Het is afgelopen met de PvdA als grote partij

En diep in hun hart weten de leidende figuren dat wel.

Lilianne Ploumen stopt als leider van de PvdA. Ze vindt zichzelf niet de aangewezen persoon voor die functie. Wie zou dat willen bestrijden? Ploumen is er in elk geval niet in geslaagd de partij terug te brengen in het centrum van de macht. Zelfs bij benadering werd het zetelaantal dat de sociaaldemocraten tien jaar geleden nog wisten te verwerven – namelijk 38 – niet gehaald. De PvdA is blijven steken op het armzalig niveau van 9 zetels. Misschien dat dat er bij de volgende verkiezingen 10 of 11 worden, maar heel veel meer zit er onder de huidige lijsttrekker niet in. Een daling, dus minder dan 9, is trouwens ook allerminst ondenkbaar.

Ploumen verdwijnt nu in de coulissen. Wie volgt haar op als partijleider? Het aantal gegadigden is erg klein. Eurocommissaris Frans Timmermans zal wel niet willen, evenmin als de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Beiden zijn trouwens al een beetje aan de oude kant. Het zal vermoedelijk wel iemand worden als de Amsterdamse lijsttrekker Marjolein Moorman. Gaat het haar lukken de PvdA weer uit het slop te halen? Dat valt ernstig te betwijfelen. Moorman heeft het bij de gemeenteraadsverkiezingen in haar stad niet slecht gedaan, maar de PvdA landelijk weer aan de top brengen is andere koek.

Mogelijk lag het debacle van de laatste verkiezingen wel niet zozeer aan Ploumen. Vóór haar had Lodewijk Asscher de gelegenheid de partij nieuwe wervingskracht te geven, en dat is hem niet gelukt. Sterker nog: de PvdA leed haar historische nederlaag van 29 zetels onder leiding van Asscher in 2017. Het is helemaal niet uitgesloten dat het vijf jaar geleden al afgelopen was met de PvdA als leidende linkse partij. Niet voor niets kwamen in de aanloop naar de laatste verkiezingen fusiegesprekken – of hoe je het noemen wil – met GroenLinks op gang. 

Die leken serieus te worden toen GroenLinks het bij de stembusgang van vorig jaar nog slechter deed dan de PvdA. Maar in beide partijen rees al snel verzet tegen een krachtenbundeling, hoewel deskundigen zeggen dat ze programmatisch nauwelijks nog enig onderscheid vertonen. ‘Cultuurverschillen’ kregen de overhand. De PvdA is traditioneel een bestuurderspartij, gericht op het sluiten van compromissen. GroenLinks heeft toch vooral een actieachtergrond en heeft bovendien iets geitenwollensokkerigs. Daar komt bij dat het in die partij vooral om het verbeteren van het milieu draait, terwijl in de PvdA van oudsher het bestrijden van de armoede voorop staat. Je kunt redeneren dat de tegenstelling in de praktijk haast niet te merken is, maar in de beleving van veel leden doet ze er wel degelijk toe. Zeker oudgedienden als Hans Spekman en Adri Duivesteijn zagen de PvdA niet graag verdwijnen (hoewel het van oorsprong eveneens een fusiepartij is).

De fusie met GroenLinks zal na het vertrek van Ploumen wel op de lange baan belanden, ook al beweert GroenLinks-leider Jesse Klaver dat ‘de samenwerking’ gewoon doorgaat. En bij de volgende verkiezingen mag Moorman – of wie dan ook – het proberen. Als het heel erg meezit wint de partij dan een paar zeteltjes. Ze zal dat dan vieren als een triomf. Maar in feite zal het niet meer zijn dan een doekje voor het bloeden. Het is afgelopen met de PvdA als grote partij, en diep in hun hart weten de leidende figuren dat wel.