In de zorg is iedereen koning, behalve de patiënt

Van de marktwerking zou de zorg beter en betaalbaarder worden, zo hield VVD-minister Hans Hoogervorst ons destijds voor. De klant was immers koning. Deze zou het product kiezen met de beste prijs/kwaliteitsverhouding. Het was allemaal zo klaar als een klontje. De werkelijkheid leerde anders.

Een zeer beperkte groep grote verzekeraars begon aan een gestage opmars naar de macht. Gevoed door de premies, die de burgers op straffe van forse boetes betaalden, kochten zij in het groot gezondheidszorg in die zij vervolgens onder de verzekerden distribueerden. Dat bleek een lucratieve business want de verschillende conglomeraten bouwden enorme reserves op. 

En de tot klant gepromoveerde cliënt? Die kwam in dit systeem nauwelijks aan het woord of het moest via patiëntenverenigingen zijn, die hier en daar in allerlei overlegraden een woordje mogen meepraten. Veel haalt dat niet uit want zij vertegenwoordigen misschien wel zieken maar niet de macht van het geld.

Niet de patiënt bleek klant maar de verzekeringsmaatschappijen. Hun koninklijke almacht was echter niet compleet want die patiënt behield wel het recht om zélf uit te zoeken bij welke arts en bij welk ziekenhuis hij te rade wilde gaan. 

Daar proberen de grote zorgverzekeraars – het kleine Schiedamse DS W is op die regel een van de weinige uitzonderingen – nu een eind aan te maken. En ze hebben de politiek grotendeels mee. Als alles verkeerd loopt, bepaalt de verzekeringsmaatschappij bij wie U op het spreekuur mag verschijnen en bij wie niet. Tenzij U de torenhoge rekening zelf betaalt natuurlijk. Of een waarschijnlijk veel duurdere ‘restitutiepolis’ afsluit. Zo wordt de vrije artsenkeuze een privilege voor de rijken. 

De patiënt is daarmee teruggebracht tot een machteloze horige die maar moet accepteren wat hem wordt toebedeeld. De marktwerking volgens het model Hoogervorst heeft het omgekeerde bereikt van wat werd beoogd: de gezondheidszorg zal niet goedkoper worden en evenmin beter. 

Hoe komt dat? Dat komt door de marktwerking. De werkelijke klanten zijn niet de patiënten maar de zorgverzekeraars. Als assurantiebedrijf willen zij zoveel mogelijk premie innen en zo weinig mogelijk uitbetalen. Dat is hun verdienmodel. De artsen, de maatschappen, de ziekenhuizen moeten met de vertegenwoordigers van zulke bedrijven onderhandelen. Verzekeraars zullen een zo scherp mogelijke prijs bedingen. De gezondheidszorg moet daarbij de vertegenwoordigers van de verzekeraars tevreden houden en niet de patiënten. Die hebben immers geen keus meer, net als gebruikers van het openbaar vervoer die zich ook maar moeten schikken naar de grillen van de NS of de regionale busmonopolist. De kwaliteit van de zorg komt dan op de tweede plaats. Boze patiënten kunnen in het kader van de voorgenomen gedwongen winkelnering immers toch niet weglopen.

En de hoge kosten dan? Zullen verzekeringsmaatschappijen geen efficiënte zorg eisen? Ze willen zo laag mogelijke prijzen en ze kunnen altijd de premie wat verhogen als de winstmarge in gevaar komt. Hoe de andere partij het organiseert, is niet hun pakkie an. 

Echte marktwerking in de zorg betekent dat de patiënt zelf bepaalt wie hij vertrouwt en aan wie hij zijn klandizie gunt. Op internet vindt hij waar welke behandelingen hoeveel kosten. En wat hij voor zijn centen precies terugkrijgt. Wie weet ontstaat er dan ook voor artsen en ziekenhuizen een soort Independer.  

De patiënt krijgt voor de geleverde diensten een uitgebreide en gespecificeerde rekening waaruit blijkt hoeveel de overhead bedraagt. Zo wordt dan eindelijk duidelijk hoe het komt dat de kosten van de gezondheidszorg zo hoog zijn. Vanwege het eigen risico zal de patiënt zulke rekeningen kritisch lezen en als het te gek wordt aan de bel trekken. De verzekeraar tenslotte ontvangt een kopie van de rekening en betaalt uit. Dat is echte marktwerking waarin de patiënt niet slechts een object is maar een handelend persoon. 

Tegelijkertijd kan men zich blijven afvragen of de gezondheidszorg nu wel gediend is met marktwerking. Of de verhouding tussen arts en patiënt er wel een moet zijn als tussen koper en verkoper. Of er in de gezondheidszorg werkelijk gelijkwaardige zakelijke relaties kúnnen bestaan. 

Beluister dit opiniestuk hier.