Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Het is niet emanciperend maar diep reactionair in Agatha Christie te schrappen

  •  
27-03-2023
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
4953 keer bekeken
  •  
christie

Zo vervang je een bedreigend verleden door een onschuldig sprookje

De Daily Telegraph heeft ontdekt dat uitgeverij HarperCollins de detectives van Agatha Christie heeft gekuist. Zinsneden die tegenwoordig als racistisch, seksistisch of antisemitisch kunnen worden beschouwd zijn verwijderd of herschreven. Datzelfde gebeurde met Ian Flemings thrillers over James Bond. Onlangs was er nog ophef over aanpassingen in het werk van Roald Dahl.

Allemaal woke is de conclusie van de rechtse goegemeente. Nu is datal lang een scheldwoord geworden voor elke progressieve opvatting die je niet bevalt. Toch heeft woke nog steeds een oorspronkelijke betekenis: waakzaamheid tegen racisme in theorie en praktijk ook als het om ogenschijnlijke kleinigheden gaat. Het is een vorm van politieke bewustwording. U en ik kunnen woke worden omdat we inzicht hebben gekregen in bepaalde pijnpunten van heden en verleden.

Wie gaat zitten klootzakken in teksten van vroegere auteurs is per definitie het tegendeel van woke. Die wil anderen – onbekenden – beschermen tegen woorden, zinsneden en afbeeldingen waardoor zij wellicht beledigd of pijnlijk getroffen kunnen worden.

Nu heb je mensen genoeg die zelf door anderen en dan het liefst door de overheid beschermd willen worden tegen onwelgevallige zinsneden of beelden. Zij beweren daardoor beschadigd te worden. Zij voelen zich dan ook onveilig in een omgeving waar je die kunt tegen komen. Die mensen zouden zich verder moeten emanciperen in plaats van te vragen om censuur door anderen.

Wat HarperCollins met Agatha Christie flikte, is uit den boze. Het bedrijf heeft sensitivity readers ingehuurd die niet alleen het beeld van Agatha Christie en haar persoonlijke kijk op de wereld vervalsten maar net zo goed het tijdsbeeld van de periode waarin zij haar successen boekte. Die ligt nu ongeveer honderd jaar achter ons. Hedendaagse lezers worden beschermd tegen het feit dat vooroordelen van allerlei aard de beslissingen, de houding en de taal van toenmalige mensen bepaalden en dat bijna niemand er een probleem van maakte. Wie wat van geschiedenis weet, stelt vast dat daardoor de gekuiste persoonlijkheden in het werk van Christie ongeloofwaardig zijn geworden. Het was in die dagen normaal dat een voormalige Brusselse politiechef als Poirot iemand een typische jood vond, bijvoorbeeld. Met die censuur – want dat is het – vervang je een bedreigend verleden door een onschuldig sprookje. Niemand maakt me wijs dat dit tot emancipatie en strijdbaarheid leidt. Eerder tot het omgekeerde.

Wie kunst gekuist wil zien, is niet sterk maar zwak. Het is best voorstelbaar dat je door uitingen van vroeger pijnlijk getroffen wordt maar dan zou men zich toch moeten trainen zulke gevoelens in te zetten voor de eigen emancipatie. Het onwillekeurige racisme in Agatha Christie leert je wat over haar tijd en over hoe dat tot stand komt en zich in een cultuur verankert. Het is de confrontatie die de emancipatie met zich meebrengt. Daarom is het gedoe van sensitivity readers gevaarlijk en contraproductief.

De criteria mogen verschillen maar er is absoluut geen verschil tussen de aanpak van sensitivity readers en die van Ron DeSantis, de Republikeinse gouverneur van Florida. Ook hij laat teksten kuisen. En dan wordt een docent ontslagen die een mannelijk naakt van Michelangelo met foto en al in de klas heeft behandeld.

Het is precies hetzelfde. Het getuigt van dezelfde diep reactionaire mentaliteit. Het is beslissen voor anderen. Het is de weg naar de geestelijke slavernij, zo niet erger. Het is het tegendeel van woke zoals woke bedoeld is. Rotzooi niet met kunst uit het verleden. Eén DeSantis is genoeg. We hebben niet ook nog eens een leger van sensitivity readers nodig om de werkelijkheid weg te moffelen.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke opinie mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de banken.

Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.