Het is nu tijd om onze democratie echt te vernieuwen, met minder partijen en meer volksvertegenwoordigers

Het vertrouwen in de politiek is op een dieptepunt gekomen. Een kabinetsformatie met een recordlengte en een regering die vrijwel geen enkel groot vraagstuk heeft kunnen oplossen en uiteindelijk gevallen is. De modernisering van het pensioenstelsel is het enige dat nu bereikt is, maar dat heeft dan wel 15 jaar geduurd. Dat ligt mede aan de manier waarop we in Nederland het landsbestuur hebben ingericht.

Iedere splintergroepering heeft maar 1 zetel nodig om in het parlement te komen. We zien nu dat de versplintering in de samenleving zich heeft vertaald naar de Tweede Kamer en andersom. Verder hebben we een paar achterhaalde regels in het stelsel zoals voorkeursstemmen en een nieuwe fractie vormen als je als Kamerlid de partij uitstapt. Niet van deze tijd. Kortom: het parlementair stelsel is toe aan een grondige revisie.

Dat is niet nieuw. De regering heeft in op 27 januari 2017 de Staatscommissie parlementair stelsel (SPS) ingesteld die op 13 december 2018 met het eindrapport kwam. Ik vind het rapport teleurstellend. Dit gaat niet de noodzakelijke revisie opleveren. Het is het product van de gevestigde politiek. Alles blijft in stand onder toevoeging van een extra instituut en meer procedures. Het landsbestuur wordt er nog ingewikkelder, stroperiger en moeizamer door en het werkt de versplintering nog meer in de hand. En dat is nu juist wat bij mij de meeste weerstand oproept.

We moeten versplintering tegengaan en niet in stand houden. Het duurt veel te lang voordat plannen en besluiten tot concrete uitvoerbare wetgeving leiden. Het aanpassen en repareren van wetgeving dus ook. We hebben slagvaardigheid nodig en dat bereiken we niet met pogingen draagvlak te creëren tot in het oneindige. Democratie blijft een zaak van de meerderheid. De instelling van een Constitutioneel Hof vind ik wel een goede stap, maar ik mis het burgerberaad in de conclusies. Dat het rapport na vier en een half jaar nog niet tot concrete stappen heeft geleid zegt genoeg.

Mijn voorstellen zijn:

1. Voer een kiesdrempel in van tenminste 5% van het aantal geldig uitgebrachte stemmen.
   De (te) kleine fracties kunnen onvoldoende aandacht geven aan alle onderwerpen. De hoge werkdruk zorgt voor veel uitval. Het is toch niet mogelijk iedere groepering in de samenleving een eigen stem in de Tweede Kamer geven. Voor een fractie in de Tweede Kamer moet je volgens mijn voorstel dus veel meer mensen achter je krijgen. Mijn verwachting is dat kabinetsformaties hierdoor ook eenvoudiger en vlotter zullen verlopen.
2. Breng het aantal zetels in de Tweede Kamer naar 259.
   Dit aantal is gebaseerd op de zgn. wet van de derdemachtswortel en is meer in verhouding met het aantal inwoners dat Nederland inmiddels heeft. Daarmee wordt beter voldaan aan de grondwettelijke eis van evenredige vertegenwoordiging. In samenhang met mijn 1e voorstel zorgt het voor fracties van tenminste 13 leden. Voldoende om ieder onderwerp de goede aandacht te geven zonder dat dit leidt tot een te zware belasting voor de Kamerleden. 
3. We stemmen op partijen en niet op kieslijsten. De Kamerzetels behoren bij een partij. Wie zich afsplitst verliest zijn zetel aan de partij die op die zetel gekozen is en moet de Tweede Kamer verlaten. Wel moeten de partijen vooraf hun lijsten bekend maken en worden alleen Kamerleden toegelaten die vooraf op de lijst hebben gestaan; met name ook bij het wegvallen van Kamerleden.
   Wat moet ik met al die naamlijsten op het verkiezingsbiljet? Ik ken alleen de lijsttrekkers en dan nog niet eens allemaal. Vanwege het kunnen uitbrengen van een voorkeursstem sta ik daar met een formulier op A2 formaat met een heel klein lettertype. Het voordeel van de voorkeursstem weegt in het geheel niet op tegen de nadelen van deze onmogelijk grote kieslijsten en sluit ook niet aan bij de huidige praktijk. Wel wil ik kunnen toetsen welke personen de partijen in de fracties willen zetten. Verder wil ik heel graag af van de eenmansfracties die ontstaan door verstoorde verhoudingen met Kamerleden waar nauwelijks of geen daadwerkelijke stemmen op zijn uitgebracht; de zeer zeldzaam goede uitzonderingen daargelaten. Mijn sterke voorkeur gaat uit naar een stembiljet in A4 formaat met enkel de namen van de deelnemende politieke partijen.
4. Schaf de Eerste Kamer af
   De huidige Eerste Kamer vindt haar bestaansrecht, naar eigen zeggen van de Kamerleden, vooral in de toetsingsfunctie door ervaren politici die nog eens rustig over de zin en onzin van een wetsvoorstel kunnen nadenken. Maar er is daar helemaal geen ruimte voor de nuance. Ze kunnen alleen maar ja of nee tegen een wetsvoorstel zeggen. ‘Nee!’ horen we dan maar heel zelden. Men volgt in de regel de fractiediscipline die wordt gedicteerd door de partij vanuit de Tweede Kamer. De huidige zetelverdeling kan zelfs leiden tot een impasse tussen de twee Kamers. Bovendien hebben we voor advies over gewenstheid en uitvoerbaarheid al de Raad van State. Zonder deze Kamer komt wetgeving heel wat vlotter tot stand. Bovendien is het vreemd dat een getrapt gekozen Kamer de direct gekozen Kamer kan overrulen.
5. Stel een Constitutioneel Hof in. Dit Hof toetst de wetgeving aan de Grondwet en internationale verdragen en kan wet- en regelgeving op basis daarvan ongeldig verklaren.
   De toetsing op rechtmatigheid van wet- en regelgeving zie ik liever in de handen van de professionals van de rechtelijke macht en vrij van politieke kleur. Dat waarborgt ook dat de democratie niet met een simpele meerderheid van stemmen kan worden afgeschaft zoals dit in veel landen al is gebeurd.
6. Voer burgerberaad in voor de geschikte onderwerpen als onderdeel van de Raad van State.
   Het burgerberaad kan zeer wijze dingen zeggen over vraagstukken die politiek gezien controversieel zijn. De Raad van State kan de staatsrechtelijke kaders binnen het burgerberaad bewaken. Dit lijkt me beter dan het houden van een referendum achteraf. Die worden meestal gekaapt door de populisten en/of gaan over veel te complexe vraagstukken voor een ja-nee benadering. Bovendien kan een referendum het hele wetgevende proces aanzienlijk vertragen als de besluitvorming opnieuw moet worden gedaan door de uitslag van het referendum.

Ik ben een gewone burger. Gepensioneerd na een loopbaan bij de Douane als beleidsmedewerker en leidinggevende. Dit is dus niet het product van een afgestudeerde deskundige, maar van een burger met enige kennis van wet- en regelgeving en heel veel zorgen. Ik snap heel goed dat de mijn voorstellen niet alle problemen kan oplossen. Maar ik heb wel de verwachting dat het aanzienlijke verbeteringen zullen opleveren en het landsbestuur stukken slagvaardiger zal maken. Natuurlijk kan dit alleen tot stand komen via een ingrijpende wijziging van de Grondwet. Het zij zo. Ik zie daar geen reden in om mijn mening niet te ventileren. Als er hiervoor voldoende medestanders zijn kunnen we wellicht komen tot het indienen van een petitie in de Tweede Kamer. De huidige politiek wil toch graag het vertrouwen terugwinnen? Grijp je kans, zou ik zeggen.

cc-foto: Erik Luyten