Joop

Het etnisch elitarisme van de Nederlandse wetenschap

  •  
02-06-2019
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
55 keer bekeken
  •  
11516789483_d9f2c0a6f6_b

© cc-foto: Eigenberg Fotografie

Na de promotie houdt het klimmen op de wetenschappelijke ladder voor de gekleurde Nederlander op
“Zodra je moet gaan solliciteren kom je d’r niet in”, vertelde een buitengewoon getalenteerde Nederlandse wetenschapper mij, die op dit moment werkt aan een van Azië’s meest vooraanstaande universiteiten. Met een Tunesische vader en uitheemse achternaam werd zij, na ontelbare keren te hebben gesolliciteerd, op geen enkele Nederlandse universiteit uitgenodigd. Ik kan hierover mee praten, als Groninger met één buitenlandse ouder, werd ook ik vrijwel nergens uitgenodigd.
Men kan dan de open discussie ontwijken door dit simpelweg af te doen als een gebrek aan kwaliteit en derhalve de status quo in stand houden. Echter is dit argument onhoudbaar gezien zulke jongens en meisjes vaak wel geselecteerd worden door zeer vooraanstaande universiteiten in het buitenland. Om een voorbeeld te geven, de bovengenoemde vrouw promoveerde aan de National University of Singapore en ikzelf aan de Chinese University of Hong Kong. Beide wereldtop-50 universiteiten die hoger genoteerd staan dan iedere Nederlandse universiteit, met daarnaast buitengewoon zware selectieprocedures zoals we die in Nederland niet kennen.
Het wordt nog duidelijker wanneer we Nederlandse studentengemeenschappen observeren: het zit tjokvol met gekleurde studenten. Ook in mijn studententijd aan de Rijksuniversiteit Groningen zat het vol met Turkse, Indonesische en Marokkaanse Nederlanders. Toch waren de medewerkers enkel wit, op geen enkele uitzondering na. Statistisch gezien is dit onmogelijk: het zit vol met gekleurd talent, toch schopt niemand het tot een baan als wetenschapper.
Voor dit artikel heb ik een kleine casusstudie gedaan. Ik ben gaan kijken naar verschillende afdelingen sociale psychologie aan Nederlandse universiteiten. Ik heb voor dit vakgebied gekozen omdat het (a) het mijne is en ik dus weet dat (b) dit een wetenschap is die zich richt op een veranderende sociale wereld en rekening moet houden met culturele en etnische diversiteit in haar theorieën. Ik heb drie Nederlandse universiteiten geselecteerd die zo ver mogelijk van elkaar verspreid liggen. Vervolgens ben ik naar hun website gegaan en heb gekeken hoe het ervoor staat met de diversiteit aan faculteitsmedewerkers.
Om te beginnen met de Universiteit van Amsterdam (UVA). Er blijkt niet-wit talent te zijn, 5 van de 9 promovendi zoals u hier kunt zien hebben een niet-westerse afkomst. Onder faculty kunt u de medewerkers vinden. In totaal 17 wetenschappers waarvan 0 niet-witte medewerkers. Verbazingwekkend in een internationale stad als Amsterdam met een enorme hoeveelheid aan buitenlandse studenten.
Laten we eens kijken naar de Universiteit van Maastricht. U kunt hier de namen vinden van interne en externe promovendi, alsmede de faculteitsmedewerkers. Interne promovendi promoveren aan de faculteit zelf, externe promovendi werken vaak elders of blijven in het land van herkomst. Helaas kunnen we de foto’s van de meeste van hen niet bekijken maar kijkend naar de namen wordt een ding snel duidelijk. Van de interne promovendi heeft nagenoeg iedereen een Europese achternaam. Van de externe promovendi heeft nagenoeg iedereen een niet-Europese naam. Het etnisch elitarisme sluipt er hier dus al in. Dan de 27 faculteitsmedewerkers (Teaching staff, Postdocs, Assistant Professors, Associate Professors en Full Professors): hier vind ik welgeteld één gekleurde mevrouw binnen een verder volledig wit bolwerk.
Tot slot, de Rijksuniversiteit Groningen. Hier kunt u de promovendi en medewerkers vinden. Onder de 16 personen die staan genoteerd als promovendus/PhD-student bevindt zich één gekleurde mevrouw. Ook bevinden zich er een aantal Spaans klinkende namen, helaas hebben twee van hen geen foto, eentje echter wel: een witte mevrouw. Dan de 18 faculteitsmedewerkers (Postdocs en professoraat), behalve één enkele heer met een Turks klinkende naam is de hele faculteit wit.
Met andere woorden, met betrekking tot etniciteit heeft de afdeling sociale psychologie van de UVA een diversiteitscore van: 0%. De Universiteit van Maastricht heeft een score van: 3,7%. De Rijksuniversiteit Groningen scoort met 5,6% het hoogst. In alle drie gevallen een schokkend lage score wanneer je nagaat dat 12% van alle Nederlanders een niet-westerse migratieachtergrond heeft en daarnaast heel veel niet-westers talent uit andere landen afstudeert aan onze universiteiten. Nog schokkender is dat in homogene samenlevingen als Hong Kong de score vaak hoger ligt.
Ons land kent dus een glazen plafond binnen de wetenschap dat nu al sinds heugenis ondoordringbaar blijkt voor zwarte en bruine Nederlanders. Zodra zij moeten solliciteren voor een faculteitspositie houdt het simpelweg op. De sollicitatie, ongeacht klink en klare bewijzen van buitengewoon talent, gaat linea-recta op het stapeltje ‘afgewezen’ zodra de selectiecommissie een uitheemse naam leest.
Het beangstigende is dat dit proces hoogst waarschijnlijk niet bewust is. Het idee dat bepaalde namen niet tot onze verbeelding spreken met betrekking tot intellectueel vermogen maakt deel uit van een cultuur dat elitarisme nog steeds gelijkstelt aan intellectueel vermogen. Vandaar dat politieke kwakzalvers met een studentikoze kop en bekakte ‘r’ in ons land nog steeds op het podium worden getild als zijnde ‘intellectueel’, ongeacht hun overduidelijke gebrek aan analytisch denkvermogen. Maar ook dat mbo-studenten (alle respect voor hen) vrijwel altijd gelijk worden gesteld aan gekleurde Nederlanders. Het is een ouderwets beeld van intellectualisme dat er onbewust voor zorgt dat bolwerken van wetenschap, nagenoeg wit blijven. Dat ons land, anno 2019, wat dat betreft niets is veranderd is niet alleen ontzettend triest, het heeft ook iets buitengewoon pathetisch.
Het onvermijdelijke resultaat is dat gekleurd Nederlands talent vertrekt. Het buitenland ontvangt hen met open armen waar ze gewaardeerd worden voor de talentvolle wetenschappers die ze zijn. Neem Professor Philomena Essed ( Hier kunt u haar verhaal lezen), ondanks buitengewoon hoge promotiebeoordelingen, kon ze in Nederland binnen de wetenschap niet aan de bak komen. Ze is uiteindelijk vertrokken naar Amerika waar ze als een van ’s werelds meest vooraanstaande sociologen op handen wordt gedragen. Kent u haar? Nooit van haar gehoord? Dat bedoel ik dus.
Ons land heeft een chronische neiging tot onderwaardering van gekleurd talent. De meeste van hen zijn voor ons volledig onzichtbaar. Het feit dat etnische achtergrond zoveel invloed heeft op de waardering en erkenning als Nederlandse wetenschapper is bijzonder treurig.
Een ex-hoofd van de afdeling psychologie aan een universiteit in Engeland vertelde mij eens dat hij tijdens zijn jaren als hoofd ervan overtuigd was dat hij zijn werknemers selecteerde op basis van kwaliteit. Totdat hij er na meer dan tien jaar achter kwam dat hij vrijwel enkel witte mensen had aangenomen. Zijn eerlijke bekentenis kon ik waarderen. Ik vroeg hem hoe dat kwam. Hij wist het niet, maar was ervan overtuigd dat het iets onbewust geweest moest zijn. Dit brengt mij inderdaad terug bij wat ik hierboven al zei: als een cultuur eeuwenlang diepgeworteld is in het idee dat de Europese mens meer ontwikkeld zou zijn, dan heeft dit met het uitblijven van een kritische reflectie op onze culturele historie, zonder meer gevolgen voor onze omgang met gekleurd talent.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (30)

DaanOuwens
DaanOuwens3 jun. 2019 - 11:03

In alle economische sectoren worden mensen gedisciminineerd onder andere op etniciteit. Dus ook op de universiteiten. Goed dat Karim dit weer eens bevestigt, als er ergens het vermogen aanwezig is om in te zien dat met deze blik veel talent buiten de deur wordt gezet, zou dat de academische wereld moeten zijn. Overigens de uitkomt voor Karims onderzoekje op de UVA is echt beschamend.

1 Reactie
Keilstra
Keilstra4 jun. 2019 - 16:47

@Daan Ach, op de UvA stellen ze ook doodleuk plagiërende rectores magnifices aan en benoemen ze notoire aanranders tot hoogleraar. Waarom verbaast dit je dan nog Daan ?

Norsemen
Norsemen3 jun. 2019 - 9:20

Buitenlanders, en met name die met een Arabisch/Turks klinkende naam, hebben een veel kleinere kans aangenomen te worden dan mensen met een Nederlandse naam. Dit zal in de academische wereld echt niet anders zijn. Los van wat je hier van vindt is dit inmiddels toch wel een feit te noemen lijkt me. Dat er nog mensen zijn die dit gaan ontkennen of hier überhaupt nog aan twijfelen is toch wel bizar te noemen. Waar zijn deze ontkenners toch zo bang voor?

JanB2
JanB23 jun. 2019 - 3:02

Na de promotie houdt het klimmen op de wetenschappelijke ladder voor de gekleurde Nederlander op. Voor de overgrote meerderheid van de witte Nederlanders ook.

10 Reacties
JanB2
JanB23 jun. 2019 - 3:03

PS Ook als ze gepromoveerd zijn.

DanielleDefoe
DanielleDefoe3 jun. 2019 - 12:43

Voorlopig zijn er vermoedellijk meer gekwalificeerde vrouwen die (om diverse redenen) geen kans krijgen door te stromen dan gekleurde mannen. In de faculteit(en) waar ik ervaring mee heb zijn de hoogleraren gewoonlik man, terwijl er al decennia praktisch alleen vrouwelijke studenten afstuderen.

José
José3 jun. 2019 - 13:02

Precies, het probleem ligt breder. Voor 70 procent van de pas gepromoveerden is er uiteindelijk geen plek binnen de (Nederlandse) universiteit. Voor een postdoc-positie moet er niet alleen geconcurreerd worden met andere pas gepromoveerden, maar ook met onderzoekers die na één of meerdere postdoc-aanstellingen nog geen vaste baan hebben weten te vinden. Slechts 20 procent krijgt na één of enkele tijdelijke aanstellingen als postdoc een aanstelling als universitair docent.

Norsemen
Norsemen3 jun. 2019 - 15:04

@Danielle Bedoel je absoluut of relatief? Als je het eerste bedoelt zal je wel gelijk hebben maar relatief gezien denk ik toch echt niet.

JanB2
JanB23 jun. 2019 - 22:24

In de richtingen waar ik ervaring mee heb is het aantal vrouwelijke hoogleraren gewoon een afspiegeling van het percentage vrouwelijke studenten een aantal jaren daarvoor. En dan kom je inderdaad uit op een procent of 5. Verklaarbaar en statistisch gezien ook volkomen correct en zelfs een aanwijzing dat er in ieder geval in het betreffende vakgebied geen sprake is van enige bias in het aanstellingsbeleid.

José
José4 jun. 2019 - 8:12

Het Rathenau Instituut heeft in de sectie ‘Wetenschap in cijfers’ een aantal handzame factsheets over samenstelling en carrièreverloop van het universitair personeel. https://www.rathenau.nl/nl/wetenschap-cijfers/wetenschappers/personeel-aan-de-universiteiten

DanielleDefoe
DanielleDefoe4 jun. 2019 - 10:19

JanB 4 juni 2019 at 00:24 Daarom vind ik het ook zo merkwaardig dat die afspiegeling zo traag tot stand komt in faculteiten met een grote meerderheid aan vrouwelijke studenten. Man/vrouw wordt geregistreerd, allochtoon/autochtoon niet bij mijn weten, laat staan "kleur". Daar kan dus alleen maar over gespeculeerd worden.

DanielleDefoe
DanielleDefoe4 jun. 2019 - 10:25

José 4 juni 2019 at 10:12 dank voor de link. Het percentage is om en nabij de 20% inmiddels maar daarmee is Nederland wel een van de hekkesluiters.

DanielleDefoe
DanielleDefoe4 jun. 2019 - 12:13

20% vrouwelijke hoogleraren

stokkickhuysen
stokkickhuysen5 jun. 2019 - 0:01

@danielle De column is genderneutraal?

OlavM
OlavM2 jun. 2019 - 12:28

Prima artikel van Karim Bettache. [….als een cultuur eeuwenlang diepgeworteld is in het idee dat de Europese mens meer ontwikkeld zou zijn, dan heeft dit met het uitblijven van een kritische reflectie op onze culturele historie, zonder meer gevolgen voor onze omgang met gekleurd talent.] Zo is dat. Ik herinner me nog goed de verschijning van het boek “Alledaags racisme” van Philomena Essed. Het trof me op ongeveer dezelfde wijze als de roman “Another country”, de eerste publicatie van James Baldwin die ik ooit las. (In 1973, op vakantie in Canada). Niet zozeer omdat de inhoud iets totaal nieuws voor mij openbaarde, maar omdat het allemaal zo voortreffelijk en indringend onder woorden was gebracht.

Dubbelgedopte snijboon
Dubbelgedopte snijboon2 jun. 2019 - 11:03

"De sollicitatie, ongeacht klink en klare bewijzen van buitengewoon talent, gaat linea-recta op het stapeltje ‘afgewezen’ zodra de selectiecommissie een uitheemse naam leest." Wel erg speculatief om op basis van dit zeer beperkt empirisch onderzoekje de pretentie te hebben te weten wat er in de hoofden van leden van een selectiecommissie om zou omgaan. Mijn inschatting is overigens dat je bij veel bètastudies, bv op onze Technische Universiteiten, een heel ander beeld te zien krijgt.

7 Reacties
Dubbelgedopte snijboon
Dubbelgedopte snijboon2 jun. 2019 - 11:03

om -> weg

DanielleDefoe
DanielleDefoe2 jun. 2019 - 14:34

Geen zin om met B. in discussie te gaan over het personeelsbeleid van zijn Alma Mater. Wel wil ik opmerken dat de RUG zijn studenten grotendeels uit de regio betrekt: Noord en Oost Nederland heeft een andere bevolkingssamenstelling dan de randstad. Ook de 20% buitenlandse studenten, zijn lang niet altijd "gekleurd." Zie ook de klachten over de "witheid" plus discussie www.ukrant.nl/magazine/vijf-verhalen-over-diversiteit/

FransAkkermans1947
FransAkkermans19472 jun. 2019 - 17:35

"Voor dit artikel heb ik een kleine casusstudie gedaan. " Dat is geen studie of onderzoek. Een paar tellingen en dan zulke conclusies. Do I have to say more zo als ze tegenwoordig praten.

Satya
Satya2 jun. 2019 - 19:17

DanielleDefoe Het team van Ben feringa is volgens mij ook wel divers, volgens mij zit daar oa een moslima in. Niet 100% zeker.

DanielleDefoe
DanielleDefoe2 jun. 2019 - 21:05

Satya 2 juni 2019 at 21:17 Dat is best mogelijk. Ik ga er niet van uit dat er op kleur of op religie wordt geselecteerd maar op expertise. Wel is de concurrentie vaak moordend. Dat begint al met het krijgen van een promotieplaats. Heb je eenmaal je doctorstitel dan ben je er ook nog lang niet.

DanielleDefoe
DanielleDefoe2 jun. 2019 - 22:55

Ik krijg de indruk dat de dame in het team van Feringa Armeens is.

4Vier!
4Vier!3 jun. 2019 - 23:30

Gadfly 2 juni 2019 at 13:03 "Mijn inschatting is overigens dat je bij veel bètastudies, bv op onze Technische Universiteiten, een heel ander beeld te zien krijgt." In ieder geval als het gaat om promovendi (althans toen ik er studeerde). Maar ook als ik hier kijk zie ik vrij veel niet-Nederlands klinkende namen, zo op de eerste pagina's. https://www.tudelft.nl/over-tu-delft/zoek-medewerkers/

Keilstra
Keilstra2 jun. 2019 - 10:33

Bijna nooit ben ik het met Karim eens, maar deze keer wel. Er wordt bij de universiteiten kennelijk niet exclusief op talent geselecteerd, en dat is puur onrecht. Waarom waardeer ik dit artikel ? Omdat het niet gaat over positieve discriminatie, waar ik fel op tegen ben. Nee, dit artikel toont negatieve discriminatie aan, en dat moet aan de kaak worden gesteld ! Niet alleen vanwege het onrecht maar ook vanwege het verlies aan reëel bestaand talent, zoals Karim terecht aangeeft. Nederland, word wakker !

1 Reactie
Auslander
Auslander2 jun. 2019 - 14:54

@ Keilstra “Waarom waardeer ik dit artikel ? Omdat het niet gaat over positieve discriminatie, …” LOL. Wat voor de een negatief is voor een ander betekent heet positief. Wie aangenomen is degelijk positief gediscrimineerd is. Zoek uit wie ze zijn!

Keilstra
Keilstra2 jun. 2019 - 10:07

Ja, een beetje als GroenLinks :heel inclusief behalve als je te bijdehand doet, als niet-witte.

Auslander
Auslander2 jun. 2019 - 9:58

Al jaren probeer ik niet meer te bewijzen dat de Nederlandse elite voor eigen gekleurde burgers en etnische minderheden hermetisch afgesloten is. Ik raad wel de niet witte hoogopgeleiden om zich internationaal gaan oriënteren. Een land die voor eigen bevolking institutioneel afgesloten is verdiend het niet om voor toekomstplannen meegenomen te worden. Dit soort landen kunnen in globale open markt hun vooraanstaande positie niet behouden. Als ik naar de top van multinationals en de top van nieuwe techno giganten kijk zie ik veel niet westerse namen. Als het aan N.W. Europese elite lag waren ze niet verder gekomen dan een assistent post elders die niet opvalt. Bovendien de herkomstlanden van veel migranten hebben deze gestudeerde en gediplomeerde professionelen harder nodig dan Nederland die hen op afstand houdt van gelijke kansen en rechten. Het kiezen voor een mogelijke Nederlandse carrière door migranten en gekleurde burgergers beloont de Nederlandse witte racisme en neokoloniale houding jegens niet westerse minderheden. Dat is wrang voor hen die niks met racisme te maken willen hebben.

3 Reacties
4Vier!
4Vier!3 jun. 2019 - 23:41

"Het kiezen voor een mogelijke Nederlandse carrière door migranten en gekleurde burgergers beloont de Nederlandse witte racisme en neokoloniale houding jegens niet westerse minderheden." Lijkt me van niet. Verdwijnen beloont racisme. Ik zou zeggen, de beste manier om racisme tegen te gaan is door mensen het tegendeel van hun vooroordelen te tonen: dus juist wel een Nederlandse carrière, door zwoegen en ploegen tegen de wind in, zodat men kan zien dat je niet onderdoet voor een "witte man", en wellicht, mede door je motivatie beter bent. Dát veranderd een beeld. Dat maakt het gewoon dat er meer variëteit te vinden is op de werkvloer. En ja, als vrouw ken ik vooroordelen op school, studie en werkvloer. En wij -ons "soort"- maken 50% deel uit van de bevolking, niet 5%; nog steeds niet terug te vinden in het bedrijfsleven, topposities ed.

Auslander
Auslander4 jun. 2019 - 7:13

@ 4Vier! “de beste manier om racisme tegen te gaan…” Ik pleit niet voor het tegengaan van racisme. Zij hebben evenveel rechten als ieder ander om te bestaan en om op te komen voor hun ideologie en gedachten. De gedachten discrimineren niet wel de praktijk. En dat praktijk is diepgeworteld in Nederland en houdt de “ander” tegen in zijn gelijke behandeling. Dat vrouwen ongelijk behandeld worden komt niet door racistische of seksistische gedachten maar door de profilering als vrouw, in praktijk dus. Dat geld ook voor de migranten. “een Nederlandse carrière, door zwoegen en ploegen tegen de wind in” Met hetzelfde investering bereik je elders ongetwijfeld veel meer dan in NL. Dat is de praktijk. Wie “beter” is kiest ook de “betere” werkomgeving. Dat is voor migranten zeker niet de huidig Nederland. Bovendien niemand wilt of wenst zich als de “betere” laten zien, mensen willen brood op plank en een toekomst voor hun kinderen. Dat biedt Nederland niet.

stokkickhuysen
stokkickhuysen5 jun. 2019 - 14:27

een Nederlandse carrière, door zwoegen en ploegen tegen de wind in, zodat men kan zien dat je niet onderdoet voor een “witte man” Waarom moet hij tegen de wind in? Bedoel je het 'invechten' En het idee dat Nederlandse witte mannen kunnen zwoegen en ploegen is ook alweer van een tijdje terug. Tegenwoordig halen we dat personeel uit Polen.