In de val van Moskou

Anderhalve week geleden plaatste Joop een video van een vrouw die in de metro van Sint-Petersburg op nogal opmerkelijke manier protesteerde tegen manspreading, de gewoonte van sommige mannen om wijdbeens te zitten en zo veel meer ruimte in te nemen dan hen toekomt. Het was een spectaculaire clip. De vrouw goot pardoes een flesje vloeistof leeg over het kruis van nietsvermoedende mannelijke passagiers die wijdbeens zaten. Ze beweerde dat het bleekwater was. Het was een spectaculaire clip in de categorie ‘kijk nou eens’.

Wie deed dit? Ik googelde de vrouw. Ze had eerder een video gemaakt tegen upskirt-filmers die viral ging en profileerde zichzelf als sociaal activiste. Was deze video in scène gezet? Hoogstwaarschijnlijk wel. De mannen zaten ook wel erg overdreven wijdbeens. Het was zo bezien een komische shock-show om een misstand aan de kaak te stellen. Dat manspreading in het ov voor vooral vrouwen een reëel probleem is, is dankzij sociale media wel duidelijk geworden. Als ik had gedacht dat de video echt was, had ik ‘m niet geplaatst. We maakten er een Kijk Nou van en in het bericht uitten we enige twijfel over de echtheid. Want, eerlijk is eerlijk, het zou vast veel clicks trekken. Wat ook meespeelde is dat er op het moment van plaatsing geen vrouw op de redactie aanwezig was. Die had er met andere ogen naar gekeken. Waarmee het belang van diversiteit nogmaals is aangetoond.

Ik zag de video in de traditie van het media-activisme van bijvoorbeeld de feministische FEMEN die met spectaculaire daden de aandacht op prangende kwesties weet te richten. Of die van de Franse social media clown Rémi Gaillard. Het verschil is natuurlijk dat zij hun video’s niet in scène zetten. Dat had achteraf reden moeten zijn de bewuste video, hoe amusant ook, niet te plaatsen. Waar ik echter helemaal niet aan dacht was dat de video onderdeel was van een Russische nepnieuws-campagne.

De site EU vs Disinfo meldt vandaag dat de video niet alleen geënsceneerd is maar onderdeel van een media-strategie. Het protest is helemaal nep. De ‘activiste’ is een Russisch model dat zich eerder juist heeft uitgesproken tegen feminisme. Ze is een zelfverklaard aanhanger van Poetin. De werkwijze waarmee de video gemaakt is doet denken aan een bureau dat gespecialiseerd is in Kremlin-propaganda. Die, het zal geen verwondering wekken, ontkennen dat ze er iets mee te maken hebben.

EU vs Disinfo legt uit dat het Kremlin er niet op uit is feminisme te promoten – integendeel zelfs -maar de polarisatie in het Westen aan te jagen.

Dat is op zich geen nieuws maar ik realiseerde me niet dat zo’n campagne ook in Rusland zelf gevoerd kan worden. Dit betrof een Russische video gemaakt in een Russische stad en het ging over Russen. Dat kon want het doel van de makers was feministen te demoniseren en feministen vind je in elk land. GeenStijl, die de video eveneens publiceerde, deed daar braaf aan mee en linkte in het bericht naar de instagram-account van een bekende Nederlandse feministe om hun reaguurdershorden op haar af te sturen.

De video bleek veel agressie tegen vrouwen in het algemeen en feministen in het bijzonder op te roepen. Nou zijn mannen wel vaker verontwaardigd als ze geconfronteerd worden met ongemakken die vrouwen dagelijks ervaren maar in dit geval ging het er opvallend hard aan toe. Alsof de daad van de vrouw in kwestie een vrijbrief bood om al hun haat vrij te laten stromen. Achteraf gezien blijkt dat inderdaad het doel van de clip.

Als ik me dat allemaal gerealiseerd had, was de video niet op Joop geplaatst. Foutje bedankt, zou je misschien denken maar het probleem ligt dieper.

Bij Joop speuren we in internationale media naar nieuws dat voor de lezer interessant is. Dat betreft meestal sociale of politieke kwesties die ook in Nederland spelen of het debat hier raken. Denk bijvoorbeeld aan de criminalisering van mensen die op de Middellandse Zee vluchtelingen helpen. Het gaat dan om incidenten of voorvallen die in de Nederlandse media meestal – nog – geen aandacht krijgen. Bij zo’n bericht zoeken we liefst een passende video. En daarbij valt op dat het vaak Russische kanalen zijn die, als enige internationale media, dergelijk nieuws oppakken. Daar doen we niets mee want het beleid bij Joop is dat er op de site geen plek is voor Russische propaganda.

Het heeft me wel vaak aan het denken gezet. Wat zegt het dat ik een nieuwsbericht wil maken over iets dat de Russen als een perfect propaganda-onderwerp zien? Help je er de ‘vijand’ niet mee? Je zou er bijna huiverig van worden. Dat is natuurlijk raar. Waarom zouden we onze mening over een onderwerp laten bepalen door wat het Kremlin er van vindt? O, zij vinden het goed, dan wij niet. Dat is wel een ernstige vorm van simplisme.

Wat krijg je als je dat wel zou doen? De Zwarte Piet-discussie verdeelt Nederland. Geen aandacht meer aan besteden? Metoo, ook niet meer? Er zijn mensen die dat inderdaad vinden. Het geeft immers maar onrust.  Sla de geschiedenis er maar op na. Had Martin Luther KIng niet voor burgerrechten moeten strijden omdat het Amerika verdeelde? Hadden, om dichter bij huis te blijven, feministen niet Bloemenhove moeten bezetten om het recht op abortus af te dwingen? Onzin natuurlijk. Dat wil niet zeggen dat je malloten of extremisten een platform moet bieden maar het aan de kaak stellen van misstanden roept nu eenmaal vaak ergernis op, vooral als er bewustmaking voor nodig is.

En dat Rusland er achter zit? Zelfs dat hoeft geen bezwaar te zijn. Na de val van de Muur bleek dat Moskou achter de succesvolle Stop de Neutronenbom—campagne had gezeten die was opgezet door de CPN, de communistische partij. Het neemt niet weg dat de massale protesten tegen het vreselijke wapen – gebouwen blijven staan, alleen de mensen gaan dood – volkomen terecht waren en het goed is dat de bom er nooit is gekomen.

Zo bezien: wie weet hoeveel mannen zich door de video bewust zijn geworden van hun asociale gedrag en er voortaan op letten niet aan manspreading te doen. Het ov wordt daar beter van. Moskou, bedankt.