Hoe Netanyahu Trump om zijn vinger wond

In een reactie op de uitslag van de Israëlische verkiezingen van enkele weken geleden, waarin nationalistisch extreemrechts zegevierde, verklaarde Haaretz-columnist Gideon Levy: “De Israëli's hebben het al jaren over het uitverkoren volk, over de Holocaust waarna alles mag, over de Arabieren die ons de zee in willen gooien, over ons recht op het land vanwege de Bijbelse verhalen, over de IDF [Israeli Defence Forces] als 's werelds meest morele leger, over David versus Goliath, over Israëlische Arabieren als vijfde colonne, over de hele wereld die tegen ons is en dat iedereen die ons bekritiseert een antisemiet is. Wat dachten we dat er uit dat alles zou voortkomen?”

De lijst van Levy bevat welbekende cliché-metaforen en verhalen die Israël door de jaren heen heeft gebruikt om zijn beleid te verdedigen (in het Hebreeuws hasbara of 'uitleg'). Het deed dit om invloed uit te oefenen op de westerse beeldvorming van het conflict met de Palestijnen en Arabieren.

Je kunt daarbij ook denken aan citaten die worden toegeschreven aan politieke of militaire leiders van Israel, bijvoorbeeld: “De Arabieren missen nooit een gelegenheid om een gelegenheid te missen” (Abba Eban); “Er zal vrede komen wanneer de Arabieren meer van hun kinderen houden dan dat ze ons haten” (toegeschreven aan Golda Meir), of Israël als een “villa in de jungle” (Ehud Barak).

Standaardverhalen
Al deze voorbeelden zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op standaard conflict- of crisisverhalen. Denk aan: het verhaal van belegerd of omringd worden door bloeddorstige vijanden, het verhaal van geen keuze of overleven, het verhaal van velen tegen weinigen, het reddingsverhaal, het verhaal van de slimme en moedige held die de vijand voor de gek houdt, het verhaal van altijd te worden gepest, het verhaal van het handhaven van de hoogste morele normen in een conflict, het verhaal van de slimme jongen tegenover de grote lomperik, het verhaal van de vijand die met dubbele tong spreekt. Veel van dat soort verhaaltjes kennen we van bijvoorbeeld jeugdromans en traditionele westerns.

Zulke standaardverhalen kunnen worden gecombineerd tot versterkt retorische effect, zoals het verhaal van het handhaven door Israël van de hoogste morele normen in een permanente overlevingsstrijd met de rug tegen de muur waarin van zijn zelfbeheersing het uiterste wordt gevergd.

Zulke ‘heroïsche’ verhalen vinden in de loop van de tijd steeds weer nieuwe toepassingen en worden versterkt binnen nieuwe historische of fictionele genres. Denk aan de superheldenverhalen van de Mossad in TV-series, films en animaties, waarin de laatste tijd overigens steeds meer vrouwelijke helden te zien zijn en welke zo een nieuw publiek bereiken.

Zelfs wanneer de clichébeelden opnieuw worden onderhandeld wat betreft hun relevantie en geschiktheid, kunnen ze subtiel worden versterkt. Palestijnen worden bijvoorbeeld soms de nieuwe "David" in het conflict genoemd en Israël de "Goliath", een nieuw cliché naast het oude. Maar met zo’n frase wordt het oude beeld van Israël/David en Arabieren/Goliath geactiveerd en kan het paradoxaal genoeg versterkt worden.

Hetzelfde geldt voor het enorm invloedrijke 'no partner for peace' van Ehud Barak, geïntroduceerd in de loop van de Tweede Intifada in 2000. Het is een Israëlische slogan die zo bekend is geworden, ook door de techniek van alliteratie (de dubbele ‘p’), dat je nauwelijks beseft dat het om een metafoor gaat. Als woordvoerders van de Palestijnse Autoriteit tegenwoordig zeggen dat zij het zijn die geen partner voor vrede hebben, activeren ze onbdoeld ook de strekking van de Israëlische slogan.

Grote – kleine verhalen
De standaardverhalen worden dichtbij het lezerspubliek gebracht via een verbinding met enerzijds grote “panoramische” verhalen over de “grote” geschiedenis, beschaving of religie, en anderzijds kleine huis- tuin- en keukenverhaaltjes zoals bekend uit ieders directe omgeving.

Sommige leden van de voormalige regering van de Verenigde Staten onder Trump maakten een paar jaar geleden gebruik van het grote verhaal van het Bijbelse Israël, ongetwijfeld om de alliantie met de rechtse evangelisten in de VS die Trump steunden verder te versterken.

“Het volk van de Verenigde Staten”, zei voormalig vice-president Pence tijdens een bezoek aan Israël in 2018, “heeft altijd een speciale genegenheid en bewondering gehad voor het Volk van het Boek. In het verhaal van de joden hebben we altijd het verhaal van Amerika gezien. Het is het verhaal van de exodus, een reis van vervolging naar vrijheid, een verhaal dat de kracht van het geloof en de belofte van hoop laat zien.”

"De allereerste kolonisten van mijn land," zei hij, "zagen zichzelf ook als pelgrims, gestuurd door de Voorzienigheid, om een ​​nieuw Beloofd Land te bouwen. De liederen en verhalen van het volk van Israël waren hun volksliederen, en ze leerden ze trouw aan hun kinderen, en doen dat tot op de dag van vandaag…”

In een interview in Jeruzalem in 2019 vroeg een journalist aan de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Pompeo: “Zou het kunnen dat president Trump op dit moment voor een tijd als deze is uitgekozen, om net als koningin Esther, de Joodse gemeenschap te helpen redden van de Iraanse [nucleaire] dreiging?”

"Als christen geloof ik zeker dat dat mogelijk is", zei Pompeo. Hij voegde eraan toe dat hij “ervan overtuigd is dat de Heer hier aan het werk is” wanneer hij de “opmerkelijke geschiedenis van het geloof in deze plaats ziet en het werk dat onze regering heeft gedaan om ervoor te zorgen dat deze democratie in het Midden-Oosten, dat deze Joodse staat, blijft bestaan."

Tegenover de grote, ontzagwekkende verhalen staan de kleine verhaaltjes die het conflict/de crisis juist tot huiselijke proporties terugbrengen. Het is misschien geen verrassing dat de Israëli's Trump niet probeerden te overtuigen met Bijbelse verhalen, maar eerder met de verhaaltjes uit zijn directe omgeving, waaronder de sportwereld.

Bibi: Mijn Verhaal
In zijn vorige maand gepubliceerde autobiografie, "Bibi: Mijn Verhaal", staat Netanyahu stil bij de taalkundige en visuele technieken die werden gehanteerd bij het manipuleren van het denken van Trump. De volgende citaten zijn afkomstig uit de Guardian.

“Netanyahu […] zette visuele hulpmiddelen in bij Trump, van wie al vroeg in diens presidentschap bekend was dat hij geen informatiepapers las, snel verveeld raakte en de voorkeur gaf aan een advies dat was opgesteld in relatie tot zijn eigen belangen.”

“[Netanyahu toonde] een eenvoudige dia aan de president. Het liet de afstand van Tel Aviv tot de linies van 1967 zien waartoe de Palestijnen eisten dat we ons terugtrokken. Op de kaart stond de afstand van de Trump Tower tot de George Washington Bridge. De twee afstanden – hemelsbreed iets meer dan zes mijl [bijna 10 km] – waren identiek.”

‘”Mijnheer de president,’ zei ik, ‘zou u toestaan ​​dat een regime dat u wil vernietigen een staat opricht bij de George Washington Bridge? Natuurlijk niet. Wij ook niet.'”

“Ron [Derner, de Israëlische ambassadeur in de VS] zocht ook naar een analogie die zou resoneren bij de president: golf. 'Mijnheer de president,' zei hij, 'vrede met de Emiraten is een putt van anderhalve meter [putt is de golfslag die wordt gemaakt om de bal in of nabij het putje te laten rollen]. Vrede met de Saoedi's is een putt van 30 voet. En vrede met de Palestijnen is een putje in een bakstenen muur.’”

“De president had het begrepen. Voorlopig hadden we hem duidelijk naar een betere plek gevoerd."

Nog succesvoller in de omgang met Trump was het standaardverhaal van de dubbele tong.

“Netanyahu beschrijft hoe hij en [de Amerikaanse ambassadeur in Israel] Friedman erin slaagden om voor Trump een video af te spelen die bedoeld was ‘zijn denken over Mahmoud Abbas en over’ Netanyahu bij te stellen. De tape beeldde de Palestijnse leider af als iemand met een dubbele tong, welke in het Engels over vrede sprak en in het Arabisch terroristen prees.”

Netanyahu schrijft:

“Ik kon zien dat de video aansloeg bij Trump, in ieder geval tijdelijk. ‘Wauw,’ zei hij. ‘Is dat dezelfde man die ik net in Washington heb ontmoet? Hij leek me zo'n aardige, rustige man.'”

Volgens de Times of Israel, een centrumrechtse krant, werd deze uitwisseling voor het eerst verhaald in het boek van de Amerikaanse journalist Bob Woodward over de regering-Trump, "Woede" [Rage] genaamd. Volgens het boek van Woodward geloofde de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson dat een video van Abbas die hem ogenschijnlijk liet zien dat hij opriep tot het vermoorden van kinderen waarschijnlijk nep was. Desondanks bleef Trump overtuigd door de beelden. Er zijn geen video's bekend van Abbas die oproept tot het vermoorden van kinderen, voegt de Times of Israel eraan toe.

Toen Trump de volgende dag in mei 2017 naar Bethlehem afreisde, haalde hij volgens Woodward uit naar de Palestijnse leider en noemde hem een "leugenaar" en "moordenaar". De manipulatietactiek was gelukt.