Het kortzichtige wereldbeeld achter 'Liever meer honger in Afrika dan in Nederland'

co-auteur: Auset Ankh Re

27 oktober 2025, het EenVandaag-verkiezingsdebat in Ahoy Rotterdam. PVV-leider Geert Wilders verdedigt zijn plan om ontwikkelingshulp naar nul te brengen met deze woorden: "Dan hebben ze misschien iets meer honger in Afrika, maar hier niet.” Hierna verschijnt er een grijns op zijn gezicht. Een uitspraak die meer verraadt dan een beleidsvoorkeur. Die een hele visie op de wereld onthult. Een visie waarin mensen verdeeld worden in "wij" en "zij," waarin lijden acceptabel is als het maar elders is, waarin menselijkheid grenzen heeft die samenvallen met landsgrenzen.

Dit is geen politiek standpunt. Dit is symptoom van geestelijke ondervoeding. Van iemand die kijkt maar niet ziet. Die kijkt maar niet waarneemt. Die spreekt over een continent waarvan de naam zelf, 'Afrika', niet eens inheems is, maar is opgelegd door kolonisatoren en nu zo ingeburgerd dat zelfs degenen die beter weten, deze term gebruiken omdat anders niemand begrijpt waarover ze het hebben. En dit gebrek aan kennis over waar menselijkheid begon is de kern van het probleem. Dit is spreken vanuit leegte. En deze leegte verspreidt zich. Besmet anderen. Totdat hele samenlevingen gevuld zijn met mensen die kijken zonder te zien, die horen zonder te luisteren, die spreken zonder te begrijpen.

Geestelijke ondervoeding: wanneer kijken niet zien is
Er is een verschil tussen kijken en zien. Tussen horen en luisteren. Tussen spreken en begrijpen. Kijken is passief, je ogen vangen beelden. Zien is actief, je geest interpreteert, contextualiseert, begrijpt. Wilders kijkt naar het continent dat men 'Afrika' noemt en hij ziet armoede. Hij ziet honger. Hij ziet een plek die "hulp nodig heeft." Maar hij ziet niet waarom. Hij ziet niet de geschiedenis die deze situatie creëerde. Hij ziet niet de structuren die het in stand houden. Hij ziet niet dat wat hij "armoede" noemt geen natuurstaat is maar een geproduceerde uitkomst van eeuwen extractie die tot op de dag van vandaag doorgaat.

En dat niet-zien, dat is geen onschuld. Dat is geen louter gebrek aan informatie. Dat is een keuze. De keuze om niet te willen zien. Want zien zou vragen dat hij erkent dat het Westen niet 'helpend' is maar medeplichtig. Dat het Westen niet 'genereus' is met ontwikkelingshulp maar minimaal met restitutie. Dat het Westen niet "rijk werd door hard werken" maar door systematisch te nemen van anderen. En die erkenning, die zou zijn hele wereldbeeld destabiliseren. Dus kiest hij voor niet-zien. Voor kijken zonder zien. Voor spreken zonder begrijpen. Het onvermogen of de onwil om dieper te kijken dan het oppervlak. Om verder te denken dan de directe situatie. Om te begrijpen dat de wereld complex is, verweven, dat oorzaak en gevolg vaak gescheiden zijn door oceanen en eeuwen maar niet minder aan elkaar verbonden. De oor-zaak achterhalen begint met luisteren.

De bakermat van de allesomvattende mens
Want hier is dat wat mensen met geestelijke voeding weten en mensen zonder vergeten zijn: het continent dat nu 'Afrika' heet is de bakermat van menselijkheid. Daar begon de allesomvattende mens. Niet "de primitieve mens." Niet "de onderontwikkelde mens." De allesomvattende mens, volledig, compleet, in balans met kosmos, natuur, gemeenschap.

De Dogon in Mali hadden astronomische kennis die pas vele ‘eeuwen’ later door Europa werd "ontdekt." De culturen van Kush, van Aksum, van Zimbabwe, zijn geen "stammen" maar geavanceerde samenlevingen met architectuur, handel, wetenschap, filosofie. De Kemeten, degenen die het Westen "oude Egyptenaren" noemt, alsof Egypte gescheiden is van het continent waar het onderdeel van is, hadden al geruim tijd geneeskunde, wiskunde, ingenieurskunde op niveaus die Europa pas veel later bereikten.

Dit waren niet "onderontwikkelde volkeren die Europese hulp nodig hadden." Dit zijn volledige culturen. Compleet. Zelfvoorzienend. Met eigen systemen van kennis, van spiritualiteit, van organisatie. De allesomvattende mens is een uitdrukking waar ik de mensen aan wil her-inneren. De mens in harmonie met al wat is. Niet gescheiden van natuur. Niet gedomineerd door materie maar gebalanceerd tussen fysiek en spiritueel. Niet geïsoleerd als individu maar geweven in gemeenschap.

En toen kwam Europa. Kwam het Westen. En zag niet de volledigheid. Zag niet de allesomvatting. Zag alleen wat bruikbaar was. Wat geëxploiteerd kon worden. Wat gestolen kon worden. En noemde het "primitief" om de diefstal te rechtvaardigen. Noemde het "achterlijk" om de slavernij acceptabel te maken. Noemde het "donker" om het kolonialisme te framen als "licht brengen."

Maar de enige duisternis was de blindheid van het Westen. Het onvermogen om te zien wat er werkelijk was. De keuze om niet te zien, omdat zien zou betekenen dat extractie niet gerechtvaardigd kon worden. Dat slavernij niet rationaliseerbaar was. Dat kolonialisme geen beschaving bracht maar verwoesting.

Van allesomvattend naar gefragmenteerd
Vooral het Westen heeft zichzelf gefragmenteerd in dat proces. Want in het reduceren van andere volkeren tot "primitief," reduceerde het Westen zichzelf tot materieel. De allesomvattende mens, gebalanceerd tussen lichaam en geest, tussen individu en gemeenschap, tussen mensheid en natuur, die werd gefragmenteerd. Werd opgedeeld. Werd gereduceerd tot "economische actor," tot "consument," tot "producent," tot functie in plaats van wezen. En die fragmentatie, die werd "vooruitgang" genoemd. Werd "ontwikkeling" genoemd. Werd "beschaving" genoemd.

Maar het was desintegratie. Het was het uit elkaar vallen van wat compleet was. Het Westen kijkt naar gemeenschappen die nog weten hoe verbondenheid voelt en noemt hen "achterlijk." Ziet spiritualiteit die niet rationeel verklaarbaar is en noemt het "bijgeloof." Dit is projectie. Want wie zichzelf heeft gefragmenteerd, kan volledigheid bij anderen niet herkennen.

De leegte die spreekt over honger
En dus staat Wilders daar. En spreekt over "honger in Afrika." En denkt dat hij realistisch is. Pragmatisch. Eerlijk. Maar wat hij werkelijk doet, is spreken vanuit leegte. Want wie zegt dat andermans honger acceptabel is als het eigen volheid beschermt, heeft zichzelf zo gefragmenteerd dat empathie verdwenen is. Heeft zichzelf zo gereduceerd tot individueel belang dat menselijkheid verdampt is. Heeft zo veel afstand genomen van de allesomvattende mens dat andere mensen abstract zijn geworden, getallen, statistieken, problemen die "daar" zijn en niet "hier."

Dit is geestelijke ondervoeding in zijn meest expliciete vorm. En het ergste: het is besmettelijk. Want iedereen die deze uitspraak hoort en knikt, die denkt "hij heeft een punt," die zegt "we moeten realistisch zijn”, die is ook besmet. Die heeft ook afstand genomen van wat het betekent om allesomvattend te zijn. Die heeft ook geaccepteerd dat menselijkheid grenzen heeft, dat empathie optioneel is, dat lijden elders aanvaardbaar is.

En zo verspreidt het zich. Als een epidemie van geestelijke honger. Mensen die kijken zonder te zien. Die horen zonder te luisteren. Die spreken zonder te begrijpen. Die functioneren in een wereld die ze niet echt waarnemen omdat waarnemen pijn zou doen. Omdat echt zien zou vragen dat ze iets doen. Omdat begrijpen zou betekenen dat ze verantwoordelijk zijn.

Het Westen en zijn geestelijke schuld
Want laten we duidelijk zijn: het Westen heeft geen materiële schuld alleen. Het Westen heeft geestelijke schuld. Schuld in de zin van onbalans, van fragmentatie, van afstand genomen hebben van volledigheid. En het gevaarlijkste is niet Wilders zelf. Het is dat zijn uitspraak resoneert. Dat mensen knikken. Dat het behandeld wordt als een legitiem standpunt in plaats van als symptoom van geestelijke ondervoeding. Want dat betekent dat de besmetting wijdverspreid is. Dat grote delen van het Westen zo gefragmenteerd zijn, zo vervreemd van de allesomvattende mens, dat ze niet meer kunnen zien wat zichtbaar is.

Ze kijken naar 'Afrika' en zien een "arm continent." Ze zien niet dat het rijk is en beroofd wordt. Ze kijken naar "ontwikkelingshulp" en zien "generositeit." Ze zien niet dat het restitutie is voor voortgaande extractie. Ze kijken naar "honger" en zien "helaas, zo is het daar." Ze zien niet de systemen die honger produceren terwijl overvloed elders wordt geproduceerd.

En deze keuze, wordt doorgegeven. Van generatie op generatie. Van leraar op student. Van media op publiek. Van politicus op kiezer. Tot hele samenlevingen gevuld zijn met mensen die technisch gezien kijken maar werkelijk blind zijn. Die technisch gezien horen maar werkelijk doof zijn. Die technisch gezien spreken maar niets zeggen dat diepte heeft.

Zien zou vragen dat het Westen erkent dat het zelf te herstellen heeft. Niet anderen. Zichzelf. Dat het Westen afstand heeft genomen van de allesomvattende mens en terug moet vinden naar volledigheid.

Buiten Westen: de weg naar herstel
En hier is de conclusie, de laatste draai die alles op zijn kop zet. "Buiten westen”, het Westen kent die term. Het betekent bewusteloos. Knock-out. Niet meer bij. Geen controle. Tijdelijk uitgeschakeld. Maar hier is een andere definitie. Een die niet per ongeluk past maar perfect aansluit bij wat werkelijk nodig is: Buiten westen als visie verruimen. Als letterlijk buiten het Westerse frame treden. Als de oogkleppen afnemen die het Westen ons oplegde en verder kijken. Breder zien. Dieper waarnemen.

Want pas wanneer we buiten westen gaan, wanneer we letterlijk de grenzen van Westerse denkpatronen, Westerse assumpties, Westerse fragmentatie overschrijden, pas dan merken we wat we verloren. De honger is hier. Geestelijke honger. Honger naar verbinding die het Westen verbrak. Honger naar balans die het Westen verloor. Honger naar volledigheid die het Westen fragmenteerde. En kijk dan naar dit land dat zichzelf Nederland noemt. Neder-land. Het zit al in het woord: lager. Omlaag. Afgedaald. Misschien is dat geen toeval, maar een spiegel. Want dit land is niet enkel laag in ligging, maar ook in geest. Te lang al dalend, in empathie, in diepte, in bewustzijn.

We hebben weer wat te kiezen, wat kies jij?

Ptah & Auset Ankh Re