Joop

Hoe ik kijkradio uitvond en iedereen daarmee aan de haal ging

Opinie

•

08-04-2021

•

leestijd 4 minuten

•

66 keer bekeken

•

Als radioluisteraar mag je niet het gevoel hebben dat je iets mist, maar als je het ziet kunnen visuele toevoegingen een verrijking betekenen.

Nico Haasbroek becommentarieert wekelijks ontwikkelingen in de media.

Vandaag, 8 april, keek ik naar de radio. In afwachting van het NOS Journaal van 13.00 uur zapte ik even naar NPO 2 en toen zag ik Natasja Gibbs het radioprogramma De Nieuws BV presenteren. In een rustig decor met potjes en planten, twee tv-schermen, een oud radiotoestel op een tafeltje en een Perzisch vloerkleed. Gibbs is een van mijn favoriete presentatoren, vooral door haar goede manier van interviewen en een prettig stemgeluid. In Volkskrant Magazine las ik een mooi gesprek met haar. Over eieren waar ze nooit meer op wil lopen en appels die ze nog te schillen heeft.

Bij De Nieuws BV op de TV moest ik onmiddellijk aan kijkradio denken. Daar ben ik de uitvinder van.

Kijkradio ontstond aan het eind van de vorige eeuw in Rotterdam. Ik gaf daar toen leiding aan Radio Rijnmond, de regionale omroep die ik daar mocht opbouwen. Op een gegeven moment kregen we toestemming om televisie te gaan maken, maar zonder dat we daarvoor een budget kregen. De enige inkomsten bestonden uit reclameopbrengsten. In Hilversum, Den Haag en de dagbladenwereld dacht en hoopte men dat die omstandigheden ons zouden ontmoedigen om met tv van start te gaan. Maar wie Radio Rijnmond toen volgde wist dat daar sprake was een heuse pioniersmentaliteit en een ontembaar enthousiasme.

Als je iets nieuws moet ontwikkelen, dan kun je twee kanten op: na-apen wat de andere media ook doen of proberen iets nieuws en origineels te bedenken. Ik kies natuurlijk voor de tweede optie en bedacht een plan om van radio stapje voor stapje steeds meer televisie te maken. Uitgangspunt vormden dus de bestaande radioprogramma’s, de makers, de studio en de bestaande techniek. Vervolgens gingen we die programma’s visualiseren. Beginnend met een camera op de presentator. En we schakelden studenten van de kunstacademie in om met aanvullende visuele ideeën te komen. Bijvoorbeeld: als het sportprogramma verslag deed van Feyenoord tegen Sparta, en we daar nog geen beelden van konden laten zien, dan lieten we kids in de tenues van hun clubs tijdens het radiowedstrijdverslag in de studio tafelvoetbal spelen. We ontdekten ook dat hoe creatiever een programma is, hoe makkelijker het is om daar leuke televisie van te maken. Neem Het motorpaleis van Wilfried de Jong en Mieke van der Linden. Wilfried reed met een motor door de stad om met Rotterdammers één onderwerp te bespreken. Goede plekken, een spannend thema, en allemaal totaal verschillende mensen levert ook prachtige tv op. Het heeft ook iets van een roadmovie. Dat moet dan misschien als eerste stap semi-live worden gefilmd, maar dat hoeft de pret niet te drukken. Als het basisidee goed is, dan maakt het niet zoveel uit hoe je het in beeld brengt.

Ik probeerde het idee te beschermen en met Philips, die de op het idee afgestemde apparatuur zou leveren, kijkradio als concept voor de ontwikkeling van niet-landelijke tv, te introduceren. Dat lukte bijna, maar de reorganisatie-operatie Centurion van Jan Timmer, begin jaren negentig, gooide roet in het eten.

Iedereen ging indertijd met kijkradio aan de haal. Jan de Hoop, die ook een tijd voor Radio Rijnmond actief was, jatte ons idee en paste dat op een armoedige manier toe bij de commerciële radio in Hilversum. Tik je het woord kijkradio op Google in, dan komen er ook tal van voorbeelden voorbij: NPO Radio 1 en 2, Radio 538, Radio 10, Radio Utrecht, te veel om op te noemen. Maar wel stuk voor stuk pas na de eeuwwisseling geïntroduceerd.

Dat ik dit verhaaltje bij De Nieuws BV ben begonnen is omdat ook de makers van dit programma op een slimme en creatieve manier proberen aan kijkradio een invulling te geven. Ze lijken te snappen dat je bij kijkradio juist niet steeds recht in de camera moet kijken, maar dat de camera het met radio bezig zijn moet laten zien. Tijdens het draaien van een plaat tonen ze zoekplaatjes (vandaag een op de actualiteit geënte foto van Erdogan en een andere politicus die geen stoel hebben voor EU-kopstuk Ursula von der Leyen) of ze projecteren teksten die extra informatie over de muziek verschaffen. En als simpele digitale beeldverbindingen mogelijk zijn, dan benutten ze die mogelijkheid. Onbewust springt De Nieuws BV verstandig om met de wet van de schaar van Wember, die stelt dat de boodschap slechter wordt ontvangen naarmate beeld en geluid minder coherent zijn. Bij het item over gezichtsuitdrukkingen, dacht ik direct dat zich zo’n onderwerp meer voor tv dan radio leent. De onderzoekers zeiden dat Natasja ook glimlacht als ze een spannend onderwerp moet aansnijden. Op zo’n moment ziet een luisteraar graag even haar gelaatsuitdrukking.

In de huidige situatie gaat het om de kunst om op originele wijze te spelen met tal van nieuwe technische mogelijkheden zonder – in dit geval – het medium radio de das om te doen. Als radioluisteraar mag je niet het gevoel hebben dat je iets mist, maar als je het ziet kunnen visuele toevoegingen een verrijking betekenen. Eigenlijk is het voor mediamedewerkers steeds een kwestie van adequaat met je tijd meegaan.

Meer over:

rijnmond, wilfried de jong, kijkradio, opinie, radio, televisie, media, natasja gibbs

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (6)

Sorteren op:

Minoes&tuin9 apr. 2021 - 8:37

Kijk regelmatig naar De nieuws BV. Ik heb overigens een hekel aan de muziek tussendoor :) zoals ik dat bij radio heb.

Jozias28 apr. 2021 - 17:11

Kijkradio een soort Mtv?

Fransss en Vrij8 apr. 2021 - 17:04

Alfred Blokhuizen bewijst wat ik al dacht; er zal heus wel iemand eerder op het idee gekomen zijn radio met (tijdelijke) beelden aan te vullen. Ik vind het nogal een borstklopperig verhaal waar je aan het eind denkt: ja, en wat nu? Juist vanmiddag ergerde ik mij aan de radio en de uitzending over gelaatsuitdrukking. Dat hoort dus op tv thuis, nu frustreer je mensen die geen internet hebben of die geen zin hebben om 20 minuten te ploeteren via "radio 1 - gemist" om dat ene onderwerp, waarvan je de naam allang weer vergeten bent, terug te vinden. Overigens moest ik denken aan de 06-sekslijn waarbij je 's nachts het beeld van de bellende dame op de kabel kon zien, maar dan zonder geluid.

Alfred Blokhuizen8 apr. 2021 - 13:45

Toch gek, zeg ik maar als oud RTV Rijnmond medewerker, dat dit "gouden" idee toen geflopt is en weer werd gestopt om nooit meer opgestart te worden. Er klopt dus iets niet in de redeneringen van de heer Haasbroek. Overigens was het idee van kijkradio niet echt een Nederlandse uitvinding. Ik zag het ook al bij lokale tv stations in de USA, die samenwerkten met de lokale radio, binnen hetzelfde omroepconcern. Dit was ruim voordat het bij Rijnmond werd geprobeerd. Ik heb dat eind jaren 80 zelf mogen aanschouwen bij onder andere het talkradiostation 1010 AM in NY. Maar goed........... Ik kan me nog een ander geweldig experiment herinneren: Zuid-Holland TV! De meeste kijkers werden getrokken met de promo tijdens de proefuitzendingen. Dit vanwege de ontblote bovenlijf van een bevallige jongedame. Het tv station, ook ontsproten uit de creatieve brein van de heer Haasbroek, verdween na de officiële start "sneller dan het licht" weer van de kabel.Waarschijnlijk vanwege het doorslaande succes. Wat me vooral bijgebleven is zijn de "onconventionele" omgangsvormen binnen het bedrijf.

2 Reacties

Redactie Joop9 apr. 2021 - 10:51

Reactie van Nico Haasbroek: Als ik schrijf dat ik de uitvinder ben van kijkradio, dan bedoel ik dat ik de term kijkradio en het format als idee officieel heb laten registreren. Dat kan op meerdere manieren, kost geld en heeft te maken met rechtenkwesties. We hebben zelfs een film gemaakt om het idee uit te leggen en te visualiseren. Natuurlijk weet ook ik dat mensen over de hele wereld te allen tijde op dezelfde of vergelijkbare ideeën kunnen komen. Dat begon al met de boekdrukkunst, was Coster daar de eerste of Gutenberg? Dat mijn tv-ideeën zijn geflopt slaat nergens op. Met bewuste experimenten als Kijkradio en ZHTV werd de realisering van wat nu RTV Rijnmond heet stap voor stap afgedwongen. En ZHTV stopte niet voortijdig, maar duurde net zo kort als ons door de provinciale politici, waar wij toen formeel onder ressorteerden, werd toegestaan. Wel was het zo dat meerdere ZHTV-ideeën, programma’s en makers zo gewaardeerd werden dat de landelijke omroep er opvallend veel van overnam. Een aantal jaren geleden, toen de regionale omroepen er in Zuid-Holland financieel slecht voor stonden, stelde de provincie voor om de TV van RTV West en RTV Rijnmond te laten fuseren. Wat dus van meet af aan het idee achter ZHTV was.

0 Rapporteren

Alfred Blokhuizen9 apr. 2021 - 15:06

En zo draaien we de zaak weer om. Herkenbaar. Als ZHTV een groot succes was geworden was het niet gestopt. Dat weten mediamensen en politici heel goed. Daar gaat het om bereik van de boodschap. Daarbij moet ik toch ech opmerken dat RTVR pas sinds 1997 tv uitzendingen doet en ik een reeks van jaren het idee op de Amerikaanse tv zag. Dus dat gelijktijdige gaat niet op Daarbij moesten deze experimenten ook nog uit belastinggeld worden betaald. Ik ben er nog niet uit of het integer is als je als hoofdredacteur of directeur, betaald uit publiek geld, je omroep gebruikt om intellectueel eigendom te laten registreren. Zo lijkt het nu.Of het moet zijn dat de rechten liggen bij Stichting Regionale Omroep Rijnmond en Omgeving. maar dat kan ik niet nagaan. Als het een doorslaand succes was, dan was het nooit geschrapt en hadden we de aflopen vele jaren kunnen genieten van kijkradio. Zeker niet in een tijd dat reclamegelden moesten worden binnengehaald. Dat is niet het geval geweest. Die fusie tussen West en Rijnmond is er nooit gekomen. Daar zijn een reeks onderzoeken naar geweest. Maar synergiewinsten waren er vrijwel niet te behalen. Vandaar dat ZHTV alleen maar tot meer kosten leidde en verkleining van kijkcijfers van de regionale omroepen. Maar goed......... Het promotiefilmpje was geweldig!

0 Rapporteren