Hoe GL-PvdA zonder heldere strategie afglijdt van regeringskandidaat naar klein links

De Volkskrant beschrijft hoe de deur naar regeringsdeelname voor GroenLinks-PvdA steeds verder dichtvalt. Niet omdat de inhoudelijke verschillen met de VVD onmogelijk zouden zijn, maar omdat die partij er simpelweg geen electorale winst in ziet om een progressieve coalitie te steunen. Dat is op zichzelf al een hard politiek signaal, maar het legt vooral een veel urgentere vraag bloot. Wat gebeurt er met GL-PvdA als de partij opnieuw buiten de macht blijft? En hoe voorkom je dat een beweging die ooit de toekomst van links wilde belichamen, langzaam wordt weggeduwd richting het kamp van klein links?

Het risico is groter dan velen willen erkennen. De VVD-blokkade blijft niet beperkt tot de formatie. Het groeit uit tot een narratief dat zich vastzet bij kiezers: GL-PvdA kan niet regeren. Zo'n frame is gevaarlijker dan een debat of een wetsvoorstel, omdat het zich in het onderbewustzijn nestelt en de partij definieert voordat zij zelf haar verhaal heeft kunnen vertellen. Ondertussen positioneert D66 zich doelbewust als de redelijke en constructieve middenpartij. Daarmee verschuift het terrein waarop GL-PvdA invloed moet uitoefenen en precies dat maakt de situatie precair.

De fusie tussen GroenLinks en PvdA was bedoeld om kracht te bundelen. Om groter te worden dan de som der delen. Maar als de samenwerking vooral zichtbaar wordt als een optelsom van teleurstellingen, dan slaat hoop om in ongeduld. Leden voelen dat. Ze willen geen jubelberichten meer waarin wordt gedaan alsof alles op koers ligt, terwijl men in Den Haag opnieuw langs de kant staat. Ze willen eerlijkheid, richting en vooral urgentie. Een partij die verantwoordelijkheid wil nemen moet dat uitstralen, ook als anderen de deur dichtslaan.

Toch is deze situatie niet uitsluitend bedreigend. Oppositie kan de plek zijn waar GL-PvdA haar rol opnieuw definieert. Met twintig zetels hoeft de partij niet de luidste stem te zijn, maar wel de duidelijkste. Door eigen plannen te presenteren, inclusief rekenwerk, uitvoerbaarheid en regionale voorbeelden, kan de partij laten zien dat progressieve politiek meer is dan idealen. Het is bestuur dat werkt. Juist nu ligt daar een kans om het midden terug te claimen.

Ook buiten Den Haag kan de partij laten zien dat samenwerking wel kan. In gemeenten en provincies vinden bestuurscoalities plaats waarin GroenLinks, PvdA en VVD zonder moeite samenwerken aan energie, wonen en zorg. Dat haalt het Haagse frame onderuit en geeft GL-PvdA een verhaal dat geloofwaardiger is dan welk debat in de Tweede Kamer ook. Wij kunnen besturen en we doen het al.

Maar uiteindelijk draait het om één cruciale keuze. Wordt GL-PvdA de grote progressieve partij die ze pretendeert te zijn, een serieuze regeringskandidaat die verantwoordelijkheid niet schuwt? Of wordt het een partij die vooral moreel gelijk heeft maar bestuurlijk aan de zijkant blijft staan? Het verschil tussen die twee posities is geen detail. Het is het verschil tussen invloed en irrelevantie.

Nederland heeft behoefte aan een partij die niet alleen een visie heeft, maar ook de kracht om die visie waar te maken. GL-PvdA kan die partij zijn, maar dan moet de leiding de realiteit onder ogen durven zien, eerlijk spreken tegen de eigen achterban en handelen met de urgentie die de situatie vraagt. Alleen wie dat aandurft kan het centrum opnieuw veroveren.

Het moment van kiezen is nu. Niet tussen links en rechts, maar tussen groot en klein.