Het is een onzinnig idee Rusland herstelbetalingen op te leggen

Dat is niet alleen schadelijk voor de betaler maar ook voor de ontvanger.

Volodymyr Zelensky kreeg dinsdagochtend een daverend applaus voor en na zijn toespraak in een gezamenlijke vergadering van de beide Kamer. Voorzitter Thom van Kampen verzekerde hem in een welkomstwoordje dat Rusland alle oorlogsschade zal betalen.

Dit is blijkbaar een onderdeel van de verhoopte vredesonderhandelingen.

Van Kampen maakte zijn opmerking niet zomaar. Den Haag gaat huisvesting verschaffen aan een International Claims Commission, waar Oekraïners – zowel particulieren als bedrijven – hun eisen tot schadevergoeding kunnen indienen. Dat is al 86.000 keer gebeurd. De rekening gaat dan naar Moskou. Minister Van Weel verklaarde dat volgens hem Rusland wel over de brug zal komen.

Dit alles doet denken aan de vrede van Versailles uit 1919. Duitsland zag zich gedwongen zijn verantwoordelijkheid voor de oorlogsschade te erkennen. De geallieerde overwinnaars berekenden die op 1000 miljard goudmark. Dit betekende herstelbetalingen tot pakweg 2014. Deze loodzware last op de schouders van Duitsland was een hoofdoorzaak voor de Tweede Wereldoorlog.

Duitsland tekende de Vrede van Versailles omdat het geen kant op kon: het leger was verslagen. In het binnenland had het keizerrijk plaats gemaakt voor een zwakke republiek. Er heerste grote binnenlandse onrust. De voedselsituatie was catastrofaal.

Rusland bevindt zich absoluut niet in deze positie. Integendeel, het is aan de winnende hand. Wel moeten er onverwacht veel offers worden gebracht. De oorlog tegen Oekraïne is geen Blitzkrieg maar een uitputtingsslag. Rusland heeft nu al meer dan een miljoen slachtoffers te betreuren. Het is de vraag hoe lang het land de enorme kosten van deze grote oorlog nog kan dragen.

Autocraat Vladimir Poetin is geen zakenman maar een ambtenaar. Het cut your losses and run van het kapitalisme is hem vreemd. Met zijn functionarissenkop denkt hij: we hebben nu zo veel mensen en materieel opgeofferd dat we wel moeten doorgaan. Anders is alles voor niets geweest. Vanwege deze denkwijze worden overal in de wereld uit de hand gelopen overheidsprojecten toch eindeloos voortgezet. Poetin zal dus volhouden en hij is in een positie om die schadeclaims weg te lachen.

Dat is maar goed ook. In de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog probeerde Duitsland wel degelijk aan zijn verplichtingen te voldoen, vaak in natura. Daardoor miste de industrie van de ontvangende landen (vooral Frankrijk)  grote opdrachten. Bovendien hield het weinig geld over voor import. Dat schaadde de intereuropese handel. Op de eerste Wereldoorlog volgde geen hoogconjunctuur maar een zware economische malaise.

Na hun overwinning in de Tweede Wereldoorlog hebben de geallieerden die fout dan ook niet herhaald. En wel in twee opzichten: zij besloten geen wapenstilstand op voorwaarden te accepteren maar door te vechten tot de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland. Daarna legden ze geen herstelbetalingen op. Integendeel: de Verenigde Staten gaven het herrezen West-Duitsland zelfs ruimhartig Marshallhulp.

Dit inspireerde tot een van de leukste films ooit gemaakt, The mouse that roared. Plot: het hertogdom Grand Fenwick dreigt failliet te gaan. Premier Rupert Mountjoy (Peter Sellers) besluit daarop de Verenigde Staten de oorlog te verklaren. Dan verliest Grand Fenwick en zal vervolgens net als Duitsland en Japan rijkelijk hulp ontvangen. Probleem: Grand Fenwick wint. Sellers speelt in deze hilarische film ook de rollen van hertogin Gloriana XII en stafchef Tully Bascomb. Deze prestatie maakte hem in één klap tot een wereldberoemde filmster.

Dat van die herstelbetalingen door Rusland, daar komt niets van. Nu al bedraagt de directe schade in Oekraïne zo'n 170 miljard dollar. De Wereldbank schat dat voor wederopbouw 500 miljard dollar nodig zijn.  Zelfs als het land zich om wat voor reden dan ook gedwongen zou zien, gedurende lange jaren aan zulke verplichtingen te voelen, dan zou dat zeer schadelijk zijn en niet alleen vanwege het ressentiment onder de bevolking maar ook door de remmende werking op de ontwikkeling van de Europese economie. Uiteindelijk zouden niet alleen de Russen maar ook de Oekraïners en de Europeanen er armer van worden.

Niet dat zo'n claims commission een slecht idee is. Het zou onrechtvaardig zijn de oorlogsschade te privatiseren. Anders komt er te weinig van een Oekraïense wederopbouw. Het zal erop neerkomen dat Europa en niet Rusland die schade betaalt. Op de lange duur is dat een lucratieve investering. Als lid van de Europese Unie zou een welvarend Oekraïne met veertig miljoen inwoners een enorme verrijking zijn.

Het idee is al geopperd om na een vredesakkoord of een wapenstilstand volgens het model Noord-Korea/Zuid-Korea Oekraïne al in 2027 tot de Unie toe te laten, de eerste tijd ongetwijfeld met een apart statuut zoals eertijds met Bulgarije en Roemenië. Tegenwerping: en de kandidaat-leden in de Balkan dan? Die kunnen onder dezelfde voorwaarden toetreden zodat het voor Rusland een stuk moeilijker wordt daar te stoken onder de bevolking.

Deze manier van denken is een stuk volwassener dan dromen over Rusland dat herstelbetalingen doet.

Het is overigens zeer de vraag of Poetin iets moet hebben van wat er in Berlijn is bekokstoofd. Vice-minister van Buitenlandse Zaken Sergei Ryabkov noemde het een diepgaande en zeer foute wijziging van het Amerikaanse vredesplan, aldus het officieuze persbureau Tass.

Natuurlijk staat het in deze dagen voor kerstmis iedereen vrij om te dromen van vrede.

Bekijk de trailer van The Mouse that roared:

Bekijk The Mouse thar reoared in zijn geheel hier:

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten dicht zijn.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: het rapport-Wennink.