Higgs halleluja!

Hiermee wil ik getuigen van een grote blijdschap over een kapitale ontdekking, want het is mij een eer om in dezelfde tijd te leven als die van het Higgs-deeltje. Tegelijkertijd wil ik blijk geven van een lichte verontwaardiging over de wijze van berichtgeving waarmee de vondst gepaard gaat, u weet wel: de vraag naar het directe nut van het deeltje.

Vragen naar direct nut, wat een armoede! Wat was het directe nut van 9-11? Toch werden we getrakteerd op een ongekende berg nieuws over die dag, en wist iedereen zeker dat de wereld nooit meer hetzelfde zou zijn.

Alsof het niet fascinatie is wat ons drijft. En de vereniging van wat lange tijd onverenigbaar leek, religie en wetenschap, niet genoeg is om spontaan van in een jubelstemming te geraken.

En hoe kan ik zwijgen over de erbarmelijke vergelijkingen waarmee deskundigen de materie aanschouwelijk proberen te maken! Het universum als pot stroop, als kamer vol paparazzi, als gashouder met opdringerige fans. Bah! Naar de symbolische betekenis wordt niet of nauwelijks gevraagd. Deze is evenwel zo groot, dat elke praktische toepassing maar een bleke afspiegeling is van de grootsheid van de doorbraak. De grootsheid ligt in het immateriële, en zou heel wel aan de basis kunnen liggen van de idealen van de toekomst.

Ik ben een nerd Ik ben een nerd. Dat mag u gerust weten. Op de basisschool hield ik al spreekbeurten over piramides, vulkanen en ons planetenstelsel. Boeken, programma’s en dvd-collecties die gaan over oude volkeren, de geologische gesteldheid van onze planeet, de geheimenissen van het universum, ik wil ze niet missen. Dat ik als allochtone nerd mijn jeugd tamelijk ongeschonden heb doorstaan, is omdat ik redelijk goed was in sport. Mijn boekenwurminteresses heb ik evenwel nooit verloochend. Ik ben altijd gefascineerd geweest door het heelal en onze plek daarin. Het voorziet in een behoefte aan zingeving, denk ik. Wat waarschijnlijk door mijn religieuze opvoeding komt.

Religie vertelt ook een groot verhaal, waarin alles en iedereen zijn plek heeft.

Daarom bewonder ik profeten. Zoals Boeddha, die de wereld leerde dat we allemaal reïncarnaties zijn. En dat alles wat we om ons heen waarnemen een illusie is. Wat helemaal niet ver bezijden de wetenschappelijke waarheid is. Atomen bestaan namelijk grotendeels uit lege ruimte, dus is alles wat wij als hard en vast ervaren illusoir. En wat reïncarnatie betreft, atomen worden onuitputtelijk gerecycled. Het is niet onwaarschijnlijk dat de atomen waaruit uw en mijn fysiek bestaan ooit aan die van Napoleon, Toetanchamon of de dinosauriërs toebehoorden.

Diep van binnen zijn we niet uniek, wel verrekte duurzaam. Misschien wel eeuwig.

Goddelijke dobbelstenen Maar we hebben het over kwantummechanica. Toen ik er als tiener, begin twintiger over las, stootte het mij af. De theorie, over het onvoorspelbare gedrag van subatomaire deeltjes en zo, kon mij niet bekoren. Sprak niet tot mijn verbeelding. Te klein, te bizar. Dat vond zelfs de grote Einstein. In een beroemde brief aan een collega schreef hij: ‘Kwantummechanica is zeker indrukwekkend. Maar iets in mij zegt me dat het nog niet het ware is. Ik ben ervan overtuigd dat God niet met dobbelstenen werpt.’ Hoewel hij ongelijk heeft gekregen en God wel degelijk met dobbelstenen blijkt te werpen, doet de vergissing niets af aan de integriteit van zijn verontwaardiging. Het gedrag van subatomaire deeltjes ís ongehoord, om niet te zeggen blasfemisch. Wist u bijvoorbeeld dat het heelal er anders uit had gezien als wij er niet waren geweest? Hoe het precies zit weet ik ook niet, maar het is wel zo.

Mijn interesse in de kwantummechanica is door de ontdekking van deze week flink aangewakkerd. En hoe meer ik erover lees, hoe enthousiaster ik raak. Het blijkt dat het Higss-deeltje de ontbrekende schakel is tussen twee revolutionaire theorieën: de relativiteit en de kwantummechanica, die lange tijd onverenigbaar werden geacht, hoewel ze zo goed als aan hetzelfde brein dat Einstein heet, zijn ontsproten. Het genie heeft tot aan zijn dood pogingen gedaan om de beide theorieën te verenigen door middel van de zogenaamde unificatietheorie , die alle krachten in de natuur zou moeten verklaren. Een theorie van alles, ook wel snaar- of stringtheorie genoemd, die zelfs zoiets oppermachtigs als de Oerknal in één magnifiek model samenbrengt. Als dat niet goddelijk is, dan is niets het.

Ook God is één en ondeelbaar.

Wat Einstein niet lukte Maar Einstein is er nooit in geslaagd. Er werden weliswaar dimensies verondersteld die niemand kende, maar er was geen experimenteel bewijs voor het bestaan ervan. Daarom is in 2008 in Zwitserland de Large Hadron Collider in gebruik gegaan, een gigantische tunnel waar subatomaire deeltjes met de snelheid van het licht tegen elkaar opbotsen. Vier jaar later is het bewijs er. Er zijn dimensies werkzaam die wij nooit eerder hebben waargenomen.

Dat alles uit deeltjes en krachten bestaat die zowel op de allergrootste als op de allerkleinste schaal werkzaam zijn, oké, logisch, maar wat heeft kwantummechanica nou met de schepping van het heelal te maken? Dat weten we, met de historische ontdekking van het Higgs-deeltje, nog steeds niet. Het deeltje verklaart slechts de werking van ons heelal, niet het ontstaan ervan. Maar in ieder geval kunnen we vaststellen dat we op de goede weg zijn. Dat geeft hoop, heel veel hoop. Als we het Higgs-deeltje kunnen vinden, dan kunnen we alles. Het zou de basis kunnen zijn van een nieuw geloof in de mensheid. Zoals de opgraving van Pompeï in de 16e eeuw leidde tot een nieuw geloof in het menselijk kunnen, zo zal de ontdekking van het Higgs-deeltje de inspiratie vormen voor een nieuw geloof in de wereld.

Het nieuwste boek van Saïd El Haji heet ‘De Aankondiging’. Dit artikel verscheen ook op zijn blog.