Het is tijd om de vlag weer rechtop te hangen

Het stikstofdossier overheerst de verkiezingscampagne en opnieuw zijn er grote boerendemonstraties aangekondigd. Dit in navolging van eerdere demonstraties de afgelopen jaren, toen boeren, met financiële steun van de agro-industrie, het hart van de Nederlandse democratie bestormden. De nieuwe demonstraties zijn gepland in aanloop naar de verkiezingen op 15 maart, wanneer de samenstelling van de Waterschappen, Provinciale Staten en Eerste Kamer – en daarmee het stikstof-, water-, landbouw- en natuurbeleid – wordt bepaald.

Tijdens de maatschappelijke en politieke discussies over stikstof, landbouw en voedsel de afgelopen jaren is er een schijntegenstelling gecreëerd – je bent voor of tegen boeren. Het in het leven roepen van deze schijntegenstelling heeft overduidelijk een puur politiek doel in het belang van de agro-industrie. Voor de duidelijkheid: ik ken niemand die ‘tegen boeren’ is, maar er is wel groeiende beweging van boeren, burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties met fundamentele kritiek op het huidige landbouw- en voedselsysteem. Het is dus kritiek op het systeem – niet op individuele boeren. Er zijn juist meer boerinnen en boeren nodig in de door deze beweging beoogde kleinschaligere, duurzame landbouw.

Het op het eerste oog ‘Nederlandse’ karakter van stikstofdiscussie is niet juist – de felle discussies hier vormen onderdeel van wereldwijd keerpunt in de landbouwpolitiek. Zie de Braziliaanse verkiezingsstrijd tussen Bolsonaro en Lula da Silva. Een groot deel van de donoren van Bolsonaro had connecties met de agro-industrie, en Nederland is een van de grootste importeurs van soja uit Brazilië. De inkomsten van de Nederlandse sponsors van het boerenprotest lopen direct gevaar wanneer de nieuwe politieke vertegenwoordiging hen minder gunstig gezind zou zijn en de transitie naar een gezond en boer-, dier- en natuurvriendelijk Nederlands voedselsysteem zou doorzetten.

In die zin is het veelzeggend dat de agro-industrie het initiatief heeft genomen voor een ‘Geef boeren toekomst’-campagne in de vorm van een ‘kieswijzer’ met open deuren als ‘betaalbaar en veilig eten uit Nederland moet gewaarborgd worden’. Dit terwijl 75% van ons eten uit het buitenland komt en ongeveer 75% van de Nederlandse productie wordt geëxporteerd. Het advies van deze ‘kieswijzer’ is – cynisch geformuleerd – voorspelbaar.

De steuncampagne in weilanden langs snelwegen zegt ‘trots op de boer’ te zijn, maar boeren zijn veeleer slachtoffer dan de trots van de agro-industrie. De dalende trend van het aantal landbouwbedrijven zet door. Zoals de Leidse hoogleraar Milieu en Duurzaamheid Erisman al zei: ‘Boeren hebben geen verdienmodel, maar zijn een verdienmodel’: van de agro-industrie. De binnenlandse maatschappelijke kosten van de veehouderij, nog afgezien van het dierenleed, van ongeveer 5,5 miljard per jaar, komen voor rekening van de belastingbetaler. Daarbij zijn de immense maatschappelijke kosten die wereldwijd gemaakt worden ten behoeve van de Nederlandse veehouderij – zoals verlies van biodiversiteit – niet eens meegerekend.

Cees Veerman, oud-minister van Landbouw, constateerde al in 2003 dat het huidige systeem is vastgelopen: ‘We importeren voer, exporteren varkens en houden de rommel hier.’ En hij waarschuwde dat problemen bij boeren en natuur uiteindelijk alleen kunnen worden opgelost als de overheid fors ingrijpt in de vrije markt: ‘De overheid moet regie nemen’.

De agro-industrie doet er alles aan dit te voorkomen. Als de samenstelling van Provinciale Staten, Waterschappen en Senaat voor vier jaar het voorgenomen agrarisch beleid uit het regeringsakkoord en voorgeschreven in rechterlijke uitspraken blokkeert, is dat doel dichtbij. De boerendemonstraties geven geen toekomst aan boeren maar aan de agro-industrie, die grof geld verdient aan het, na een kort en ellendig leven, naar het slachthuis sturen van meer dan 600 miljoen dieren in Nederland per jaar.

Het is tijd dat we de groeiende beweging van boeren, burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties ondersteunen die niet demonsteren voor de agro-industrie maar bouwen aan een duurzaam, diervriendelijk en eerlijk Nederlands voedselsysteem, waarin Nederlandse boerinnen en boeren voor de regionale markt gezond, meer plantaardig en duurzaam voedsel produceren.

Dus lieve boerinnen en boeren: Hang de Nederlandse vlag weer rechtop en laten we samenwerken aan een bloeiend Nederlands platteland waar we allemaal trots op kunnen zijn.