Joop

Huidskleur

  •  
15-11-2013
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
'Ook dit jaar zal mijn dochter naar Zwarte Piet staan zwaaien. Hij heeft krulhaar en een bruine huid, net zoals Johanna, het klasgenootje van mijn dochter. Zijn huid is vies'
Mijn dochter van drie jaar is er zo eentje. Ze zegt dingen tegen wildvreemden waardoor ik uit plaatsvervangende schaamte door de grond zou kunnen zakken. Als we op een dag voor de kassa staan om af te rekenen, roept ze tegen de kassière:
“Je bent een beetje dik, hé?”
“Waarom heb je dat nou gezegd?”, vraag ik haar thuis.
“Omdat ze er niet uit kon.”
Mijn dochter wist niet van het deurtje achter de kassière. Ze maakte zich zorgen dat de mollige mevrouw tussen de lopende band en de kassa klem zat. Mijn gene had dus meer te maken met mij en minder te maken met de intentie van mijn peuter.
Ja, vrouwen maken zich druk om hun uiterlijk. Haar aandacht voor het overgewicht van de kassière had daar echter niets mee te maken. Mijn dochter is drie. Ze ziet het anders.
De laatste tijd hebben we het vaker gehad over het uiterlijk, met name huidskleur. Toen we samen een plaatje van Assepoester zaten in te kleuren zei ik tegen haar dat ze het krijt van ‘huidskleur’ moest pakken. Op het waskrijt zelf stond de naam van de kleur volgens Crayola, het Amerikaanse bedrijf dat de waskrijt fabriceerde: ‘peach’. Toen begon ze uitgebreid over een meisje in haar klas te vertellen.
“Johanna is bruin, hè?” 
“Wie?”
“Johanna van school. Ze is bruin. Ze is niet vies, hè? Ze hoeft niet in bad te gaan, toch, mama?”
Johanna was een nieuw meisje op de peuterspeelzaal. Haar vader is Antilliaans.
“Ja, inderdaad. Johanna is bruin. Maar ze is niet vies. Haar huid is gewoon bruin.”
“Oh.”
“Tiana, de prinses met de kikker, is ook bruin.” Ik wees naar de voorkant van haar kleurboek van de Disneyprinsessen. “Mooi, hè?”
“Abi is ook bruin.” Abi was een meisje op televisie.
“Ja, Abi is ook bruin. De mama en papa van Abi komen uit Suriname.”
Mijn kind wilde weten of de bruine huid van haar vriendinnetje vies was. Ik vraag me af hoe ze daar op komt. De vraag komt op een ongelukkig moment – een moment waarop de maatschappij om ons heen zich bezighoudt met schmink, huidskleur en racisme.
Misschien ziet mijn dochter bruin en denkt ze aan modder die onder de douche weggewassen moet worden. Het kan ook zijn dat ze de afgelopen paar jaar het Sinterklaasfeest erg bewust heeft meegemaakt. We hebben ooit samen naar het Sinterklaasjournaal zitten kijken hoe de vriendin van Pietje Verliefd in de schoorsteen van de stoomboot van Sinterklaas vastzat.
Roet was je af in bad. ‘Vies’ is echter voor mijn peuter te vergelijken met ‘dik’: het begrip heeft nog geen lading. Kinderen en hun ouders hebben het voortdurend over vies en schoon, en dat vies niet goed is. Maar het karakteriseren van een bruine huid als ‘vies’ ziet mijn dochter op een andere manier dan ik het zie. ‘Vies’ is voor haar een observatie zonder waardeoordeel. Met haar opmerking is niets mis.
Toch gaat het niet om haar huidige intentie. Want de associatie tussen ‘vies’ en ‘bruine huid’ zou met de tijd wel een ongunstige lading kunnen krijgen. Naar aanleiding van de befaamde ‘ Doll Test ‘ – of ‘Poppen Experiment’ – is aangetoond dat negatieve associaties met een donker gekleurde huid vanaf een jonge leeftijd worden aangeleerd. Zo’n zeventig jaar geleden voerden de Amerikaanse psychologen Kenneth en Mamie Clark de test uit onder kinderen die op gescheiden – witte en zwarte – scholen zaten. Deze test levert vandaag de dag dezelfde resultaten. Kleuters vinden bruine poppen lelijk, gemeen, slecht en minder leuk om mee te spelen – zelfs de kleuters die op de bruine poppen lijken.
Ook dit jaar zal mijn dochter naar Zwarte Piet staan zwaaien. Hij heeft krulhaar en een bruine huid, net zoals Johanna, het klasgenootje van mijn dochter. Zijn huid is vies. Volgens een meerderheid van Nederlanders moet Zwarte Piet niets veranderen aan zijn uiterlijk, omdat het om een onschuldig kinderfeestje gaat. Ze zeggen dat zijn bruine huid een racistische lading krijgt door volwassenen, niet door kinderen.
Dat is waar. Een kind van drie ziet het anders. Gezien de Doll Test zal dit echter met de tijd veranderen. Hoe ouder mijn dochtertje wordt, hoe groter de kans dat haar onschuldige associatie tussen ‘vies’ en ‘bruin’ zal uitmonden in de neiging om zwarte poppen te laten liggen. Of het nu aan Piet ligt of niet, ik kan weinig doen tegen de impliciete uitwerkingen van cultuur, media of maatschappelijke verhoudingen op haar beeldvorming van donker gekleurde huid. Thuis zal ik wel proberen om de uitwerking te corrigeren – en zodanig het ‘huidkleurige’ waskrijt een nieuwe naam geven: ‘perzik’.

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (6)

seniorg
seniorg15 nov. 2013 - 11:03

Mijn dochter van -toen- drie noemde blote benen 'dikke pootjes'. Dat vonden wij best lollig. Op een middag zat zij op het paaltje naast het hekje van de voortuin. Door de straat liep een mevrouw die qua lengte 'een uitdaging' had. En de rest van haar lichaam verhield zich daar dan weer mee. Zij droeg een korte broek en daaronder blote benen. 'Dikke pootjes' kirde mijn dochter. Inderdaad, geen kousen. Maar deze mevrouw was niet op de hoogte van de betekenis van de mededeling en werd ziedend, krijste om verontschuldigingen en nam met mijn uitleg geen genoegen. Ook wel begrijpelijk, haar leven zou wel eens op meer gebieden niet echt een pretje kunnen zijn. Niettemin werd met 'dikke pootjes' niets bedoeld wat niet door de beugel kan, maar bedoelingen tellen niet. Pas toen ze ook mijn spillebenen dikke pootjes noemde brak enig begrip door. Ik vrees dat een groot deel van de Zwarte Piet discussie, los van de oorsprong van het fenomeen en wat daar 'vroeger' mee werd bedoeld, wordt gevoerd over wat wordt begrepen, gedacht of gevoeld. Niet over wat nu wordt bedoeld.

kalmpjes
kalmpjes15 nov. 2013 - 11:03

Kinderen nemen op die leeftijd enorm veel over van hun directe omgeving, vaak onbewust. Misschien is het tijd om eens naar Uw eigen houding en omgeving te kijken als Uw kind deze associaties heeft.

roher
roher15 nov. 2013 - 11:03

Zat met wat Indische en Chinese kinderen in de klas toen ik een jaar of 5 was. Nooit maar één moment gedacht dat er iemand vies was. Je kon nml. als kind ZIEN dat er verschillende tinten bestonden. Maar misschien gaat dat niet voor elk kind op als dit verhaal waar is. Zou het aan de manier van kijken kunnen liggen, wat van kind tot kind misschien verschilt? Dessalnietemin hoeft niet meteen bij een misintepretatie van de werkelijkheid een link gelegd worden naar de tint, want dat is nou waar een kind het niet om gaat.

kassakijker73
kassakijker7315 nov. 2013 - 11:03

U bent zelf toch ook opgegroeid met zwarte piet? En bent u daardoor racistisch geworden? Of vindt u een zwarte huid vies? Ik denk het niet als ik het zo lees. Dus uw aanname is niet juist.

[verwijderd]
[verwijderd]15 nov. 2013 - 11:03

Het klopt dat Zwarte Piet vies is; dat is al eeuwen bekend. De Zwitserse vorm van Zwarte Piet ontleent aan dat vies zijn zelfs zijn naam: Schmutzli. En ook is van het archetype, waarvan zowel Zwarte Piet als Schmutzli (als vele anderen) uitingen zijn, bekend dat het vuil er niet af te wassen is. En wat kunnen we daaruit afleiden: dat het archetype stamt uit een tijd waarin een gepigmenteerde huid zo zwart als roet / pek destijds in Europa totaal onbekend was; dat is een tijd die aanzienlijk langer geleden is dan slechts een paar eeuwen. Schmutzli schijnt te stammen uit een tijd van voor de geboorte van de bisschop van Myra. Verder weten we van Zwarte Piet dat hij het goed meent. Een kind (en een volwassene) zal Zwarte Piet dus associëren met 'goed'. (Maar ook met een steenkool, roet, de schoorsteen, een zakje zout, de zak, de stoomboot, en de roe en de gard.) Het zakje zout is voor mij het grote mysterie van Zwarte Piet. Waarom een zakje zout?

1 Reactie
WilWortel
WilWortel15 nov. 2013 - 11:03

"Het zakje zout is voor mij het grote mysterie van Zwarte Piet. Waarom een zakje zout?" Dat zout is om in de wonden te strooien van mensen die Zwarte Piet zien voor wie die is: een negerkarikatuur. Soms wordt het zout ook vervangen door zand, dit om de voorstanders zand in de ogen te strooien zodat zij niet in kunnen zien dat de Zwarte Piet geen onschuldig onderdeel van een kinderfeestje is.