Hoe bestrijd je alledaags racisme?

Gijsbert Oonk van de Erasmus Universiteit vraagt zich af hoe hij alledaags racisme te lijf moet gaan. In principe is dat niet zo moeilijk omdat het antwoord in het begrip zelf besloten ligt. Het leven van alledag. Zo kent de Erasmus Universiteit nog niet het principe van anoniem solliciteren, wellicht een patent middel om discriminatie op grond van leeftijd, geslacht of afkomst tegen te gaan. Actie is dan ook gewettigd, eerst op het niveau van de vakgroep bijvoorbeeld en als er dan een geslaagd experiment heeft plaats gevonden schakel je de medezeggenschapsstructuren in en het College van Bestuur om het anoniem solliciteren verplicht te stellen aan alle faculteiten.

Iedereen met een baan zou dat in de eigen omgeving aan kunnen kaarten, bij personeelszaken, bij de ondernemingsraad, bij de directie. Met een baan? Voor hetzelfde geld zou je als vrijwilliger weg kunnen lopen bij een of andere club die het verdomt anoniem solliciteren in te voeren. Als uiterste middel natuurlijk.

Instanties die zich bezig houden met het controleren en beoordelen van burgers verdienen bijzondere aandacht. Is er een correlatie tussen etnische afstamming en het aantal keren dat iemand wordt gecontroleerd? Is een bepaalde huidskleur een pre – onwillekeurig ongetwijfeld, maar des te erger – bij het uitbrengen van een ‘hoog’ schooladvies? Dat kun je allemaal meten om je vervolgens af te vragen of jij en je organisatie werkelijk zo kleurenblind zijn als wordt voorgegeven.

Medewerkers aan media hebben een bijzondere verantwoordelijkheid. Discriminatie op de werkvloer of bij controlerende instanties hoort een permanent punt van aandacht te zijn bij een krant, zender of site die een werkelijk democratische samenleving nastreeft. Dat werkt dubbel. Het gaat niet alleen om het controleren van bedrijven en overheid maar ook over de eigen praktijk. Dat is tegelijk goed voor het behoud van de eigen werkgelegenheid, zeker als het medium zijn klanten vindt in de etnisch zo diverse randstad, waar een groot deel van de bevolking uit het Midden-Oosten of tropische gebieden komt.

Wie dan toch zijn correspondenten vooral naar Londen en Washington blijft sturen en niet structureel bericht vanuit Rabat, Paramaribo of Ankara, behalve als het om rampen of heibel met de EU gaat, die moet niet verbaasd staan als grote delen van de bevolking afhaken en voorgoed wegzappen. Je legt het dan af tegen de schotel en de Hurriyet. Heel eenvoudig.

Zo slaat Oonk de spijker op de kop als hij vaststelt dat de damesbladen bij mode- en cosmetica-adviezen zelden rekening houden met de donkere huid. Hier in de Rijnmond komen steeds meer schoonheidswinkeltjes die zich specialiseren op niet-blanke dames. Wie blijft denken dat de clientèle bestaat uit lelieblanke fans van Jaap Valkhoff jaagt een heleboel klanten weg. Spiegel je aan de oud-Rotterdamse slager Schell op de West-Kruiskade die zijn assortiment aanpaste aan de smaak en culinaire voorkeuren van de omwonenden die tegenwoordig vooral een achtergrond hebben in de Maghreb, Kaap Verdië en het Caribisch gebied. Rijk wordt de familie Schell. Dat is een onmiskenbare vingerwijzing.

Het is een kwestie van kijken en handelen.

Minder relevant is het beladen van de ander met de erfzonde van diens verleden zoals dat in de culture wars van tegenwoordig maar al te vaak gebeurt. Je wordt aangesproken op de slavenhandel in de grauwe eeuw of de seksuele praktijken van je profeet uit het voorvorige millennium. Daar krijgt geen Mohammed gemakkelijker een stageplaats van. Daardoor wordt geen Ghanees minder aan de kant gezet omdat hij, naar het idee van de politie, vanwege zijn huidskleur in een voor hem te dure auto rijdt.

Natuurlijk gaat een volwassen samenleving de confrontatie met het verleden aan. Ze probeert niet zwarte bladzijdes uit de geschiedenis op te bleken. Integendeel, die zijn juist het onderwerp voor wetenschappelijk onderzoek want je kunt ervan leren zodat je de volgende keer niet weer collectief in dezelfde val trapt.

Daarbij is het belangrijk te beseffen dat de geschiedenis zich nooit herhaalt maar soms wel rijmt. Zo’n rijm zijn bijvoorbeeld de bootjes vol vluchtelingen die nu op de Middellandse Zee drijven en wrakke schuiten als de Ben Hecht of de Exodus, die probeerden uit Europa vertrokken joden op de kust van Palestina af te zetten in de jaren direct na de Tweede Wereldoorlog. Want ja, als je op zoek gaat naar het rijm in de geschiedenis, dan kom je tot onvermoede resultaten. Daar moet je dan niet bang voor zijn. Het gaat er immers om vooroordelen en mythes te ontmaskeren. Van iedereen en uit alle tijden.

Anders krijgen we nooit een samenleving waarin iedereen werkelijk gelijk is.