Turkse feministen delven onderspit tegen Instagram-ijdelheid #challengeaccepted

Wie ergens in de afgelopen week ook maar met een half oog naar sociaal netwerk Instagram heeft gekeken, heeft ze voorbij zien komen: zwartwit-selfies van vrouwen met daarbij de woorden “challenge accepted” en de hashtags #womenempowerment en #womensupportingwomen. Vervolgens wordt een rits andere vrouwen genomineerd hetzelfde te doen. Mooi en sympathiek, op het eerste gezicht. In werkelijkheid wordt door de wereldwijde gretige deelname aan de challenge een belangrijke mensenrechtencampagne volledig weggedrukt.

Zoals gewoonlijk ging de challenge pas echt viraal nadat beroemdheden zich ermee gingen bemoeien. Van Naomi Watts en Demi Lovato tot Natalie Portman, Cindy Crawford, Gal Gadot en Eva Longoria, allemaal plaatsten ze een foto. Challenge accepted. Volgens een voorzichtige telling van de New York Times volgden ruim 3 miljoen vrouwen hun voorbeeld. Wie op Instagram op een van de hashtags klikt ziet al die miljoenen zwartwit-selfies, maar mist volledig waar het vandaan komt.

De oorspronkelijke hashtags zijn #kadınaşiddetehayır en #istanbulsözleşmesiyaşatır, wat zoveel wil zeggen als ‘zeg nee tegen geweld tegen vrouwen’ en ‘voer het Verdrag van Istanboel uit’. De campagne werd dan ook gestart door Turkse vrouwen die zich uitspraken tegen het toenemende geweld tegen vrouwen en de moord op de 27-jarige studente Pinar Gültekin. In Turkije braken protesten uit nadat op aanwijzingen van haar ex-vriend het lichaam van Gültekin werd gevonden in een olievat. Ze was gewurgd en in brand gestoken. In 2019 werden in Turkije 474 vrouwen vermoord, een stijging van 200 procent sinds 2013. Voor 2020 staat de teller op zeker 146. Ongetwijfeld voorzichtige schattingen.

Om wat tegengas te bieden aan het kapen van een belangrijke bewustwordingsactie, schreef de Turkse twitteraar @imaann_patel:

Critici van deze uitleg wijzen erop dat dit type foto’s met daarbij “challenge accepted” niet uit Turkije stamt, maar vaker voorkomt op sociale media als Instagram. In 2016 bijvoorbeeld, toen vrouwen massaal met dezelfde hashtags aandacht vroegen voor kanker. Dit jaar wordt het gebruikt om positiviteit ten aanzien van vrouwen te delen, mede gevoed door de Amerikaanse politicus Ted Yoho die zijn populaire collega Alexandria Ocasio-Cortez een “bitch” noemde in het Congres.

Dat mag wel zo zijn, maar het heeft er toch alle schijn van dat de huidige golf van selfies wel degelijk is begonnen in Turkije, zo blijkt uit het onderzoek van de New York Times. En vrouwen in Turkije weten wel zeker dat zij de aanstichters zijn. Auteur Dr. Pragya Agarwal schreef bij haar eigen foto:

Het gretig oppikken van een challenge en daarmee de werkelijke betekenis ervan vertroebelen, doet denken aan een andere virale challenge, niet lang geleden. Een paar weken terug werd op Instagram massaal zwarte vierkanten geplaatst met de hashtag #BLM. Een dag instagram op zwart zetten om aandacht te vragen voor Black Lives Matter. Wederom goed bedoeld, maar met een schadelijk neveneffect: door de miljoenen zwarte vierkanten met diverse varianten op de #BLM-hashtag, verdween alle werkelijk relevante informatie rond Black Lives Matter volledig naar de achtergrond. Dat Dr. Pragra Agarwal haar bericht afsloot met “zeg haar naam” is niet voor niets: zoals bij de BLM-challenge vrijwel niemand de naam van Breonna Taylor noemde, verdwijnt nu de naam van Pinar Gültekin volledig uit beeld.

Activisten waarschuwen voor het klakkeloos oppikken van virale posts zonder uit te zoeken wat nou eigenlijk de achterliggende gedachte is. Ze wijzen erop dat het lukraak delen van zwartwit-selfies wel degelijk van waarde is als het gaat om vrouwen die zich solidair verklaren met andere vrouwen. Maar de huidige vloed aan selfies had wellicht beter andere populaire hashtags als #selfcare en #selflove kunnen inzetten met een luchtig ‘geef het door’ erbij. Het gebruik van meer beladen hashtags voor foto’s met een hoge mate van ijdelheid leidt niet alleen af van de werkelijke kwestie, het doet daarnaast hard werk op het gebied van mensenrechten teniet.