IJzeren Wet van Noten gekraakt

Opinie

•

28-12-2015

•

leestijd 3 minuten

•

Nieuwe kabinetsformatie zal starten in de senaat

Op 26 september 2012 publiceerde de toenmalig fractievoorzitter van de PvdA in de Eerste Kamer een opinie-artikel in NRC over de wetmatigheid die hij ontdekt had en “in alle bescheidenheid de IJzeren Wet van Noten” noemde. Kort samengevat: Een fractie in de Eerste Kamer zal een regering nooit aan een meerderheid helpen als haar partijgenoten in de Tweede Kamer tegen het desbetreffende wetsvoorstel gestemd hebben.

De opinie van Noten was erop gebaseerd dat deze wetmatigheid niet alleen zou leiden tot het ‘als een minderheidskabinet regeren’ van VVD en PvdA, maar tevens dat steun in de Eerste Kamer ‘verdiend’ zou moeten worden en dan met name bij fracties die in de Tweede Kamer voor het betreffende wetsvoorstel gestemd zouden moeten hebben. Zonder dat zou regeren vrijwel onmogelijk worden.

Met het aannemen van het Belastingplan is de Wet van Noten door de werkelijkheid ingehaald. Door de grote stelligheid waarmee Alexander Pechtold het belastingplan afwees, dreigde de coalitie naast de steun van het CDA, te biecht te moeten bij OSF, 50plus en Partij voor de Dieren voor de ontbrekende 5 zetels die nodig zouden zijn voor een meerderheid.

Pechtold was zeer helder in zijn afwijzing: “Wat er ligt is een fantasieloos, krampachtig pakket. Voor alle duidelijkheid: dat geld, die 5 miljard, is niet over, dat wordt geléénd. Stop je dat voor een deel in vergroening en in het aanpakken van de werkloosheid, dan kunnen we daar vóór zijn.”

Zonder dat aan een van de door Pechtold genoemde voorwaarden op een serieuze wijze tegemoet gekomen werd, stemde de D66 fractie in de senaat alsnog in met het belastingplan. Mogelijk om niet de zwartepiet te krijgen van het blokkeren van de belastingverlichting die het kabinet nieuwe populariteit zou moeten bezorgen, maar blokkerende partijen de kiezersgunst zou kunnen kosten. Is het kabinet daarmee zeker van een comfortabele slot-etappe tot aan de verkiezingen die voorzien zijn voor 2017? Allerminst.

Matchfixing De nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer blijkt tot wisselende blokkerende meerderheden te kunnen leiden die coalitievoorstellen doen stranden. Zo strandde de Gas- en Elektriciteitswet deze week op de tegenstemmen van CDA, SP, PVV, ChristenUnie, 50Plus, Partij voor de Dieren en de Onafhankelijke Senaatsfractie.

Uit alles wordt duidelijk dat de formatie van een nieuw kabinet de samenstelling van de Eerste Kamer niet kan negeren zoals in 2012 gebeurde, waarbij de coalitie leek te vertrouwen op wisselende meerderheden in de senaat. Dat leidde in veel gevallen tot vormen van politieke matchfixing , waarbij partijen in de Tweede Kamer het op een akkoordje gooiden in de verwachting dat hun collega’s in de Eerste Kamer wetten niet zozeer zouden toetsen aan verenigbaarheid met de Grondwet en op consistentie, handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid, maar dat ze zich zouden gedragen als een politieke stempelmachine. Akkoorden die in de Tweede kamer gesloten waren, zouden het bijna vanzelfsprekende uitgangspunt voor hun stemgedrag in de senaat vormen. Dat gebeurde ook veelvuldig in de afgelopen jaren, waardoor veel debatten in de senaat elke andere reflectie dan die van het coalitie- en/of partijbelang leken te missen.

Zo stemden partijen als PvdA, Groenlinks, Christenunie en het grootste deel van D66 in met de nieuwe wet Natuurbescherming, hoewel die in strijd is met hun verkiezingsbeloften om de plezierjacht te verbieden en hoewel die wet tevens strijdig is met internationale verdragen en zelfs besluiten kent die niet open staan voor beroep en bezwaar. Louter op grond van coalitiebelangen zoals dichtgetimmerd in de Tweede Kamer.

Afwegingen Inmiddels wordt duidelijk dat de Eerste Kamer weer meer en meer haar eigen afwegingen gaat maken. Thom de Graaf stemt niet per definitie als Alexander Pechtold en ook voor andere partijen geldt dat ze vaker dan voorheen de vrijheid zullen nemen tot het maken van hun eigen afwegingen.

De nieuwe coalitie-onderhandelingen zullen daarom niet kunnen zonder een serieuze blik op de samenstelling van de Eerste Kamer, die met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid ongewijzigd zal blijven tot medio 2019.

Regeren zal meer dan ooit vooruitzien moeten worden, en in elk geval zal de behandeling van wetten in de Eerste Kamer daar serieus onderdeel van uit moeten maken, vanaf de formatie.

Meer over:

politiek, opinie

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (8)

Sorteren op:

BertF228 dec. 2015 - 16:51

Me dunkt dat in deze analyse veel te veel gewicht wordt toegekend aan een uiterst vaag gegeven, namelijk dat D66 in de Tweede Kamer tegen het belastingplan stemde maar in de Eerste Kamer vóór. Vaag is dit gegeven omdat er niets bekend is over de oorzaak van dit verschil in positie. Stel dat dit verschil het resultaat is van een schone-handenstrategie om Pechtold uit de wind te houden. Dan valt de hele analyse in duigen. Stel dat dit verschil het resultaat is van een conflict binnen D66. Dan valt de analyse ook in duigen. Alleen als de oorzaak van het verschil er één is die niet incidenteel is, die zich ook kan voordoen bij andere partijen en die niet middels een machtswoord kan worden geëlimineerd, alleen dan houdt bovenstaande analyse stand. Laten we het er voorlopig maar op houden, mede omdat het midden zo'n 75 procent van de politieke macht beslaat, dat een kabinet van vier of vijf partijen plus een planning voor de ultrakorte termijn, twee jaar, de oplossing wordt voor de komende jaren.

zweistein28 dec. 2015 - 16:51

Als de politieke kleur van de Eerste en de Tweede kamer teveel van elkaar verschillen, is het land in principe niet goed te besturen. Een oplossing zou zijn om de Eerste Kamer tegelijk met de Tweede Kamer te vervangen, en wel op grond van de verkiezingsuitslag. Maar het eenvoudigste is natuurlijk om de Eerste Kamer helemaal af te schaffen.

Armagaddon28 dec. 2015 - 16:51

>>> Hmm... de grootste handicap in ons democratisch streven is het feit dat voor elk vakgebied een specialitatie en een diploma nodig is, bhalve voor politici...!! >>> Een nog groter handicap is, dat opvallend veel alpha gerrelateerde mensen rondwaren, die geen beta-ondergrond hebben, zoals het gestructurrd denken en de mogelijke consequentiesn kunnen overzien, bij opvallend gebrek aan inhoudelijke kennis en voldoende ontwikkelde visie, de gang van zaken en stucturen van hun ondergeschikte departementen.. >>> Een ander handicap js de uirgeoefende verslavend machtspositie, dt dat weer beinvloed wordt door een niet voldoende politiek maatschappelijk sociale inzichten... >>> nbeeknd zijn van het gebruik van flow-charts bij beslissingen, hetgeen de grootste besparing betekend in de staatsuigaven.. >>> Voorbeelden van flowcharts, als hulp bij beslissingen.. https://www.google.nl/search?q=flowchart&newwindow=1&espv=2&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiLmqjAo4LKAhUEcg8KHW3SCKMQ_AUIBygB&biw=911&bih=429

comby28 dec. 2015 - 16:51

De kern van het artikel als we alle onzin schrappen: Niko is op zijn staart getrapt omdat de jacht niet verboden is. En dat is volledig terecht als we de uitslag van de enquête van Natuurmonumenten uit 2013 over jacht en beheer erbij pakken. Amper 30% is tegen jacht als het doel is om de geschoten dieren te consumeren (Niko's "plezierjacht"). Dat is mijn ogen een minderheid, dus terecht dat de Eerste Kamer ingestemd heeft met handhaven van de jacht. Nu moet de PvdD er maar eens over ophouden, en zich druk maken over de zielige dieren in de Oostvaardersplassen waar deze winter weer onnodig duizenden herten, paarden en koeien de hongerdood tegemoet gaan in deze met ons geld gesubsidieerde schijnnatuur van Staatsbosbeheer.

hugo bergveen28 dec. 2015 - 16:51

De Eerste Kamer maakt de indruk te zijn verworden tot een soort mes in de mouw, waarmee partijen onwelgevallige besluitvorming in de Tweede Kamer willen corrigeren. De eerste taak: bewaking van de kwaliteit van de wetgeving, schiet er steeds meer bij in, met het gevolg dat we worden opgezadeld met draken van wetten die onuitvoerbaar of zelfs contraproduktief zijn. Het is van tweeën een: ofwel we gebruiken en respecteren een instituut als de Eerste Kamer voor waar die voor is bedoeld, of we kunnen het beter afschaffen. De huidige praktijk ondergraaft naar mijn idee het politieke proces, zeker als het stemgedrag van de Eerste Kamerleden nog onvoorspelbaar is ook.

1 Reactie

peterh228 dec. 2015 - 16:51

De tegenstand in de eerste kamer is een Pyrrusoverwinning gebleken voor 'links': door de lagere opkomst bij de provinciale statenverkiezingen is conservatief 'rechts' daar altijd in het voordeel. Tot voor kort was een meerderheid in de eerste kamer wenselijk maar niet noodzakelijk, nu is het pure machtspolitiek. Daardoor is 'links' bij voorbaat kansloos in 2017, iets wat mensen niet wilden zien helaas bij de verkiezingen begin dit jaar weet ik nog...

0 Rapporteren

Mark Gh28 dec. 2015 - 16:51

Een senaat die wetten op hun merites en in zo min mogelijk mate politiek beoordeelt is waardevol. De Eerste Kamer gaat echter steeds meer een politieke rol spelen en dat moet stoppen, dan verdwijnt het onderscheid met de Tweede Kamer en daarmee haar bestaansrecht. Mocht de EK die politieke rol wel willen, dan zou ik voorstellen om om de twee jaar algemene verkiezingen te houden, om en om voor de EK en de TK. Waarom? De getrapte verkiezing van dit orgaan is in mijn ogen niet juist voor een organisatie die deze actieve rol speelt in het proces.

1 Reactie