Hoe Argos TV gretig Zembla beschuldigt maar de plank mis slaat

Onderzoeksprogramma Argos TV nagelt onderzoeksprogramma Zembla aan de schandpaal. Terecht? Doe zelf een klein onderzoekje en je weet het.

Als je een uurtje hebt zou ik je willen vragen mee te doen aan een test. Bekijk eerst deze aflevering van Argos TV die woensdagavond werd uitgezonden. Die duurt 32 minuten en is geheel gewijd aan een aflevering van Zembla uit 2007. De strekking van de uitzending van Argos TV is dat Zembla willens en wetens verkeerde informatie heeft verspreid over de taakstraffen die rechters opleggen. En dat door die uitzending de regels voor taakstraffen zijn aangescherpt.

Bekijk daarna de bewuste uitzending van Zembla. Duurt 35 minuten. Door wie voel je je nu belazerd? Door Zembla of door Argos? Ik door de laatste.

Laat me eerst even duidelijk maken dat Zembla net als Joop van de VARA is. Sterker nog, we zitten op dezelfde verdieping. Daardoor weet ik misschien ook iets beter dan de gemiddelde kijker hoe Zembla-medewerkers opereren. Hoe voorzichtig ze zijn en hoe vaak ze dingen laten liggen omdat ze niet spijkerhard te krijgen zijn. Bovendien weet ik van de dagelijkse gesprekken bij de koffie-automaat hoe ze hun koffie drinken, waar ze op vakantie zijn geweest en nog wat andere persoonlijke zaken. Als je me niet objectief vindt heb je daar dus alle reden voor. Oordeel daarom vooral ook zelf.

De bewuste Zembla-aflevering is getiteld ‘Moord, doodslag, taakstraf’ en gaat er over dat rechters ook in geval van zware misdrijven taakstraffen opleggen en dat de daders het niet als straf ervaren. Zembla heeft daartoe cijfers opgevraagd bij het OM en toont die. Later bleek dat die cijfers ‘vervuild’ waren. Dat wil zeggen dat ze soms net wat anders waren. Zo valt door nieuwe definities een gedwongen tongzoen tegenwoordig onder verkrachting.

Argos TV stelt dat Zembla dat niet heeft vermeld terwijl Justitie daar wel voor waarschuwde. Zembla ontkent dat. Het is welles-nietes.

Maar eigenlijk doet het niet ter zake want je kunt je afvragen waarom Justitie vervuilde cijfers aan de media geeft. Willen wij een overheid die zegt: “Hier heeft u de gevraagde informatie maar die klopt misschien niet.” Doet een overheid dat? Lijkt me niet.

Zitten er fouten in de Zembla-uitzending? Ja. Hebben de makers geblunderd? Nee. Hebben de makers willens en wetens de feiten verdraaid? Dat is op geen enkele manier aangetoond maar wordt wel door Argos TV gesuggereerd. Dat laatste is een staaltje beeldvorming.

Argos TV wil beeldvorming juist aan de kaak stellen, doorprikken, maar doet het nu dus zelf. Dat hoeft niet meteen schandalig te zijn. Critici maken zich vaker schuldig aan juist hetgeen ze bekritiseren. De vraag is een beetje in hoeverre ze zich daar zelf bewust van zijn.

Een andere fout uit de Zembla-uitzending is dat er niet verteld wordt dat iemand die een taakstraf kreeg voor haar rol bij een moord al een lange tijd in voorarrest had gezeten. Het was dus niet louter een taakstraf. Overigens was dat de nabestaande die bij Zembla aan het woord kwam evenmin duidelijk. De vergeldingswaarde van de straf was dus bij die betrokkene niet overgekomen.

Het laatste was precies wat Zembla wilde aantonen: er worden taakstraffen opgelegd voor zware vergrijpen en die voelen niet als straf. Noch voor de slachtoffers, noch voor de dader. Dat is een nogal zorgwekkende constatering.

Na de uitzending ging de politiek met het probleem aan de haal. Crimefighter en toen nog VVD-parlementariër Fred Teeven stelde vragen, er kwam een onderzoek en de wet werd aangepast. Volgens Argos TV allemaal op basis van een uitzending die niet deugde.

Het is voor een deel de boodschap van de serie van Argos TV: de politiek laat zich gek maken door de media. Dat is een populair beeld onder mediacritici en soms ook terecht. Meestal wordt vergeten dat het tegenovergestelde net zo erg is. Stel je voor dat de politiek zich niets zou aantrekken van de media. Dan zitten al die journalisten voor niets te werken en is er geen manier meer om misstanden aan de kaak te stellen. Het gaat dus om het evenwicht.

Maakte Zembla met de kennis van nu een evenwichtige uitzending? Nou, knip de informatie die door Argos TV wordt weerlegd weg uit de gewraakte aflevering. Wat gebeurt er dan? Niets. De uitzending blijft overeind. Er komen gestraften aan het woord die de taakstraf niet of amper als straf ervaren. Er komen slachtoffers aan het woord – zoals de moeder van een kind waar een scoutingmedewerker ontucht mee heeft gepleegd – die verontwaardigd zijn over de taakstraf. Terecht, naar mijn mening.

Ik verkeerde altijd in de veronderstelling dat taakstraffen zijn bedoeld als een soort waarschuwing, een afschrikking tussen boete en cel. De dader die in de eerste vijf minuten aan het woord komt en al drie keer tot een taakstraf is veroordeeld – al luidt de richtlijn dat een taakstraf maar één keer opgelegd mag worden – vindt de straf zelfs leuk. Dat is niet de bedoeling. Dat was en is de niet mis te verstane boodschap van Zembla.

In de uitzending van Argos TV komt ook toenmalig eindredacteur Kees Driehuis aan het woord, met zichtbare tegenzin. Begrijpelijk, want hij vindt dat de makers van Argos TV amper een poot hebben om op te staan. Kees is bovendien iemand die niet meewerkt aan de op tv zo populaire cultuur van ‘ik vind jou erg goed, hoe vind je mij?’ En dat werkt tegen hem. Want televisiewet nummer een is: je moet je best doen om aardig gevonden te worden. Zo niet, dan ben je arrogant. Kees had netjes door het stof moeten gaan, had moeten zeggen ‘we zijn een beetje dom geweest, we zullen het nooit meer doen.’ Dan was het voor de beeldvorming goed geweest. Maar natuurlijk deed hij dat niet. Waarom niet? Omdat het niet waar is.

Er is nog een andere, veel belangrijker vraag. Argos TV heeft zes afleveringen gemaakt over de verderfelijke invloed van de media en daar maanden aan gewerkt. In een geval werd er zelfs een zaak uit de jaren zeventig bijgesleept. Was dit nou het sterkste waar ze mee konden komen? Zo ja, dan is er niet zoveel mis met de beeldvorming in de Nederlandse media. Zo nee, dan kun je een volgende serie van dit programma beter door andere mensen laten maken.

Heb je beide uitzendingen bekeken? Laat je oordeel achter in een reactie.