Het kan altijd erger, steek daarom maar een kaarsje aan voor Trump

Europa is hopelijk hard wakker geschud. Zelfs het sturen van de professionele Hollandse strooplikker en Nederlandse secretaris-generaal van de NAVO gaat Europa niet redden. De Verenigde Staten van populistische Amerikanen hebben een bloedhekel aan het links-liberalisme en aan de progressieve politici/activisten op het Europese continent. Misschien moeten we kijken naar het ideologisch kwaad dat achter de haat tegen de Oude Wereld zit. 

Het klinkt wat absurd, maar mogelijkerwijs is het religieus-rationeel dat we collectief iedere dag gaan bidden dat Donald Trump fysiek overeind blijft. Niet omdat hij een geschenk is voor de wereld. Integendeel. Hij is geen stabiele leider, hij baseert zijn dag-opinies op social media-uitingen. De man mist volledig een morele koers en denkt vooral aan eigenbelang. Maar zelfs zijn kinderlijk gedrag en wispelturigheid is nog een beetje stuurbaar. En het kan veel erger.

Trump is een karikatuur. De man is luid, impulsief, grotesk en simpel. Kiezers vinden hem ge-wel-dig omdat hij zegt wat velen denken. Maar er is zit geen diepere kennis of een visie achter. Laten we hopen dat mensen, dieren, de natuur en aarde hem overleven. Trump is een tijdelijk fenomeen. Die vooral graag zichzelf ziet en hoort.

Daarom is hij wat kneedbaar en leesbaar voor bondgenoten en vijanden. Politieke mede- en tegenstanders, ook diplomaten en regeringsleiders paaien hem. Soms werkt dit bij daddy. Geef de man steeds een prijs voor vrede. Of het nou van de Fifa - ook een leuke man daar trouwens - of van de conservatieve taartenbakkers uit Hongarije komt, zal een echte worst zijn.

Ze passen zich aan. Een man met een groot ego en vooral handelskijk op de wereld die denkt keizer te zijn van Amerika. Hoe verschrikkelijk veel van zijn uitingen ook zijn en het beleid meer dan pijnlijk, we weten hoe we met patient Donald om kunnen gaan om te zorgen dat de politieke krankzinnigheid een beetje ingedamd wordt.

Het grotere schrikbeeld ligt niet in nog een termijn Trump, maar in het Witte Huis waarin hij verdwijnt door overlijden of verkiezingen. Bij sterven van de grootste president ooit - zijn woorden - komt het Kwaad pas echt aan de macht. Trump wordt vervangen door J.D. Vance.

Omdat de Democraten geen schijn van kans maken. Ze twijfelen tussen een meer 'liberal' koers, of zelfs nog meer naar links opschuiven of een Democratische kloon van Trump om de gematigden terug te winnen. Ze weten het gewoon niet. 

Een overwinning voor het Trumpisme ligt voor het grijpen omdat alle andere fracties binnen de Republikeinse partij overdonderd zijn door de Trump en zijn trawanten. De vraag is alleen wie in 2028 in het Witte Huis bezet. Wie heeft de zegen van paus Donald?

Waar Trump een seksistische puberale narcist is die deuren intrapt zonder doordacht plan voor de toekomst, is Vance iemand die slimmer is. J.D. bestudeert zaken en komt vooral op ideologische gronden tot abjecte keuzes. Hij gelooft niet in democratie als een politiek proces, maar is op zoek naar orde, hiërarchie en culturele homogeniteit, en ziet politieke instituties als vijanden. 

Als we hard genoeg hebben gebeden en Trump in leven blijft dan is het in theorie mogelijk dat hij keizer blijft. Denk aan het model van Vladimir Poetin en Dmitri Medvedev, waarbij het formele ambt losraakte van de werkelijke macht.  

Trump zou moeiteloos een speciaal ambt kunnen krijgen. Als een vice-president met een grote portefeuille of een nieuw departement voor Vrede, Oorlog, Handel, Sport en Toerisme, waarbij hij speciale adviseur voor de nieuwe 'president' werd. Terwijl J.D. Vance de 'baas' wordt van een nieuwe Amerikaanse machtsstructuur.

Natuurlijk zijn er kapers op de kust. Vooral de conservatief en minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio. Stukken minder erg dan J D. Vance omdat hij gewoon een opportunist is die in een post-Trumptijd de Grand Old Party van Republikeinen weer wat terug kan brengen naar een traditioneler geluid. Of de macht blijft in handen van de familie: Ivanka Trump en Jared Kushner. Dan blijft papa op de achtergrond heersen tot zijn laatste adem.

Voor Europa is Vance als president een ramp. Hij ziet Europa niet als een partner in de liberale wereldorde, maar als een beschaving in verval, gevuld met zwakte lefties, veel bureaucratie, moreel relativisme en het verdwijnen van de witte mensen. Onder zijn leiding zou de trans-Atlantische relatie verschuiven van solidariteit naar geconditioneerde loyaliteit, waarbij Europa weinig meer te zeggen heeft. 

Met alleen maar mogelijke militaire bescherming, economische samenwerking en diplomatieke rugdekking als Europese landen doen wat de VS wil. Zo verwordt een continent steeds meer tot een vazalregio. Met ideologische gehoorzaamheid, in plaats van gedeelde belangen op basis van een fundament van vrijheden binnen de democratie. 

Want de Verenigde Staten van Amerika veranderen in een illiberale democratie die we tot nu alleen als fictie kennen. Met een uitschakeling van de scheiding der machten, een gepolariseerde samenleving en gepolitiseerde media in afwezigheid van onafhankelijke rechters.

Het is een dystopische ontwikkeling. Temeer de democratieën in Europa, elders zijn ze ook in verval, onder meer bedreiging van Rusland en China komen te staan. Met ook nog eens interne culturele en etnische botsingen en het imploderen van de traditionele partijen in het midden. Dan laten we de gevolgen van de klimaatcrisis binnen de polycrisis maar even buiten beschouwing. Je wordt er niet vrolijk van. Tenzij je een rechtse complotdenker bent die alles ontkent en vooral droomt van het verleden en van rechtse kabinetten.

Met al deze externe en interne dreigingen kan de democratische rechtsstaat in de meeste Europese landen ten val komen. We kunnen er wat om lachen, om Trump en wat we zien, maar het lachen is voor de redelijke mens die democratie omarnt nu wel voorbij.

Europa moet de dreiging van de komst van de democratische anti-Messias in de gedaante van J.D. Vance - of een ander - in de VS zien. Het kan nog veel erger dan Trump. 

Het schofferen van Oekraïne en andere landen, de oorlogstaal, de kijk op handel als afpersingsmodel en nu ook de agressieve Amerikaanse visie op het buitenlands beleid moet een politieke en maatschappelijke aardbeving geven. Europa heeft een politieke, militaire en ideologische vriend verloren en staat er alleen voor.

Trump was even grappig als een tragisch-komisch politiek intermezzo. Alleen is Trumpisme getransformeerd tot een ideologisch monster binnen de Republikeinse partij met straks verpakkingen en vertakkingen in Europese landen. De weg naar illiberale democratie gaat via rechts (en links) populistisme waarbij radicalisering omslaat in extremisme.

Trump functioneert, paradoxaal genoeg, als een vorm van hinderlijke open chaos waartegen democraten zich een beetje konden verdedigen. Binnen een moderne open inrichting die de Verenigde Staten nu zijn. Zijn dreigementen zijn vaak impulsief. En zijn strategieën inconsistent met publiekelijke woede-uitbarstingen. Morgen is het weer anders bij hem. Alhoewel zijn beleid destructief is, maar minder gevaarlijk omdat er geen ideologie in hem bestaat die leidend is. 

Bij Vance, zijn kameraden en volgers is deze er wel. Achter en naast hem staan steeds meer mensen die niet alleen een pesthekel aan de Democraten en migranten hebben maar ook aan alles wat met Europa en democratie te maken heeft. Ze willen echt één leider, één partij, één volk.

Een sluipend proces van herinrichting van macht, waarbij nieuwe wetten komen. De oppositie wordt geneutraliseerd en media verdacht gemaakt. Met het ambtelijk apparaat in een volgzaam ideologisch kader gedwongen. En een vijandsdenken. Waarbij Europa van geen belang meer is.

Daarom is de cynische conclusie moeilijk te vermijden. Misschien is het beter dat Trump blijft waar hij is. Onnozel, irritant, lawaaierig, slecht, kinderlijk en chaotisch. Omdat het komende alternatief erger is dan hij. Dat hij wordt ingeruild voor iemand die een politieke macht kan creëren op basis van een verwerpelijke ideologie waarin Amerika structureel vijandig wordt ten opzichte van de Europese democratische traditie. In de hoop dat de Democraten met een goede strategie en charismatisch leider komen, nog even de idioot in het Witte Huis.

Het nieuwe buitenlandse beleid van de Verenigde Staten heeft de ideologische handtekening van J.D. Vance. Er valt nu vooral te huilen. Ze hebben de macht.

Terwijl we kaarsjes aansteken voor de gezondheid van Trump moeten we tegelijkertijd bidden dat de Europese Unie - we noemen ze aan het slot - in gaat zien dat politieke partijen in het midden tot meer samenwerking komen om tot een economische, culturele en militaire kracht te geraken die in staat is te overleven in een post Trump tijd met leiders als Poetin, Xi en Vance (of klonen van ze).

Het ergste voor de democratie moet nog komen en is dichtbij. Een Verenigde Staten van Democratische Landen in Europa is noodzakelijk om in vrijheid te overleven.