Het vergeten Europa

Zijn we het vergeten? Voordat Europa een continent was, was Europa een prinses. Ze was de dochter van koning Agenor van Tyrus en Sidon. Ze was zo mooi dat Zeus, de oppergod, haar begeerde. Ja, hij verlangde vurig haar te bezitten, maar hoe moest hij dat aanleggen zonder daarbij de achterdocht te wekken van Hera, zijn jaloerse echtgenote? Hij besloot zich in een stier te veranderen en in die gedaante de onbevangen Europa te benaderen.

Ze danste met haar hofdames een rijdans op het strand, hun eerste reactie was op de vlucht te slaan voor het grote, grimmige dier. De stier bleek echter onder een hoedje te vangen, zo zelfs dat Europa er niet voor terugdeinsde op zijn rug te gaan zitten. Nauwelijks had ze op de stierenrug plaats genomen of de stier zette het op een lopen. Hij stevende recht op de zee af, dook in de golven, om vervolgens met zijn lieftallige buit naar het eiland Kreta te zwemmen. Daar aangekomen maakte hij zich in zijn ware hoedanigheid van oppergod aan de ontvoerde prinses bekend. Wat ze ook weende en klaagde, Europa was nu zijn gevangene. Ze mocht dan wel koningin van Kreta worden, ze bevond zich in zijn macht. Was het voor haar een troost te weten dat sindsdien een heel continent naar haar zou worden vernoemd? Ja, Europa begon als een figuur uit de Griekse mythologie, Europa begon in Griekenland… Zijn we het vergeten?

Europa begon in Griekenland, niet alleen omdat Europa aan een Griekse mythe haar naam ontleent, maar ook omdat zij zich laafde aan de Griekse cultuur. Iedereen heeft het tegenwoordig maar over de ‘joods-christelijke’ wortels van Europa, zijn we het Griekse gedachtegoed, de Griekse kunst, het Griekse drama vergeten? Heeft Europa daar niet op zijn minst in dezelfde mate haar identiteit aan te danken? Deze vergetelheid is een veeg teken. En toch, als er een gegeven is dat we allemaal als een hoogste goed zien, waar we ons allemaal op beroepen, dan is dat een gegeven dat het oude Griekenland voor het eerst tot stand heeft gebracht, en dat ze ons heeft nagelaten. Ik heb het over de democratie. Ja, de democratie: de macht (kratos) van het volk (demos).

De democratie – ja, een hoogste goed. Iedereen die zich erop beroept. Maar, als we goed kijken, zien we dan geen tekenen die erop wijzen dat het tegenwoordig met de democratie matig is gesteld? Wat gebeurt er wanneer beslissingen een domein betreffen dat zo ‘ingewikkeld’ is, dat steeds meer mensen de uitleg van de volksvertegenwoordigers niet of nauwelijks meer kunnen begrijpen? En ze zelfs sterk zijn gaan vermoeden dat veel volksvertegenwoordigers op dit domein eigenlijk ook maar weinig vat hebben ? Dan is de verleiding groot om van zeggenschap binnen dit domein afstand te doen. Het wordt een domein voor specialisten en technocraten. Een domein dat voor veel mensen te ingewikkeld zou zijn – ik heb het natuurlijk over de economie en de economische politiek.

Mensen, we hebben te lang de economische politiek – en de politiek is vandaag de dag overwegend economische politiek –  uit handen gegeven. Tijd om er met ons allen weer ‘op te gaan zitten’, er greep op te krijgen. En te eisen – ja, te eisen! – dat onze vertegenwoordigers ons glashelder hun beslissingen op dit gebied uitleggen, zodat we eindelijk weer door de brei van cijfers, tabellen en schema’s heen oog krijgen naar de ideologieën die aan hun beslissingen ten grondslag liggen. Pas dan kunnen we weer zeggen : de democratie – ja, het werkt.

Hoe lang duurt nu al dat gesudder rond de vraag of Griekenland al dan niet bij ‘Europa’ zal blijven? Dat zeur-feuilleton van halve maatregelen, waarbij je telkens weer denkt: Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Je kunt zeggen wat je wilt, maar minister De Jager was met zijn schandalige en exorbitante eisen ten aanzien van Griekenland althans minder hypocriet dan veel andere Europese politici en techneuten.

Op Griekenland valt veel aan te merken – dat is dan ook gebeurd, de laatste maanden. En hoe! Wie heeft die beeldvorming op gang gezet? Wie heeft er belang bij de Grieken af te schilderen als luie, ranzige, verwende, opportunistische, corrupte lieden?

Griekenland is pas laat in een ‘Europa’ gestapt dat hard op weg was zich van een vredes-Europa tot een zielloos, technocratisch vrijemarkt-Europa te ontwikkelen. Griekenland liep op deze ontwikkeling achter, het land heeft het geweten. Na een euforie van erbij te horen, in de vaste hoop een zelfde welvaartspeil te bereiken als de andere Europese staten, bleek het weerlozer ten aanzien van de achterbakse strategieën van de financiële sector dan de staten die er sinds langer mee waren vertrouwd. Het gevolg kennen we: schuldenlasten die voor een groot deel rentelasten zijn en de onmogelijkheid ze af te lossen. 

Griekenland uit ‘Europa’ om een kwestie van centen? Stel dat het gebeurt, dan zeg ik dat het Europa is dat uit ‘Europa’ treedt. De koningsdochter Europa die tot voor kort in heel het continent dat naar haar is vernoemd werd gehuldigd en gevierd, waar ze ook kwam – ze trekt zich weer terug binnen de grenzen van het land waar de oppergod Zeus haar in eerste instantie had gebracht. Griekenland uit ‘Europa’ – en als het eens was : Europa uit ‘Europa’. Het democratische Europa waar we twee wereldoorlogen om hebben gevoerd dat wijkt voor het ‘Europa’ van de bankiers, de technocraten?