Het ideale belastingstelsel

De minister van Financiën wil het belastingstelsel herzien want het is een onoverzichtelijk kluwen aan regels en afdrachten. Daar komt bij dat de laatste tijd de verschillen tussen arm en rijk zijn toegenomen. Tijd om op te treden.

De huidige afdrachten aan de overheid zijn fors en de belastingdruk op arbeid (36%) is hoger dan die op kapitaal (15%) en consumptie (26%). Niet eerlijk voor de ‘hardwerkende Nederlander’. Hoe zou dat anders kunnen?

Stel dat we een heel nieuwe samenleving zouden moeten bedenken. Hoe zouden we dat doen? Een van de uitgangspunten waar we het waarschijnlijk al snel over eens zijn, is dat we niemand laten doodgaan van de honger. Dat is niet humaan en het is op straat ook geen gezicht.

We zouden het er waarschijnlijk ook snel over eens zijn dat er een gemeenschappelijke pot moet komen voor het in leven houden van mensen die daartoe zelf niet in staat zijn, het verzorgen van zieken, het regelen van onderwijs, het optuigen van een vervoerssysteem, het corrigeren van vervelende burgers en het op afstand houden van eventuele vijanden. De mensen die kunnen werken vullen de pot.

De bewoners van onze nieuwe wereld denken vernieuwend. Dus ze vragen geen bijdrage in de pot van de mensen die leven uit die pot. Dat is immers zinloos rondpompen van geld. Wie puur van belastinggeld (geld uit die pot) leeft, betaalt geen belasting.

De pot wordt gevuld uit arbeid, maar waarom zou je iedere keer dat je iets koopt de pot weer verder moeten vullen? Dat kunnen we ook afschaffen want het lijkt te veel op afstraffen dat je je zuur verdiende of gekregen geld uitgeeft. Ja, zo kan de overheid/staat reguleren of je niet te veel rookt en drinkt of autorijdt. Maar willen we in zo’n maatschappij leven of gaan we ervan uit dat volwassenen zelf beslissen hoe ze hun geld uitgeven? Bij de heffing van BTW, accijnzen of OZB is de overheid geen gemeenschappelijke pot, maar een zedenmeester of geldschraper. Als men dan toch vindt dat de gemeenschap sommige mensen moet beschermen tegen drank en drugs, stel dan zware straffen op hen die deze middelen aan minderjarigen leveren. Maar laat volwassenen met rust want niemand heeft er iets mee te maken hoe wij ons geld uitgeven. Al willen we alles oproken.

Er bestaan dus twee soorten mensen. Zij die geld verdienen en zij die dat niet doen. Iemand kan trouwens ook besluiten harder te werken om een ander (partner, kind, ouder enz.) te verzorgen. Gaan we controleren of degenen die niet kunnen werken dat ook echt niet kunnen? Kan Pietje echt niet werken omdat hij met zijn been trekt en is Emine nu echt zo van het pad af dat ze niet voor haarzelf kan zorgen? Voor zo’n controle-instelling zijn controleurs nodig. Of lossen we het anders op?

Er is een discussie gaande over een basisinkomen dat iedereen zou moeten ontvangen. Dan zijn we van het controleren af. Uit onderzoek is gebleken dat de meeste mensen dat geld nuttig besteden en zelfs proberen door arbeid extra te verdienen. Stel dat het basisinkomen gelijk wordt gesteld aan wat nu bekend staat als het sociaal minimum, dan kost dat 230 miljard euro per jaar. Dit bedrag moet worden opgebracht uit het nationaal inkomen van 613 miljard euro waar nu 307 miljard wordt afdragen voor de totale collectieve sector (belastingen centrale overheid, lagere overheden en sociale verzekeringen). De sociale verzekeringen vervallen bij een basisinkomen uiteraard als aparte post, want die zijn daarin opgenomen. Er vallen dan ook heel wat uitgavenposten fors lager uit omdat iedereen (gepensioneerden, studenten, ambtenaren, militairen enz.) een bodeminkomen heeft. Ook kunnen alle toeslagen zoals kinderbijslag, huurtoeslagen en de hypotheekrente aftrek vervallen. Iedereen krijgt een basisinkomen en omdat de indirecte belastingen zijn afgeschaft, is het leven al een aardig stuk goedkoper.

De gemeenschappelijke pot heeft maximaal 440 miljard nodig. En dat halen we allemaal uit de inkomstenbelasting. Box 2 en box 3 schaffen we af. We gaan alle inkomens belasten (betaald werk, inkomen uit vermogen, verkoop eigen huis, erfenissen, giften). Nemen we het basisinkomen als belastingvrije voet, dan hoeven we nog slechts te discussiëren over het belastingtarief. We kunnen een of twee belastingschijven invoeren. Door de belastingvrije voet betaalt ook bij een vlaktaks iemand met een hoog inkomen procentueel fors meer dan iemand met een laag inkomen en door afschaffing van de BTW is alle belasting inkomensafhankelijk geworden. De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten. Een extra schijf voor mensen die exorbitante inkomens verdienen is uiteraard altijd mogelijk.

Overigens zou bij het huidige Bruto Binnenlands Product (613 miljard) en de beoogde uitgaven door overheid (440 miljard) die ene belastingschijf naar 72% moeten. Laten we echter niet vergeten dat de huidige belastingdruk inclusief BTW e.d. voor een gewone werknemers al 53% bedraagt. En met de sociale premies gaat dat naar 68%. Dus de afstand tot die 72% is niet zo groot als ze lijkt en kan worden verkleind door verdere bezuinigingen of  invoering van een tweede schijf.

Als politici in een dergelijke richting gaan denken dan slaan we twee vliegen in een klap. Het belastingsysteem wordt vereenvoudigd en door inkomen uit vermogen te belasten doen we ook iets aan die scheefgroei.

Een langere versie van dit artikel staat op de website van Sjaak van der Velden