Hoed u voor de feitenvrije leugenjournalistiek

Woensdagavond zaten de hoofdredacteuren Paul Jansen en Philippe Remarque broederlijk  hun heilig en onvervreemdbaar recht te bepleiten om andere mensen zwart te maken. Iets anders heeft de Volkskrant immers niet gedaan toen het een grote foto van Mohammed Rashid op de voorpagina plaatste met de kop: ‘Is Schiphol nog veilig?’ Als u zich in die context op de voorpagina aan zou treffen, dan voelde u zich ook in uw eer en goede naam aangetast. Of niet soms? Al was u lelieblank en gehuld in een t-shirt met daarop de pompeblêdde en ‘I love Snits’. Had er gestaan: “Wie naar Schiphol moet, heeft geduld nodig” of “Daar sta je dan met je goeie gedrag”, was er niets aan de hand geweest.

Iedereen die ook maar een beetje ervaring heeft met bladen maken, weet dat een pagina haar betekenis krijgt door de combinatie van beeld en tekst. Vandaar ook dat ik heel bewust bij de kop boven dit artikel een item uit Pauw plaats waarin de beide hoofdredacteuren uitgebreid in beeld komen. Met daarboven dus de kop: ‘Hoed U voor de feitenvrije leugenjournalistiek’.

Dit is een bewuste doordachte handeling. Heeft de eindredactie van de Volkskrant dat ook gedaan toen zij Rashids konterfeitsel voorzag van het opschrift: ‘Is Schiphol nog veilig?’ Welnee, men was zich van geen kwaad bewust. Pas toen de vers gedrukte krant op het bureau gekwakt werd, besefte men ter redactie hoe dit óók kon worden uitgelegd.

Wat een lekkere voorpagina had moeten wezen, was tevens de verdachtmaking van een persoon, wiens identiteit toen nog bij de krant volledig onbekend was. Is mij destijds ook wel overkomen. Dan plaats je in het volgende nummer op een prominente plek een schuldbewust kadertje waarin je uitlegt dat dit absoluut niet de bedoeling was, dat je excuus vraagt en dat de heer Rashid uiteraard geen enkele blaam treft. Dat is professioneel. Zo hoort dat. En je bent voortaan alerter op zulke combinaties van beeld en tekst. Toch zul je op den duur weer zo’n scheve schaats rijden want in tegenstelling tot het Opperwezen is de mens feilbaar. Dan schrijf je opnieuw zo’n schuldbewust kadertje. En voor de rest niks.

Die professionaliteit kon de Volkskrant niet opbrengen. Dat heeft ze een smadelijk verloren proces opgeleverd, ofschoon je bij het vonnis wel kanttekeningen kunt plaatsen. Een duidelijke rectificatie had wat mij betreft eerder voor de hand gelegen dan zo’n schadevergoeding. Ook doet het oordeel van de rechter denken aan de Duitse perswet, Philippe Remarque wel bekend want hij is een aantal jaren correspondent geweest bij onze oosterburen. Daar kan iemand media verplichten een Gegendarstellung op te nemen die niet langer mag zijn dan het artikel waardoor hij zich in een verkeerd daglicht gesteld acht. Uiteraard kan het terechtgewezen medium daar dan weer commentaar op leveren.

Hier is een voorbeeld van zo’n Gegendarstellung, ingezonden door het Bondsdaglid Sara Wagenknecht van Die Linke aan het conservatieve dagblad Die Welt. Hier is er nog eentje in het Privé-achtige tijdschrift Bunte.

Zo’n regeling hebben we in Nederland ook nodig. Dat zou een hoop druk van de ketel wegnemen. Ondertussen is het triest dat Philippe Remarque met de steun van zijn collega Paul Jansen in de rug een duidelijke faux pas aangrijpt om de voorvechter te spelen van de vrijheid van meningsuiting. Daarbij slaat zijn bewering dat hij beperkt wordt in het publiceren van foto’s helemaal nergens op. Het kan alleen gebeuren dat hij door een combinatie van beeld en tekst iemand bewijsbaar ten onrechte in een kwaad daglicht stelt. In een vrij land bestaat daartegen verweer.