Het gaat erom wat in de bovenkamer zit, niet wat aan de onderbuik hangt

Niet mannen, maar agressieve types van velerlei kunne, ellebogenwerkers, strebertjes, likkertjes en intriganten vormen voor de wereld het gevaar. 

Hoe verloopt het leven van de meeste mannen op deze aarde? Zij werken zich in een of andere ondergeschikte positie gedurende decennia een ongeluk. Hun levensverwachting is korter dan die van vrouwen. Tot voor kort werd alleen van heteroseksuele jongens geëist dat zij zich als dienstplichtigen opofferden voor het vaderland. Vrouwen bewaakten het thuisfront en hielden de wapenindustrie gaande. Enfin het is duidelijk: keep the home fires burning en zo.

Hoe het werkt laat heden ten dage Oekraïne zien: de moeders met de kinderen naar de veiligheid van sympathiserende landen, de mannen binnen de grenzen gehouden om de opmars van de Russen te stuiten. 

De NRC van afgelopen weekend bevat een uitvoerig artikel waarin Ebele Wybenga zichzelf en zijn seksegenoten de maat neemt. Zijn aanhef luidt: 

"'Een vrouw was dit nooit begonnen',stond op het bordje van een Litouwse vrouw die demonstreerde tegen de Russische invasie van Oekraïne. Ze kreeg veel bijval op Instagram. Als aanstaande vader van een zoon moest ik slikken".

Je kunt er ook gewoon je schouders over ophalen. Het is namelijk niet waar. Vrouwelijke leiders voeren wel degelijk oorlog. Margaret Thatcher genoot van het militaire conflict met Argentinië om de Falklandeilanden. Premier Indira Ghandi van India vocht een oorlog uit met Pakistan. Eerste minister Sirimavo Bandaranaike van Sri Lanka lokte een opstand van de Tamil-minderheid uit. Marine Le Pen oogt evenmin als een vrouw des vredes. 

Ooit heb ik van dr. Jan Best, pre- en protohistoricus van formaat, geleerd waarom de hoogste posities in onze maatschappij nog steeds veelal door mannen worden bekleed. Hij legde uit dat duizenden jaren terug in heel Europa herdersvolkeren dominant werden die eeuwig met hun beesten rondtrokken om de grazigste weiden te vinden. Alleen mannen in de kracht van hun leven konden de kuddes – het stambezit – bij elkaar houden. Fysieke kracht en risico nemen zijn dan positieve eigenschappen. Zonder krachtige mannen gaat de kudde er vandoor, betoogde Best. Geen wonder dat zij de macht grepen en hun normen aan allen oplegden. Maar – zo ging Best verder – we leven in een hoog geïndustrialiseerde maatschappij met zeer dodelijke, alle leven vernietigende wapens. Dan zijn mannenkracht en -macht juist een gevaar. Ze waren onder andere omstandigheden nuttig maar niet onder die van ons. 

Jan Best heeft het grootste gelijk van de wereld. Tegelijkertijd kun je het kwaad in de wereld niet bij de mannen tout court situeren. 

"Mannen zouden eigenlijk collectief om hulp moeten schreeuwen omdat we een gevaar zijn voor de wereld en voor onszelf", schrijft Ebele Wybenga. Ook hij constateert dat ze een lagere levensverwachting hebben dan vrouwen. Hij voegt er aan toe dat ze ook veel vaker zelfmoord plegen.

Dit is strijdig met de stelling dat "we" een gevaar zijn voor de wereld en voor onszelf.

Dat heeft te maken met de andere kant van Jan Bests verhaal. De mannen in de kracht van hun leven hadden niet alleen de macht over de kudde, ze wilden dit eigendom ook aan hun nazaten overdragen. Om dit te garanderen moesten zij greep krijgen op de seksuele autonomie van hun vrouwen. Alleen zo konden zij garanderen dat de kinderen daadwerkelijk door hen verwekt waren en niet door anderen. Hieruit komen de maagdelijkheidscultus voort en de verplichting tot echtelijke trouw, in ieder geval aan de kant van de vrouwen. Tegelijkertijd deden allerlei vertogen opgeld over zachte feminiene krachten. Die zijn net zo min als de mannelijke kracht en strijdlust aangeboren. Zij zijn ingeplant. Als vrouwen, en mensen met een fluïde seksuele identiteit de top willen bereiken, dan zullen zij als vanouds tegen elkaar moeten concurreren. Het is duidelijk wie dan de overhand krijgen: agressieve types van velerlei kunne, ellebogenwerkers, intriganten die goede sier maken met andermans ideeën, netwerkers die hun falen op de schouders van anderen leggen waarna zij toch promotie maken. Dat komt niet door hun geslacht maar door hun levenshouding. Je bent niet medeschuldig aan de schade die zij aanrichten omdat je man bent. Je hoeft niet aan zelfonderzoek te doen. Wel aan onderzoek. 

Tegelijk komt in het westen steeds weer de neiging op zondebokken aan te wijzen omwille van huidskleur of seksuele identiteit. Ybele Wybenga verzet zich daar maar halfhartig tegen. Hij wil niet aangesproken worden op zijn sekse maar heeft toch sympathie voor oproepen dat mannen voorlopig even hun mond moeten houden als ze op hun kop krijgen vanwege hun 'privilege'. 

"Mannen, hoe goedwillend ook, hebben nu even geen recht van spreken, is de teneur. Deze correctie voelt gezien de bevoorrechte positie die mannen zichzelf historisch hebben toebedeeld misschien als eerlijk en noodzakelijk, op individueel niveau doet het altijd pijn om gemuilkorfd of aan de kant gezet te worden". 

De meeste mannen worden hun leven láng gemuilkorfd en aan de kant gezet. Ze hebben niets in te brengen dan lege briefjes. Ze hebben géén privilege. Nooit gehad ook.

Sommige mannen hebben dat privilege wel veroverd. Zij maken daarbij gebruik van een verouderd mensbeeld dat nog stamt uit de tijd die Jan Best bestudeerde. Nu verliezen ze in toenemende mate het monopolie. Voor de rest komt er gewoon een nieuwe kaste van strebertjes, likkertjes en intriganten aan de macht. Ter hoogte van het onderlijf zullen zij meer diversiteit tonen dan de huidige politieke en financiële elite maar – geloof me – in de bovenkamer niet. Maak je geen moment wijs dat transgender mannen of vrouwen zich in de boardroom anders gedragen dan hun voorgangers. Net zo min als homoseksuelen.

Tenzij de machtelozen zich verenigen in plaats van elkaar af te troeven over wie het meeste privilege heeft. We hebben patriarchale topherders in staat gesteld hun wijsvinger boven de rode knop van de atoomdood te laten zweven. Het gaat er om dat een ander soort ménsen tot sleutelposities wordt toegelaten. Andersdénkenden. Als dat lukt, breken grote dagen aan. Luister naar dit mannenkoor. 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis