Hindoestaanse Piet? Nee, ook niet!

Als je Nederlanders op de kast wilt jagen, moet je terloops een kritische noot over het Sinterklaasfeest laten vallen of opperen dat Amerikanen iets beter doen dan Nederlanders. Wie zich nu aangesproken voelt, wil ik bij voorbaat waarschuwen dat dit stuk wellicht wat stoom her en der kan opwekken.

Stel je eens voor. Je bent als blanke Nederlander op vakantie in Georgia in de Verenigde Staten. Stel je eens voor dat de VS al eeuwen gedomineerd worden door Afro-Amerikanen. Deze bevolkingsgroep heeft de oorspronkelijke bewoners zoveel mogelijk verdreven of in reservaten gepropt. Deze bevolkingsgroep haalde eeuwenlang slaven uit West-Europa. Eeuwenlang werden deze Europeanen geketend en als haringen in een ton naar onder andere Amerika verscheept om daar als beesten aan het werk gezet te worden. Deze Europeanen hadden geen rechten. Deze Europeanen werden (worden) nauwelijks als mens gezien. Zelfs toen de slavernij was afgeschaft, waren die Europeanen nog lang niet vrij.

Impact En stel je voor dat je als blanke daar in Savannah een bezoekje brengt aan het Civil Rights Museum. De ruimte is klein, maar de impact is groot en loodzwaar. Het waterpompje waar alleen zwarte mensen uit mochten drinken. De diner waar de witte jongeman niet geholpen werd. Het gewaad van de KKK, een racistische beweging bestaande uit zwarte mannen die witte mensen decennialang doodsangsten aanjaagden of erger. Je hebt zo’n kruis gelukkig nooit in het echt gezien, maar je weet precies wat het betekende om dit voorwerp in jouw tuin aan te treffen. Het is onderdeel van een gitzwarte bladzijde in de Amerikaanse geschiedenis, die niemand ooit zal vergeten.

En dan gebeurt het, jouw schattige, 3-jarige dochtertje kijkt jou aan met haar grote blauwe ogen en zegt: “Waarom mocht die meneer daar niet eten?” Je kijkt haar vertederd aan en aait even over haar mooie, blonde krulhaartjes en denkt: “Hoe moet ik hier in vredesnaam op antwoorden?”

‘The Talk’ Vorig jaar las ik een artikel in de New York Times over ‘The Talk’ . Niet dat gesprek over de bloemetjes en de bijtjes, maar die over de verschillende rassen en racisme. Het gesprek dat niet-blanke mensen altíjd met hun kinderen hebben, puur om hen voor te bereiden op de harde maatschappij, waar niet iedereen ervan overtuigd is dat wij als mensen allemaal gelijk zijn, ondanks onze uiterlijke verschillen. Het is dat gesprek dat blanke mensen bijna nooit met hun kinderen hebben, want net als bij het gesprek dat seksuele voorlichting heet, geldt ook hier voor velen: “Als je er niet over praat, dan is het er niet.”

Dat ouders niet over kleur praten is bijna altijd vanuit de beste intenties. Ouders willen dat hun kinderen iedereen gelijk behandelen, ongeacht hun kleur of afkomst. Uit onderzoek bleek dat het vermijden van dit onderwerp precies het omgekeerde effect kan hebben. Ik denk dat we hiermee de kern raken van het hele probleem rondom het Sinterklaasfeest en de discriminatie van donkere mensen in het bijzonder. Hoe komt het immers dat we in 2014 nog steeds hangen in een discussie over de vraag of het woord neger nog wel kan en waarom Zwarte Piet in de huidige vorm echt niet meer kan?

Politiek correct Ik hoef niemand meer te vertellen hoe de Amerikanen over het algemeen over het ‘N-woord’ en Zwarte Piet denken. Ze zijn niet politiek correct (echt niet, geloof me), ze zijn over het algemeen gewoon iets beter onderricht. Ze kennen hun geschiedenis. Het was vreselijk, een schande, maar het is nu eenmaal deel van hun geschiedenis, dus daarover lees je in de geschiedenisboeken. Ik hoorde niet zo lang geleden een 4-jarige vertellen over hoe slecht Afro-Amerikanen vroeger behandeld werden, maar gelukkig kwam toen – en hij werd in het verhaal geïntroduceerd alsof hij niemand minder dan Superman was – Martin Luther King en die heeft ervoor gezorgd dat al die kinderen gewoon naar elke school konden. Het is de interpretatie van een 4-jarige, over een paar jaar weet ze dat MLK geen Superman was en dat er nog lang niet overal sprake is van gelijkheid tussen de verschillende rassen, maar de basis is er. Gelukkig.

Onlangs sprak ik een Nederlandse kennis die stelde dat Amerikanen zo krampachtig met ‘dat hele rassengedoe’ omgaan. Ik legde hem uit dat het niet krampachtig is, maar een poging om respectvol met elkaar om te gaan. In Amerika weten de meeste mensen dondersgoed dat racisme nog lang niet uitgestorven is. Dat krampachtige is dus gewoon een manier om te proberen wat aan dit probleem te doen. Racisme is een onderwerp dat Amerikanen op de één of andere manier altijd bezighoudt, negatief en positief.

Etnische kenmerken Er zijn apps ontwikkeld voor kinderen, zodat zij op de iPad met dit beladen onderwerp leren omgaan. Op onze school worden sinds kort workshops georganiseerd om de school niet ‘exclusief’ maar ‘inclusief’ te maken. Tijdens deze workshops merkte ik dat iedereen worstelt met de vraag: “Mag je etnische kernmerken benoemen als je een persoon omschrijft?” Ja, natuurlijk! “Hoe betrekken we de niet-blanke ouders bij de sociale activiteiten van de school?” Een moeilijke vraag, waar ik als voorzitter van de Oudervereniging veel over nadenk.

Verkrampt? Ja, misschien wel. Maar het is ook een onderdeel van een proces. Mensen staan stil bij het feit of zij mensen wel of niet kwetsen, vanwege die pijnlijke geschiedenis, die iedereen kent.

Gisteravond zat ik met spanning te wachten op de introductie van de nieuwe Zwarte Piet. Ik had er vanwege het tijdsverschil al wel over gelezen, maar ik wilde het graag met eigen ogen zien. Toen de, nog immer, Bruine Piet met zijn lange, gladde, gitzwarte haren de studio binnenliep, moest ik aanvankelijk vooral lachen. Zo zie ik er namelijk ook uit als mijn kapper mijn haren goed onder handen neemt en ik in een wilde bui weer eens mijn rode lippenstift opsmeer. Vervolgens nam het cynisme het over en riep ik uit dat we nu een Hindoestaanse Piet hadden.

Geschiedenis ontkennen Naarmate de discussie vorderde, werd ik steeds depressiever. Anousha Nzume merkte al heel terecht op: “Waarom wordt er zo krampachtig vastgehouden aan die kleur?” En dat is precies het pijnlijke aan deze hele discussie. Na twee jaar lijken we op een langspeelplaat met een enorme, diepe kras erop, we blijven hangen op die kleur. Waarom? Omdat we onze geschiedenis niet kennen. Omdat we onze geschiedenis ontkennen.

Ga naar de bibliotheek en zoek jouw oude geschiedenisboeken eens op en tel het aantal regels die vertellen wat er werkelijk gebeurde in al die kolonies. En dan bedoel ik niet die regels over die heerlijke specerijen die de WIC en VOC uit die exotische landen haalden. Ik weet dat het verdomd moeilijk is, maar we deden het al eerder met minder goede voorbeelden zoals fastfood en obesitas, dus laten we in godsnaam ook eens een goed voorbeeld van ‘die Amerikanen’, wat dit onderwerp betreft, overnemen.

Het wordt tijd voor The Talk , met elkaar en zeker ook met onze kinderen!