Hoe een asielzoeker aan zijn lot wordt overgelaten

UPDATE Ezzedin, een van de personen uit onderstaand stuk, heeft te horen gekregen dat hij wordt uitgezet. Dit betekent dat hij terug moet naar zijn land van herkomst, Sudan. Kunstenares Tinkebell vroeg enkele jaren geleden om aandacht voor zijn zaak en doet dat wederom. Onderstaande werd eerder op Joop gepubliceerd op 10 juli 2016.

EERDER Tinkebell en Ezzedin

Het is nu ongeveer drie jaar geleden dat hij begon te praten. Ik kende hem toen ruim een jaar, ‘Ezzedin Rahmatallah Mehimmid’, vluchteling uit Darfur, Sudan. Al wordt dat in Nederland op dit moment nog niet erkent. Ze geloven zijn verhaal niet:

Ezzedin was er als kind naast gezet en had, zo vertelde hij me, moeten toekijken hoe de vrouwen uit zijn dorp letterlijk levend uit elkaar werden gerukt waarna uiteindelijk bijna iedereen werd doodgeschoten en zijn complete geboorteplaats afgebrand. De beelden staan op zijn netvlies. Wanneer hij er over praat, wat slechts sporadisch gebeurt, schudt hij zijn hoofd hevig. Zijn lichaam maakt schokkende bewegingen. Altijd-altijd ontstaat daarna een moment van baldadigheid. Van woede en van onmacht. En dan slaat hij over naar de problemen hier. Op straat. ‘I have big problem’ zegt hij dan: ‘I need shoes!’.

Die schoenen die hij ‘nodig heeft’. Het terugkerende ‘probleem’. Nee, hij heeft niet echt schoenen nodig. Al duurde het even voor ik daar achter kwam.

Ik herinner me een bezoek aan een van zijn tijdelijke slaapplaatsen in een kraakpand in Amsterdam. In een hoek, netjes uitgestald, zeker twintig paar schoenen. Sommigen nog helemaal nieuw. Pas toen ik dát zag begon het me te dagen. De trauma’s en de problemen van deze jongen waren zo groot dat ze onbehapbaar waren geworden.

Met geen mogelijkheid kon hij met dit alles dealen, en om dat voor zichzelf op te lossen.

– Om te overleven – reduceerde hij dat steeds (onbewust) tot iets oplosbaars: Hij had schoenen nodig. En dát is wat hij met de wereld deelde. De hele tijd.

Een dergelijke overlevingsstrategie (ik denk dat je het zo kunt noemen) lijkt een logisch gevolg van de ervaring die hij als kind had. Maar deze geschiedenis in zijn prille jeugd, dat was nog maar het begin van een aaneenstapeling van miserabele gebeurtenissen in zijn leven. Want ook zelf is hij vele malen op afschuwelijke wijze gemarteld. En ook dat kwam er in de afgelopen jaren stukje bij beetje uit. Vaak in onsamenhangende volgorde en met horten en stoten. Soms had hij een helder moment en dan kwam er een lang verhaal.

Ik had het dus allemaal al wel eens gehoord. Maar deze week las ik het nog eens terug in het verslag van zijn asielrelaas. Achter elkaar.

Herinneringen uit de martelkamer van de Koper gevangenis in Bahari. Opgeschreven met de kille pen van een IND – ambtenaar:

Ik ril terwijl ik lees hoe hij in dit zelfde verhoor tot in detail beschrijft hoe deze gevangenis, waar hij drie maanden zat, er uit zag. En ook hoe het de tent in het kamp van de Janjawied die hem probeerden te ronselen en hem gevangen hebben gehouden was opgebouwd. Welke materialen waren gebruikt. Hoe hij is gemarteld. Hoe anderen werden gemarteld. Wat hij heeft gezien.

De littekens op zijn huid bevestigen zijn verhaal. Maar veel duidelijker nog wordt het wanneer je hem leert kennen. Dan blijkt dat Ezzedin zélf is verworden tot een groot litteken van zoveel geweld en ellende dat het een Godswonder mag heten dat Ezzedin uberhaubt nog aanspreekbaar is. Soms.

Ik las de verslagen van zijn verhoor en alle afwijzingen van zijn asielverzoeken niet voor niets deze week. In de voorbije jaren leek het namelijk een afgelopen zaak, die poging van hem om een verblijfsvergunning te krijgen. Maar onlangs is er iets in zijn situatie veranderd. Hij heeft via een teruggevonden oom contact kunnen leggen met een dorpshoofd uit Darfur die kon bevestigen dat hij inderdaad uit de plaats komt waar hij al die tijd van heeft gezegd dat hij er vandaan komt. En dat is belangrijk, want de IND betichtte Ezzedin jarenlang van leugens over zijn afkomst.

Middels een crowdfundingsactie is er voldoende geld opgehaald om de documenten die nodig zijn om te bewijzen dat hij de persoon is wie hij zegt te zijn, te kunnen legaliseren. En die papieren, die zijn inmiddels in Nederland. Daarnaast kan hij ondertussen bewijzen dat hij een zeer actief lid van de ‘ Sudanese Justice and Equality Movement ‘ is. Dit is een organisatie die zich actief verzet tegen het zittende regime en voor vrijheid en vrede in Darfur.

Deze informatie en dit bewijs is belangrijk omdat hij in Sudan in de Koper gevangenis zat omdat hij er van werd verdacht lid te zijn van een organisatie tégen het zittende regime. Hij wás geen lid, maar zijn ontkenning maakte dat de martelingen alleen maar heftger werden. Toch werd hij, om voor hem onduidelijke redenen, na drie maanden vrijgelaten op voorwaarde dat hij zich wekelijks zou melden. Maar omdat de martelingen en het gevangenschap zo gruwelijk waren heeft hij de benen genomen, en is hij naar Europa gevlucht. Het is dus, zeker gezien zijn geschiedenis met de Sudanese overheid, niet zo gek dat hij nu zo boos en politiek-activistisch is geworden. Tegelijkertijd maakt dit het voor hem nóg gevaarlijker om terug te keren naar het land waar hij zo ernstig is mishandeld.

(In deze youtube video is Ezzedin duidelijk in beeld én aan het woord. Hij richt zich tot de Sudanese ambassade)

Je zou denken dat, met deze documenten en bewijzen en alles wat hij heeft meegemaakt, hij ondertussen wel zal worden erkend als iemand die daadwérkelijk vluchteling is en gevaar loopt in zijn land van herkomst. Maar.. wanneer ik zijn dossier zo lees ben ik er niet gerust op.

Ezzedin is namelijk ernstig ziek. Zeer. Ernstig. Ziek. Dat bleek eigenlijk al vrij snel nadat ik hem ontmoette, ruim vier jaar geleden. Hij sliep zelden. Sloeg nachten achter elkaar over en áls hij een keer sliep dan liever niet binnen, want binnen was eng. Hij lag bij voorkeur ergens op een bankje in het park omdat hij dan altijd weg kon wanneer er ‘iets gebeurde’. Een coherent gesprek met hem voeren was moeilijk. Hij dwaalde af, begon ineens over iets anders of werd, wanneer je de verkeerde vraag stelde boos en soms zelfs agressief. Hij had woedeaanvallen waarin hij ineens heel hard tegen een muur schopte of zijn vuist kapot stompte. ‘Me, I am less than a dog’ zei hij dan: ‘a dog has a house. Me, I have nothing’

Een uitspraak die niet uit het niets bleek te komen, maar volgens eigen zeggen een citaat was van een beveiliger in het azc in Maastricht waar hij bij binnenkomst in Nederland was vastgezet. Ook daar was hij boos geworden en hij was in een isoleercel gezet, met deze woorden: ‘You are less than a dog’

Toen ik hem een jaar kende heb ik hem meegenomen naar een gezondheidscentrum. Ik vond namelijk dat hij opgenomen moest worden omdat hij duidelijk zulke ernstige psychische problemen had, dat hij niet alleen een gevaar voor zichzelf was, maar ik ook bang was dat hij iemand anders iets aan kon doen. Hij had, zo dacht ik, op zijn minst een vaste basis nodig. Een verblijfplaats en íets te doen. Dat ‘iets’ daar had hij wel ideeën over trouwens. Het liefst zou hij bejaarde mensen helpen de straat over te steken..

Gedurende de vele uren die we in wachtkamers doorbrachten, wachtend op allerlei intakes en medische checks kwamen de meeste van zijn verhalen naar boven. Hier vertelde hij me over de martelingen. Om dan vervolgens, wanneer hij met een psycholoog sprak, helemaal stil te vallen of steeds hetzelfde te herhalen: ‘Me, I have BIG problem! And this is because I am black. Government hates black people!’ en ‘I need shoes!’

Er gingen weken, daarna maanden voorbij. Een vriendin van me nam zijn begeleiding over en hij ging door een heel traject. Gedurende die tijd gleed hij meer en meer en meer af. Verloor het vertrouwen want hij werd wel ‘gekeurd’, maar er gebeurde niets. Zijn situatie bleef hetzelfde. Dus ging hij drinken. Dat deed hij daarvoor al wel, maar nooit zó veel. ‘This is my medicine!’ zei hij dan, wijzend naar zijn blik Aldi bier.

En dat heeft hem genekt.

Want na ruim een half jaar kwam er inderdaad een conclusie uit alle onderzoeken die exáct voldeed aan al mijn verwachtingen: PTSS en het zou inderdaad verstandig zijn om hem op te laten nemen want hij was ernstig psychisch ziek. Maar ja.. aangezien hij ondertussen zo’n ernstig alcohol probleem had moest hij daar toch éérst (zelf!) vanaf zien te komen, want dát was iets waar ze hem niet mee konden helpen.

En daarmee was het klaar.

En vanaf dat moment ging het nóg verder bergafwaarts met hem.

En ja, je zóu denken dat dit een extra reden kan zijn om asiel te verlenen aan deze jongen. Maar als ik zijn dossier zo doorlees, lees ik dat zijn psychische toestand tot nu toe vooral tegen hem heeft gewerkt. Door zijn incoherente manier van vertellen. Het springen in de tijd en ook doordat hij niet weet hoe lang dingen duren (hij kent geen jaartallen, kan moeilijk tellen en kan niet inschatten hoe lang een maand of een jaar duurt) acht de IND hem onbetrouwbaar.

Tja, en dat is iets wat ik me eerlijk gezegd heel goed kan voorstellen. Zeker wanneer je Ezzedin niet kent. De IND valt er bijvoorbeeld over dat hij een bepaalde dienst eerst ‘politie’ noemde, en in een later gesprek ‘veiligheidsdienst’. Je kan dat inconsequent en onbetrouwbaar noemen. Maar wanneer je Ezzedin kent en bijvoorbeeld weet dat hij weigert naar de GGD te gaan omdat dat de overheid is en dat de overheid zwarte mensen haat, dan begrijp je dat de politie en een veiligheidsdienst voor hem hetzelfde kunnen zijn. Waar hij ook op is afgerekend is het feit dat hij op verschillende momenten een ander geboortejaar heeft opgegeven. Dat is verdacht, tótdat je weet dat je een jaartal op móet geven, ook als je niet weet wanneer je geboren bent. En Ezzedin weet niet alleen niet wanneer hij geboren is, hij weet ook niets van jaartallen en data. Kan ze niet onthouden en kan ze niet lezen. Wanneer je hem dus dwingt om een jaar te noemen, dan roept hij maar wat en vergeet vervolgens wát hij heeft geroepen. En ja, het resultaat kan dan inderdaad niet anders dan incoherent zijn.

De conclusie van de drie voorgaande asielaanvragen die hij deed was dan ook steeds dat hij ongeloofwaardig werd geacht. Wie ‘liegt’ over een geboortedatum, liegt vast over álles. Dat is de denkwijze. En dat is hoe iemand als Ezzedin tot nu toe buiten de boot viel met als gevolg dat hij al jaren ernstig getraumatiseerd op straat leeft.

Dinsdag. Dat is de grote dag. Het gesprek voor zijn nieuwe asielaanvraag. Om acht uur in de ochtend moet hij zich melden in Den Bosch. Een onmogelijke tijd voor iemand die áls hij al een paar uur slaapt, pas tegen de ochtend kan slapen. De ochtenden zijn voor hem doorgaans het zwaarst. Er valt dan geen zinnig gesprek met hem te voeren. Wij, een aantal vrienden, proberen hem te helpen door hem steeds opnieuw uit te leggen dat hij zijn verhaal zo duidelijk mogelijk moet vertellen. Niet af te dwalen naar zijn problemen op straat in Nederland. Maar to the point: Dít zijn mijn nieuwe bewijzen en zó ben ik daar aan gekomen. Niet boos worden wanneer iemand je niet begrijpt of wanneer je iets nogmaals moet herhalen. Rustig blijven. Een korte pauze vragen wanneer het te veel wordt. Je hebt niets te verbergen. Vertel je verhaal. Nógmaals.