Intolerant Europa

Een derde van de bevolking in acht EU-landen, waaronder Nederland, meent dat er een natuurlijke hiërarchie tussen volkeren bestaat, de helft wijst de islam af en een meerderheid is seksistisch. De Nederlanders zijn toleranter dan de bevolking in de andere landen.

Dat blijkt uit een niet erg vrolijk stemmende studie van de sociaaldemocratische Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) die is gebaseerd op een uitgebreide, volgens de onderzoekers representatieve enquête onder 1000 mensen in Duitsland, Engeland, Frankrijk, Nederland, Italië, Portugal, Polen en Hongarije. Wat betreft xenofobie, islamofobie en racisme ontlopen de landen elkaar niet veel. Significante verschillen werden wel gevonden als het ging om anti-semitisme, seksisme en homofobie.

De conclusie van de FES-studie, die onderdeel is van een serie publicaties over extreemrechts, is dat groepsgerichte vijandschap, een denigrerende houding en vooroordelen ten opzichte van het “vreemde” wijdverspreid zijn in Europa. De onderzoeksmethode en de conclusies zijn wat kort door de bocht. Toch is het de moeite waard de resultaten nader te bekijken.

In het onderzoek wordt het aantal migranten en moslims per land weergegeven (zie onderstaande grafiek). Hieruit blijkt dat in Duitsland (12,3%), Frankrijk (10,4%), Nederland (10,1%) en het Verenigd Koninkrijk (9,1%) de meeste immigranten wonen. Dit zijn ook de landen met de meeste moslims (Frankrijk 10%, Duitsland 7%, Nederland 6% en het VK 4%).

Te veel immigranten In alle landen ziet een meerderheid van de bevolking immigranten als een verrijking van de eigen cultuur. Toch vindt ongeveer de helft van alle Europese respondenten dat er te veel immigranten in hun land wonen. Vooral in Italië, het Verenigd Koninkrijk, Portugal en Hongarije vindt een ruime meerderheid dit. In Polen, waar volgens het rapport slechts 1,8% van de bevolking immigrant is, vindt een kwart van de bevolking toch dat er teveel immigranten wonen.

Een grote minderheid van de Engelsen en Hongaren voelt zich soms een vreemde in eigen land. Driekwart van de Polen en Hongaren vindt dat de autochtone bevolking meer recht op werk heeft dan immigranten, terwijl in Nederland en Frankrijk een kwart van de bevolking dit standpunt deelt.

Antisemitisme  Het anti-semitisme varieert, maar is in de meeste Europese landen nog sterk aanwezig. Zo meent 69,2 % van de Hongaarse respondenten dat “Joden te veel invloed uit te oefenen”, in Polen vindt 49,9 procent dat. In deze twee landen vindt ook driekwart van de bevolking dat de joden proberen een slaatje te slaan uit de holocaust, op ruime afstand gevolgd door Duitsland waar ongeveer de helft van de bevolking dit vindt. Op beide vragen scoren de Nederlanders het laagste: 5% van de Nederlanders meent dat joden te veel invloed uitoefenen en 17% vindt dat joden voordeel proberen te krijgen uit het slachtofferschap tijdens het nazi-tijdperk. Ruim 40% van de Nederlanders kan begrijpen dat mensen een hekel aan joden hebben vanwege het beleid van de staat Israel. Dat is vergeljkbaar met andere landen.

Racisme Ongeveer eenderde van de Europeanen meent dat er een natuurlijke hierarchie bestaat tussen ‘witte’ en ‘zwarte’ mensen. Alleen in Italië ligt dit beduidend lager. Een kwart van de Hongaren en de Polen ziet liever geen huwelijk tussen ‘wit’ en ‘zwart’, een meerderheid van de Portugezen vindt sommige culturen superieur aan andere culturen en een ruime meerderheid van alle Europeanen vindt dat ‘onze’ cultuur beschermd moet worden tegen vreemde invloeden.

Islam In Hongarije, het land met de minste moslims (0,03%) vindt de grootste meerderheid (60,7%) dat er teveel moslims zijn, terwijl in het land met de meeste moslims (Frankrijk) dit lager (36,2%) ligt dan het Europees gemiddeld.

Een meerderheid van de Europeanen vindt moslims te veeleisend en de islam een intolerante religie. Deze opvatting wordt het minst gedeeld in de landen waar de meeste moslims wonen.

Man-vrouwverhouding Een meerderheid van de Europeanen is het eens met de vage stelling dat vrouwen hun rol als echtgenote en moeder serieuzer moeten nemen – de enige uitzondering is Nederland. In Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninrijk vindt 12-15% dat mannen meer rechten op banen hebben dan vrouwen in tijden van krapte op de arbeidsmarkt. In de overige landen liggen die percentages tussen de 21 en 36%.

Homoseksualiteit Tot slot homoseksualiteit. Een meerderheid van de Europeanen accepteert geen homohuwelijk – dat geldt voor 88,2 procent van de Polen, ongeveer tweederde van de Portugezen, Italianen en Hongaren en tussen de 40 en 50 procent in de andere landen. Uitzondering is Nederland waar 17 procent tegen het huwelijk is van mensen van hetzelfde geslacht.

De studie waarschuwt voor een stijging van het rechts-populisme. Veel mensen voelen zich verlaten door de politici van de gevestigde partijen. De vaak geuite afwijzing van diversiteit moet serieus genomen worden als een bedreiging voor de democratie, zeggen de (linkse) auteurs.

Tot slot In het Nederlandse integratiedebat wordt de intolerante islam vaak tegenover het tolerante christendom geplaatst. Deze cijfers geven aan dat dit een misplaatste tegenstelling is. In zeven van de acht Europese landen is het grootste deel van de bevolking christelijk. In Polen geldt dat voor 89% van de bevolking, gevolgd door Italië (87 %), Portugal (86%), Hongarije (70%), Frankrijk (66%) en in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk tenslotte is 63% van de bevolking christelijk. In Nederland, dat in het rapport het meest tolerante land wordt genoemd, beschouwt een minderheid van 47% zich als christelijk. Van deze acht Europese landen kent Nederland de grootste groep (44%) die zich als niet-gelovig beschouwt.

Met een hele flinke slag om de arm zou je kunnen concluderen dat ontkerkelijking leidt tot meer tolerantie in een samenleving.

Uit nog lopend promotieonderzoek van politicoloog Elmar Jansen blijkt dat Nederlandse moslims genuanceerder denken over homoseksualiteit dan Duitse boeren. Moslims in Nederland ‘vernederlandsen’ volgens Jansen snel. Een seculiere samenleving is die redenering volgend niet alleen bevorderlijk voor  tolerantie onder ongelovigen, maar maakt ook gelovigen toleranter.

Links : Een samenvatting van het FES-studie (PDF)