Hoe het verder moet met de SP? Lilian Marijnissen heeft geen idee

Lilian Marijnissen heeft een boek geschreven: De winst van eerlijk delen. De komende weken gaat ze ermee het land in. Vrijdagavond zijn we in Patronaat in Haarlem, een soort Paradiso maar dan een maatje kleiner. Of deze locatie bij de SP past laat zich raden. We krijgen gratis koffie, maar waar dat vroeger uit een groot vat werd getapt, zetten ze het hier per kopje. Lekker die versgemalen koffiebonen, maar het levert een enorme rij op waardoor heel wat aanwezigen van koffie verstoken blijven.

Nog zoiets. Patronaat heeft in de garderobe kluisjes die werken met een QR-code. Er staat al snel een lange rij bij een minuscuul schermpje aan de muur. Heel wat SP’ers kunnen werkelijk geen touw aan dit systeem vastknopen. Niet zo gek, want ouderen hebben wel vaker moeite met nieuwe apparaten. Het tekent de gemiddelde leeftijd van SP-leden, die de laatste jaren lijkt te zijn gestegen. Onwillekeurig denk je: deze avond had ook van de PvdA kunnen zijn. Daar zijn de jongeren ook gevlucht.

Op het podium staat in grote letters #StrijdMee. De hashtag refereert aan een internetcultuur waar veel oudere socialisten maar weinig mee hebben. Ze worden danig op de proef gesteld. Vroeger had de SP Bob Fosko, maar nu hij is overleden krijgen we een of andere popzanger waar ook ik nog nooit van heb gehoord. Als klap op de vuurpijl is Patrick Lodiers presentator. Hij meldt snel dat hij deze avond gratis doet. Slimme zet als je bekend werd als grootverdiener van de publieke omroep.

Ideologische strijd

Lodiers prijst het boek de hemel in. We horen Marijnissen zeggen dat het boek niet het eindpunt is, maar het begin van een nieuwe ideologische strijd. De politiek is tegenwoordig één pot nat, want de partijen ‘in het brede midden’ vinden allemaal hetzelfde. Er is meer ideologische discussie nodig. Die moet leiden tot de afschaffing van het neoliberalisme. De energiesector moet worden genationaliseerd in plaats van buitenlandse energiebedrijven met een energieplafond te spekken.

Marijnissen weet dat het met een deel van Nederland niet goed gaat. Er zijn steeds meer mensen afhankelijk van de voedselbank. Problemen met armoede, zorg en criminaliteit slaan steeds neer bij dezelfde mensen in dezelfde wijken. Zij worden in Den Haag minder goed vertegenwoordigd dan D66’ers. Veel mensen aan de onderkant zijn afgehaakt omdat ze nergens van mee profiteren en de politiek niet naar ze luistert. Hier ligt de taak van de SP, zegt Marijnissen plechtig.

Lodiers denkt dat er niets mis is met deze drijfveren, maar vraagt zich wel af of de boodschap goed overkomt. Marijnissen grapt dat deze avond is georganiseerd. Het tekent haar nietszeggende antwoorden. Ze krijgt meerdere keren de kans te vertellen hoe de SP de eigen doelgroep gaat hervinden, maar ze hult zich telkens in stilzwijgen, grapjes of een verandering van het onderwerp. Er moet ideologische strijd komen, horen we. Concreter wordt het niet.

Neoliberalisme galore

We komen deze avond nauwelijks verder: er is een hele generatie opgegroeid voor wie het neoliberalisme gemeengoed is, iets vanzelfsprekends dat niet meer wordt bevraagd, denkt Marijnissen. Na afloop beaamt een SP-lid dit: leerlingen op de middelbare school kunnen zich nog maar nauwelijks voorstellen dat sociale voorzieningen goed geregeld zijn. Ze zijn opgegroeid in een tijd waarin een ellendige publieke sector de norm is en sociale verbetering onmogelijk. Dat maakt de SP-boodschap moeilijk.

Marijnissen kan prima uitleggen wat er allemaal mis is. Er komt alleen maar meer markt. Ze haalt voorbeelden aan van privé-onderwijs en commerciële ouderenzorg. Er is steeds meer tweedeling en dus is er meer dan ooit een SP nodig. De PvdA heeft in haar visie afgedaan. Die partij wil wel een energieplafond, maar geen publieke energiesector. Dit is congruent met het feit dat de PvdA aan de wieg van allerlei liberaliseringen stond. Krijg dat denken maar eens weg.

De SP-afkeer van identiteitspolitiek markeert de verschillen met GroenLinks en Bij1, maar als een vrouw uit het publiek Marijnissen doorzaagt over de vraag of feminisme en socialisme kunnen samengaan, komt ze er niet uit. Nog eentje: migratie. Marijnissen wil arbeidsmigratie beter reguleren. Dit is vast aantrekkelijk voor mensen in volkswijken, maar Marijnissen ontloopt de vraag wat de partij van migratie in het algemeen vindt. Geen winnende strategie als je partij feitelijk concurreert met JA21 en de PVV.

Alom vervreemding

Hoe de jongeren terug moeten keren bij de SP? Marijnissen zegt het niet precies te weten, maar ze hoeven niet in een zaal als deze te zitten. Marijnissen doceert dat de mensen in de volkswijken weer goed moeten weten waar de SP voor staat. Ze moeten ervaren dat de partij hun bondgenoot is. Ze moeten ook weer zeggenschap krijgen, want anders haken ze nog meer af. Terechte ideeën, maar hoe de SP dat gaat doen weet niemand. Wel horen we dat een boek schrijven niet helpt.

Het publiek mag vragen stellen en prijst Marijnissen de hemel in, maar de belangrijkste vraag blijft uit. Marijnissen is niet gisteren als fractievoorzitter begonnen. Zijn de afgelopen vijf jaar nou een succes geweest? Waarom kon de partij onder haar vader groeien naar ruim twintig zetels en blijft Lilian steken op negen? Waarom zei vroeger iedereen dat de SP de enige partij was die tot in de haarvaten van de volkswijken aanwezig was? Waarom is juist dat contact verdwenen?

Als je weet waarom het misging, weet je ook hoe het beter kan. Suggestie: deze avond gaat steeds over neoliberalisme, maar de SP-achterban praat niet in dat soort taal. Vader Marijnissen kon met iedereen praten, iedereen begreep wat hij zei en voelde dat hij het meende. Dochter Marijnissen leidt een fractie vol academici die ongetwijfeld prima bedoelingen hebben, maar op geen enkele manier representeren voor wie ze opkomen, al is het maar omdat ze niet eens in één zin kunnen zeggen wat ze van migratie vinden.

Zolang de SP dat niet verandert, verandert er niks.