Hoe een OMT-lid en kinderarts zijn verantwoordelijkheden verzaakt

In het afgelopen jaar hebben de kopstukken van de Nederlandse corona-aanpak zich bijna allemaal van hun slechte kant laten zien. RIVM-topman Jaap van Dissel en het kabinet weigeren tot de dag van vandaag het virus gewoon zoveel mogelijk te onderdrukken, zoals de wet eist. OMT-leden accepteerden dat kabinetsbeslissingen met hun handtekening “wetenschap” werden. Belangenorganisaties in het onderwijs steunen actief het verspreidingsbeleid dat ten koste gaat van de gezondheid van hun achterban. Er was misschien één leider die het hart en de hersens op de juiste plek had zitten, maar gezondheidsminister Bruno Bruins stortte voor de ogen van de camera’s in elkaar en trok zich in maart 2020 terug.

We hebben geen nationale corona-elite om trots op te zijn, maar onder de vele Nederlanders die hopen op onderdrukking van de epidemie wordt Károly Illy misschien wel het vaakst genoemd als voorbeeld van hoe het niet moet. Deze kinderarts uit Tiel is lid van het OMT, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Kinderartsen en communicatieadviseur. Een invloedrijke man die in die positie ongetwijfeld veel kan betekenen voor onze jeugd, bijvoorbeeld wanneer hij strijdt voor vaccinatie tegen mazelen.

Zijn invloed wordt de afgelopen maanden sterk vergroot door zijn regelmatige media-optredens, waar hij consistent het overheidsbeleid verdedigt. Dat is op zich al bijzonder, want de massale infecties die op scholen zijn ontstaan door gebrek aan preventiemaatregelen hebben al veel kinderen ernstig ziek doen worden en soms zelfs doen sterven. Je zou van een kinderarts die een eed heeft afgelegd eerder verwachten dat hij zou oproepen scholen tot de tanden te bewapenen tegen infectie, zoals de meeste landen in de wereld. Illy slaat op een enkele uitzondering na helaas de kans liggen te pleiten voor uitstekende ventilatie, veelvuldig testen, maskers in de klas en strakke quarantaine. Maatregelen die in bijvoorbeeld Italië en Spanje de (basis-)scholen open hebben helpen houden.

Maar het is misschien niet zozeer dát Illy zich opwerpt voor open onbeschermde scholen, het is de manier waarop. In zijn vele mediaoptredens schetst hij consequent rampzalige gevolgen van schoolsluiting en een binaire keuze tussen open en dichte scholen. Daarmee heeft hij een gezonde discussie tegengewerkt over hoe scholen veilig open kunnen zijn (en blijven, want veel minder infecties). En omdat hij communicatie-expert is, was dat niet toevallig. En omdat het niet toevallig is, en de open onbeschermde scholen ons mede brachten waar we nu zijn, verdienen de uitspraken van Illy extra aandacht.

Op 25 oktober was Illy te gast in Nieuwsuur. Hij stelde dat kinderen neerslachtig en somber zijn geworden door de schoolsluiting in de lente, maar heeft dat nooit onderbouwd. De kinderen van ondergetekende vonden die periode in ieder geval reuze gezellig. Hij meldde dat kinderen last hadden van gewichtstoename, tot obesitas aan toe. Ook dit bleef verstoken van cijfermatige ondersteuning, of van een oproep om sporten prioriteit te maken bij kinderen. “De lockdown leidde tot enorme leerachterstanden”, stelde hij. Deels wel, maar een pandemie heeft nadelen, en het betreft een overzichtelijke 8 weken thuisonderwijs. Daarbij zij aangetekend dat Illy voor zover bekend nooit heeft gepleit voor maatregelen die onderwijs thuis beter maken.

In een interview met De Gelderlander op 18 januari jongstleden stak Illy weer van wal. Hij sprak over een zeer zorgelijke stijging van zelfdoding onder kinderen, die er echter niet is. Hij stelde dat er een stijging van anorexia is waar te nemen, maar komt niet met cijfers en ook niet met logica over hoe zoiets na enkele weken thuisonderwijs zichtbaar zou zijn. Er zou een grote stijging van de kindermishandeling zijn geweest tijdens de lockdown in de lente van 2020, maar ook dat is gewoon niet waar. Er was wel een stijging van “emotionele verwaarlozing”, wat vooral arme gezinnen zal betreffen die moeten werken omdat ze in dienende beroepen zitten en hun kinderen niet perfect kunnen verzorgen. Fysieke mishandeling was er eerder minder.

Dit OMT-lid grossiert dus in barokke beweringen die hij niet hard kan maken, meestal buiten zijn vakgebied. Hij zal daar zijn redenen voor hebben, en misschien wel edelmoedige. Maar het effect van wat hij zegt is niet alleen onveiliger onderwijs door meer infecties, maar ook emotionele belasting van kinderen en hun ouders. Hij criminaliseert impliciet arme ouders met cruciale beroepen die hun kinderen niet voldoende kunnen steunen.

Door de schoolsluiting als een ramp af te schilderen problematiseert hij een situatie waar de meeste gezinnen best mee om kunnen gaan, een self-fulfilling prophecy dus. Zijn media-optredens steunen een kabinetsbeleid dat massale infectie op scholen toegestaan heeft (of zelfs als doel gehad), en daarmee een onbekend maar belangrijk aantal kinderen met schuldgevoelens heeft opgezadeld omdat ze hun ouders ziek hebben gemaakt.

Deze pandemie is belastend voor bijna iedereen, en gezinnen ervaren op grote schaal spanningen. De kinderen die al kwetsbaar waren voor slechte opvoeding en onderwijs zijn dat nu nog meer. Daar is een gerichte aanpak mogelijk en gewenst, en niet iedereen de gordijnen injagen. En al helemaal niet als dat gebeurt door een arts die in het verleden nooit is opgevallen door zijn strijd voor gezond gewicht, een veilig gezinsleven of snel leren. En de viruscirculatie die de problemen veroorzaakt moet omlaag, niet omhoog door onbeschermde open scholen.

Zo heeft Illy een speciaal plekje buiten het hart veroverd onder mensen die graag goede preventiemaatregelen op scholen willen zien. De kinderarts die zich zo’n zorgen maakt over leren op school, speelde een belangrijke rol in het toestaan van de massale infectiegolf die de scholen juist dicht kreeg en houdt, en op grote schaal gezondheidsschade heeft veroorzaakt.

Het is niet duidelijk of Illy zich om enige reden voor het beleidskarretje van Van Dissel en het kabinet heeft laten spannen, of dat hij zichzelf echt overtuigd heeft dat het kabinetsbeleid beter is voor kinderen. Hoe dat dan zou zijn, is volstrekt niet helder. Laten we hem het nadeel van de twijfel geven, en hopen dat hij zijn beroepseed en -eer recht gaat doen door nu wel te gaan strijden voor veilig, ontspannen en vlot onderwijs in deze moeilijke tijden. En voor een gerichte aanpak van probleemsituaties van kwetsbare kinderen, in plaats van dergelijke situaties te helpen creëren door groepen en gezinnen te stigmatiseren.