In Berlijn hield Rutte de lullepot die de organisatie van hem verwachtte

Het publiek kreeg voor zijn duur betaalde kaartjes een oud verhaal te horen

De toespraak van Mark Rutte heeft een heleboel heisa veroorzaakt. De actualiteitenprogramma’s en de talkshows waren vergeven van de duiders die er nog een schepje bovenop deden: ja oorlog kón voor de deur staan. Die was eventueel wel te voorkomen maar dan moesten wij wel offers brengen. Anders kwam Poetin er binnen vijf jaar aan. Alleen de oude brompot Maarten van Rossem liet bij Pauw een ander geluid horen. Dat werd hem door iedereen aan tafel ernstig kwalijk genomen.

Was de sop deze kool waard?

Om te beginnen: de naam van het congres waar Rutte sprak, wekt de indruk dat het een officiële bijeenkomst van wereldleiders was: Berlin Security Conference 2025. Dat was het niet. Het is een bedrijfsmatig product waarvan het doel is de zaal zoveel mogelijk te vullen met personen die bereid zijn meer dan €1000 voor een kaartje te betalen. Om het cachet te verhogen betaalden ambtenaren iets meer dan €100 en studenten €50. Dit publiek vindt op het podium dan zo hoog mogelijk geplaatste personen: ministers, topbestuurders, secretarissen-generaal van de NAVO. Wat dat betreft is de conferentie vergelijkbaar met het World Economic Forum, de jaarlijkse bijeenkomst voor captains of industry die tot zijn overlijden werd georganiseerd door de bekende Zwitserse professor economie Klaus Schwab. Complotdenkers zoeken er een wereldsamenzwering achter maar het is gewoon een duur uitje waar de familie Schwab behoorlijk op binnengelopen is.

De Berlin Security Conference heeft nog een lange weg te gaan, voor ze dezelfde status heeft als het World Economic Forum maar op den duur zal dat wal lukken. De eerste editie vond in 2001 plaats. Volgend jaar wordt dus het zilveren jubileum gevierd.

Tientallen wapenproducenten zijn partners. Zij prijken allemaal op de website, overigens naast andersoortige bedrijven maar die hebben allemaal overheden als belangrijke klant. Deze Security Conference is een grote verbroederingsbijeenkomst van hooggeplaatste overheidsfiguren en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. Laatstgenoemden komen om te lijmen zoals Willem Elsschot het zou noemen.

Voor het welslagen van zulke conferenties heb je een type als Rutte nodig voor de zogenaamde keynote speech. Zo’n keynote speech heeft zelden een verrassende inhoud. Geen machthebber gebruikt een commerciële conferentie om een volte face te maken. Of om echt iets bijzonders te brengen. Als je onverwachte dingen wilt horen, moete je toponderzoekers neerzetten of literatoren van Nobelprijskwaliteit.

Rutte sprak twintig minuten en hij vertelde niets nieuws. Hij zette Vladimir Poetin neer als een onberekenbare tiran die het westen vijandig is gezind. Hij is voor argumenten niet gevoelig maar voor bedreigingen wel want zo communiceert hij zelf ook. Uiteraard hield hij een pleidooi voor een versnelling van de bewapening. Over maatregelen om de burgerbevolking tegen aanvallers te beschermen, zoals de aanleg van schuilkelders of antidrone-systemen overigens geen woord. Als je Rutte mocht geloven, waren de leden van de NAVO wat dat betreft op de goede weg. In de hele speech kwam Trump nauwelijks voor, behalve als een betrouwbare bondgenoot. Over het nieuwe veiligheidsdocument van het Witte Huis sprak Rutte niet. Hij smeerde Trump wel een heel klein beetje stroop om de mond.

Rutte schetste in korte bewoordingen de verschrikkingen van de oorlog en hoe die iedereen in Europa konden treffen. Hij voorspelde hij dat de huidige generaties hetzelfde lijden zouden ervaren als hun ouders en grootouders als ze niet goed oppasten. Dat was een rechtstreekse verwijzing naar de wereldoorlogen van de twintigste eeuw. Daarop lag de nadruk in de berichtgeving. Wie de hele speech leest, merkt dat het allemaal wel meevalt. Het is niet veel meer dan een gelegenheidsverhaal en een oppervlakkige lullepot.

Na de speech gaf moderator Wolfgang Ischinger, een oude beroepsdiplomaat van 78 met een liberale inslag, gelegenheid tot vragen stellen, waarbij hij als heer een dame voor liet gaan. Dat was Anja Wehler-Schöck, van de Tagesspiegel, de NRC van Berlijn. Zij vroeg naar het plan B voor als Trump zich wél een onbetrouwbare bondgenoot toonde. Rutte vertelde met veel omhaal dat het wel goed zat en een plan B niet nodig was. Nu de Europese landen hun defensiebudgetten hadden verhoogd, verwachtte hij geen problemen. Daar nam Matthias Gebauer van het kritische magazine Der Spiegel geen genoegen mee. Hij stelde vast dat Trump Poetin juist niet als een hoofdvijand zag. Nou, dat lag anders, meende Rutte. Er was een nauwe connectie tussen de veiligheidssituatie in de Noordelijke IJszee en in de regio Indische Oceaan Pacific. Dat had meneer Trump heel goed door. Ook hier zag de secretaris-generaal dus de zonzijde. Een vragenstelster waarvan de naam niet verstaanbaar was, kreeg te horen dat (door spionage verzamelde) inlichtingen natuurlijk heel belangrijk waren. Twee andere kregen vergelijkbare antwoorden. De sfeer in de zaal inspireerde niet tot de onmiddellijke aanschaf van noodpakketten. Eerder dat de boven ons gestelden alert waren en op hun hoede.

Binnen een uurtje was het hele optreden van Rutte bekeken.

Het persbureau Tass (in handen van de Russische staat) besteedde weinig aandacht aan de speech. Het beperkte zich tot de uitspraak over het lijden van de ouders en de grootouders, dat de huidige generaties te wachten kon staan. Daaraan voegde Tass Poetins recente uitspraak toe dat hij geen oorlog tegen de NAVO wilde.

Slotsom: de sop was de kool niet waard maar Rutte gebruikte de kool wel om de Amerikaanse geit te sparen.

Bij dit alles, op de conferentie zelf en in de talkshows, ontbrak zoals gewoonlijk een belangrijke vraag: met al die hybride oorlogsvoering, die drones en die cyberaanvallen van de Russen, doen wij als NAVO nooit wat terug? Met rare drones boven belangrijke Russische plekken, over cyberaanvallen, of propaganda op de sociale media? Daar hoor je die geleerden, die Kamerleden met defensie in hun portefeuille en die gegalonneerde helden nou nooit eens over.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Trump als vijand.