er geen serieuze aandacht aan.

Meestal is werk voor zo'n bemiddelaar gekoppeld aan slechte en naar verhouding dure huisvesting. Wie klaagt over het lage loon of de slechte arbeidsomstandigheden of anderszins niet bevalt, vliegt eruit en verliest meteen het onderdak. Jongerius vertelde over de zoon van een uitzendbaas die een arbeider in elkaar had geslagen toen deze zich bij het slachthuis waar hij te werk was gesteld, beklaagde. 

Daarna begon zij over de Indonesische jongens en meisjes die naar Nederland waren gelokt met de belofte dat zij hier tijdens hun werkzaamheden in ziekenhuizen een medische opleiding konden volgen. Eenmaal hier aangekomen, bleken ze geen werk- maar een studievisum te hebben gekregen. En dat niet voor een hbo-opleiding zoals was voorgespiegeld maar mbo. Klachten? Ze zaten er aan vast want wie protesteerde, werd met de boeteclausules in het contract geconfronteerd. Ze konden geen kant op.

'Poenale sanctie', dacht ik. Na de afschaffing van de slavernij trokken plantagehouders in Oost en West Aziatische contractarbeiders aan die voor een aantal jaren moesten tekenen. Drossen, de benen nemen, was strafbaar. Je werd dan door de autoriteiten opgespoord en teruggebracht. Dat heette de poenale sanctie. In Suriname is die pas per 1 januari 1948 afgeschaft. Zulke wetten kent Nederland nu niet maar de positie waarin veel buitenlandse werkkrachten verkeren, doen erg denken aan de onvrije arbeid van weleer: je wordt onderbetaald, je huisvesting hangt samen met je werk of je zit aan boeteclausules vast. 

Er is nog een overeenkomst met het koloniale verleden, in het bijzonder in Suriname. Plantages konden alleen maar winstgevend worden geëxploiteerd met slaven of arbeidscontractanten die in feite hun vrijheid voor een aantal jaren hadden verkocht. Anders gingen zij failliet. Dat is nu net zo goed het geval met veel landbouwbedrijven, distributiecentra en slachterijen. Zonder uitzendbureaus die hun personeel onderbetalen en in een dwangpositie houden, kunnen zij niet blijven bestaan. Ze hebben het tegenwoordig veel over dekolonisatie. Dan verdient deze behandeling van weerloze mensen toch wel prioriteit.

Wilders hoor je daar nou nooit over. Als hij aan de macht mocht komen, zal de rechteloosheid van deze categorie buitenlandse arbeiders eerder toe- dan afnemen. Want dan moeten ze ook nog uitzetting vrezen. Dat verstrekt de greep van de uitbuiters en vergroot de onvrijheid van de arbeiders.

Agnes Jongerieus wist ook te melden dat Otto Workforce, een in het aantrekken van buitenlands personeel voor laaggeschoold werk gespecialiseerde uitzendbedrijf,  ook nog eens tot de hoofdsponsoren behoort van de VVD.

En dan laten we de illegalen die in ons land te werk zijn gesteld, buiten beschouwing.  Hoe zij worden uitgebuit en in bedwang gehouden, onttrekt zich aan de waarneming. 

Conclusie: we halen in Nederland de schouders op over toestanden die in een aantal opzichten raken aan de slavernij waarvoor onze autoriteiten zo ijverig hun excuses aanbieden. Je zou bijna denken dat het een rookgordijn is voor de eerste stappen naar de wederinvoering van dit stelsel in een moderne vorm.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: in het voorportaal van Wilders I?