Iedere stem is een strategische stem

In mijn voorlaatste column gaf ik een overzicht van het politieke spectrum, en betoogde ik dat wie echt snakt naar verandering in de politiek, het best strategisch kan stemmen op GroenLinks of de SP.

Veel mensen reageerden daarop helemaal niet strategisch te willen stemmen. Strategisch stemmen lijkt deze verkiezingen een beetje ‘uit’. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de vorige verkiezingen, waar veel mensen strategisch op de VVD en de PvdA stemden, om respectievelijk links en rechts uit de regering te houden. Daags na de verkiezingen bleek de rivaliteit tussen de beide partijen verdwenen als sneeuw voor de zon, en er volgde een kabinet waardoor naar mijn analyse vooral de linkse strategische stemmer het hardst genaaid werd. En dat terwijl een alternatief op links zeer goed mogelijk was geweest.

Een gemiste kans in de geschiedenis. Het is nog maar zeer de vraag of zo een kans zich na deze verkiezingen weer voordoet. Maar we gaan het zien. Ondertussen: wat is strategisch stemmen?

Zelf stemde ik de vorige verkiezingen niet op de PvdA. Ik heb al sinds de jaren ’90 een groot wantrouwen jegens die partij, een wantrouwen dat helaas keer op keer bevestigd wordt. Mijn sympathie voor de SP, GroenLinks en D66  steek ik echter niet onder stoelen of banken. Hoewel alledrie de partijen voor mij ook grote nadelen hebben.

En dat is het probleem van stemmen: er is natuurlijk nooit een match honderd procent. In zekere zin is zodoende iedere stem een strategische stem, want geen enkele partij komt honderd procent met jouw mening overeen. Strategische stemmers zijn we allemaal. Het zit in ons systeem.

Mijn eigen stem is dit keer slechts in zoverre strategisch, dat ik alleen stem op een partij die kans maakt op regeringsdeelname en ook bereid is te regeren. Verder stem ik op de partij die het dichtst bij mijn standpunten komt. Ik ga mijn kandidaten af.

Inhoudelijk komt GroenLinks het meest dicht bij mijn standpunten. Dat is feitelijk al heel lang zo, maar toch twijfel ik keer op keer weer, want GroenLinks heeft een zwabberend verleden, operend in de marges, met als recente winstpunten dat ze een volledig abject leenstelsel voor studenten heeft gesteund, en een politietrainingseenheid met een doos Playmobil Afghanistan ingestuurd heeft. Dat zijn wanstaltige resultaten, waar terecht maar weinig linkse mensen blij mee zijn. Verder komt GroenLinks op mij vaak over als een slecht georganiseerde en onderling verdeelde partij, wat natuurlijk rampzalig tot uitdrukking kwam in het Dibi-Sap-debacle.

Sommige criticasters noemen bij hun kritiek ook het Kunduz-akkoord waar GroenLinks haar poot onder zette, maar dat neem ik de partij nog niet eens heel erg kwalijk. Zo rampzalig was dat akkoord namelijk nu ook weer niet. Het was wel degelijk groener en socialer dan Rutte 1 en Rutte 2. Vooral de maatregelen van Rutte 1 die ermee teruggedraaid werden vormden een mooie lijst. Strategisch gezien was het echter alweer een miskleun, en daarbij zie ik ook zeker niet graag een Kunduz-kabinet komen. Niet dat Klaver daarop aanstuurt, maar hij sluit het ook weer niet uit.

Enig wantrouwen ten opzichte van GroenLinks begrijp ik dus wel. Sterker nog, ik deel dat wantrouwen. Maar Klaver, waarbij ik bij zijn aantreden zware twijfels had , heeft zijn partij zeer goed op orde, en met een bijzonder links-progressief programma bovendien. Natuurlijk staan in dat programma niet alle punten die ik er zelf in gezet zou hebben. Maar ik kan er dit keer inhoudelijk toch maar heel weinig tegenin brengen.

Qua discriminatie, vluchtelingen en sociale zekerheid komt dit programma heel dicht in de buurt van wat ik hier al die tijd geschreven heb. Qua Defensie had ik laatst zelfs bijna het idee dat Klaver mijn verhaal aan het oplepelen was. Het GroenLinks-programma bevat daarbovenop een bijzonder ambitieuze en lovenswaardig economische hervormingsagenda die staat als een huis, en iedere kritiek van doorberekening glorierijk blijkt te doorstaan. Ondanks de hetzerige reacties van andere partijen gaan mensen met een kleine beurs of een middeninkomen er uiteindelijk allemaal op vooruit, en dat gun ik die mensen graag. Zij zijn nu aan de beurt.

Misschien nog wel belangrijker: de strategie. Klaver heeft niet alleen de rijen eindelijk gesloten, maar pleit ook heel consequent voor een centrum-links kabinet zonder de VVD en met de SP. En dat is ook logisch als hij dat mooie programma ook wil realiseren. Mijns inziens presenteert hij deze verkiezingen dus zowel inhoudelijk als strategisch een grote verbetering van wat GroenLinks daarvoor presenteerde.

Omdat ik zelf het voorrecht heb van verschillende partijen wat mensen te kennen, stem ik op de kandidaat van waarvan ik weet dat zij de meeste affiniteit heeft met mijn eigen standpunten, en dat is dit keer Lisa Westerveld. Lisa heeft zich vanuit Nijmegen bijzonder ingezet voor experimenten met een basisinkomen, en alleen al daarom krijgt zij mijn stem. Zij was binnen GroenLinks één van de drijvende krachten achter het idee van een regelvrije bijstand, en wil duidelijk verder op die lijn met de sociale zekerheid. GroenLinks heeft ook een negatieve inkomstenbelasting in het programma staan. Weliswaar nog niet zo ver dat het vervangend is voor de bijstand, zoals ik het mij voorstel , maar het is een begin. Ik weet dat Lisa dit soort plannen verder wil brengen.

Lisa is daarbij expert op het gebied van onderwijs en medezeggenschap in het onderwijs, en ik weet dat zij persoonlijk grote moeite heeft met het leenstelsel. Dat lijkt mij voor een GroenLinkser een heel groot pluspunt. Dat Lisa van bier, voetbal en metal houdt zal ik haar dan verder maar vergeven. Ik vind haar inhoudelijk en qua overkomen echt een groot talent. Zij staat om plaats veertien van de lijst van GroenLinks, en ik hoop vurig dat zij de kamer ingestemd wordt.

Hoewel ik de SP zoals gezegd heel graag in het volgende kabinet zie, stem ik niet op ze, vanwege hun verzet tegen het denken over het basisinkomen, en hun mijns inziens teleurstellende agenda voor echte veranderingen in de EU. Maar stemde ik op de SP, dan stemde ik zeker op Sadet Karabulut. Binnen de SP zet zij zich in voor een betere sociale zekerheid, armoedebestrijding, en voor gelijke behandeling. Ik weet ook dat zij gelooft in solidariteit en mensenrechten, en minder heeft met de populistische koers die haar partij soms kan varen.

Wat ik in Sadet bewonder is dat zij met passie ageert tegen misstanden in binnen- en buitenland. Zolang ik haar ken komt zij op voor armoedebestrijding in eigen land. Maar tegelijkertijd spreekt ze ook graag onze eigen regering aan op haar houding ten opzichte van het buitenland, waarbij ze zowel het beleid van Israël als dat van Turkije bekritiseert. Dat laatste heeft haar wel vaker het laffe verwijt opgeleverd dat ze voor de PKK zou zijn, waar gelukkig niets van klopt. Zij komt slechts consequent op voor de mensenrechten, en beoordeelt daar alle regeringen gelijk op, ongeacht loyaliteiten. Dat is niet iedereen gegeven. Binnen de SP is zij veruit het meest uitgesproken voor vluchtelingen, en tegen discriminatie. Sadet combineert intelligentie met een hart, en idealisme met flexibiliteit. Dat zijn prima combinaties, en helaas nogal zeldzaam.

D66 zal ik zelf niet zo snel stemmen. Mijn bewondering voor die partij zit hem in het consequent opkomen voor mensenrechten, hun uitstekende kijk op justitie, en hun strijd voor individuele vrijheden als euthanasie, abortus, drugsbeleid. Ook op het gebied van milieu is D66 beter dan welke andere rechtse partij dan ook. Mijn aarzeling om op die partij te stemmen zit hem in de angst dat D66 zich zal laten verleiden een rechts kabinet te vormen. Daarbij zijn ze niet te vertrouwen op het gebied van sociale zekerheid (zelf hebben ze daarin nauwelijks een agenda, dus ze waaien met alle winden mee) en hebben ze mijns inziens een veel te naïef vertrouwen in de vrije markt.

Stemde ik op D66 echter, dan ging mijn stem ongetwijfeld naar Sjoerd Sjoerdsma, vanwege zijn inzet voor de mensenrechten, de rechten van vluchtelingen, en voor eerlijkere verhoudingen met het buitenland. Daarin heeft Sjoerd in het verleden veel samengewerkt met zijn collega’s op links, tot en met zelfs de SP, en die combinatie zou ik graag stimuleren.

Op veel van mijn columns krijg ik de vraag waarom ik toch niet op de Partij voor de Dieren stem. Inderdaad ligt deze partij qua standpunten zeer dicht bij die van mij. Aanhangers van deze partij menen vaak dat deze partij op eenzame hoogte staat qua principes en idealen. Inhoudelijk zie ik er echter eerder een mix van de standpunten van de SP en GroenLinks, met slechts een radicalere manier van bewoorden en ageren.

Hoewel ik ze zeer sympathiek vind, stem ik niet op ze. Met de Partij voor de Dieren weet ik namelijk bijna zeker dat ik stem op een oppositiepartij, terwijl ik graag een partij stem die ook daadwerkelijk in de regering plaatsneemt. Want idealen zijn mooi, om dichter in de buurt van de ideale wereld te komen moeten er toch echt vuile handen worden gemaakt. Ik zou het prachtig vinden Marianne Thieme als minister van Landbouw te zien, maar ik vrees dat dit toch echt minstens één verkiezingsronde op zich zal moeten laten wachten.

Tenslotte: ik hoop op een progressief-links kabinet, maar als dat te hoog gegrepen is, is voor mij een zo rechts mogelijke regering niet het enige alternatief. Integendeel. Als het alternatief voor een ideale wereld een nieuw rechts kabinet is, dan stem ik toch echt het liefst op een partij die desnoods ook bereid is dat rechtse kabinet iets progressiever te maken. Hoe twijfelachtig tot ronduit rampzalig dit soort combinaties ook uit kunnen vallen, we moeten niet vergeten dat hoezeer Rutte Samsom ‘genaaid’ heeft, dit in theorie in ieder geval ook andersom zou moeten kunnen. Waarom niet? We gaan het zien. Ik wens u veel plezier tijdens het stemmen toe.