Het debat over de jeugdzorg raakt de kern niet

Dat is nou net het probleem: zonder diagnose geen adequate therapie. Als de jeugdzorgketen niet aan waarheidsvinding doet, geen inzicht heeft in de dynamiek van huiselijk geweld, en bovendien dat huiselijk geweld bagatelliseert of zelfs helemaal onder tafel veegt, kun je talloze interventies inzetten voor de bühne, maar zullen die maar zelden effect hebben, of zelfs de situatie verslechteren. Zeker de vorm van huiselijk geweld die dwingende controle genoemd wordt, stopt niet als de dader toegang blijft hebben tot het slachtoffer. Het geweld, de psychische, emotionele en ook fysieke mishandeling gaat gewoon door. Juist de eerste tijd na het beëindigen van de relatie is risicovol. Maar screening op het daadwerkelijke risico (bijvoorbeeld met de MASIC) vindt nog altijd niet standaard plaats. De ervaring van slachtoffers is juist een andere: de instanties willen er vaak niet aan. Het gevolg is dat er contraproductieve interventies worden ingezet. Die uiteindelijk (vele malen) duurder zijn dan het slechts incidenteel ingezette forensische diagnostiek (bijvoorbeeld via het NIFP of in de vorm van forensische mediation). Terwijl juist een dergelijk onderzoek geld kan en zal besparen verderop in de keten. Het Nederlandse beleid laat slachtoffers van huiselijk geweld in de kou staan met een aanpak die bovendien pennywise poundfoolish is. Het is ontluisterend.

Het meest tragische is, dat ondanks dat sinds jaar en dag bekend is dat achter nogal wat vechtscheidingen (ernstig) huiselijk geweld schuil gaat, de politiek toch telkens opnieuw dezelfde insteek kiest: "die ouders moeten ophouden met vechten, ze moeten aan hun kinderen denken en het als volwassen mensen uitpraten!" Terwijl: dat werkt niet, zal nooit werken en geeft de pleger van het geweld alleen maar uitgebreider de kans opnieuw het slachtoffer onderuit te schoffelen. Want, wie zou er rustig om tafel gaan zitten bij een mediator om te praten over onbegeleid contact met je kinderen, als je ex tegen je gezegd heeft "je heus wel weten te vinden" als je hem dwars zit? Zeker als die je al eerder blauwe plakken geslagen heeft? Je verkracht heeft, je afgefakkeld heeft, je je eigenwaarde en zelfrespect ontnomen heeft? Jou uitschold ten overstaan van je kinderen, je in hun aanwezigheid aan je haren door het huis sleepte? Er ook geen problemen mee had je kinderen af te branden? Voorstander is van de "pedagogische tik"? Je geen millimeter vrijheid gunde, alle aspecten van je leven controleerde? Voor wie je doodsbang bent? Dàt is de realiteit van de slachtoffers van huiselijk geweld die weg proberen te gaan bij de pleger.

Hanneke Kouwenberg Terwijl een paar jaar geleden in de 2e Kamer nog werd gezegd en benadrukt dat ze aan waarheidsvinding moesten doen.

"Conflicten worden namelijk niet opgelost als het kind er onderdeel van is." Het probleem bij de vorm van huiselijk geweld die coercive control genoemd wordt, is dat de pleger in de overgrote meerderheid van de gevallen een persoonlijkheidsstoornis heeft, uit de categorie van de verstoorde gewetensfunctie (cluster B; narcisme, antisociale persoonlijkheid, en in mindere mate: borderline). Die types zien hun eigen aandeel niet, en zullen hun eigen aandeel al helemaal niet erkennen. Ze voelen bijgevolg geen schroom hun kinderen in te zetten als machtsmiddel. De kinderen zijn geen onderdeel van het conflict, ze worden als pionnen misbruikt. Een kind is het beste af bij een empathische, autoritatieve ouder, met wie het kind een band heeft, bij voorkeur een veilige hechting. Het is de taak van de jeugdzorgketen uit te zoeken welke ouder dat kader het beste kan bieden. Natuurlijk zijn er ex-partners die beiden een dergelijk kader niet kunnen bieden, maar het lijkt me sterk dat het om een substantiële groep gaat. De ouder die probeert de kinderen te beschermen tegen het geweld van de pleger, zou niet "gestraft" moeten worden met een uithuisplaatsing. Ook niet als ze emotioneel herstellende (en dus minder stabiel) zijn na het weggaan bij een gewelddadige partner (nogal eens via een Blijf-van-mijn-lijf-huis). Zulke ouders verdienen veiligheid, bescherming tegen het geweld, en de garantie dat ze niet door het Systeem gedwongen worden opnieuw geweld te ondergaan.

Kosten en methode zijn wel degelijk zeer met elkaar vervlochten. Gespecialiseerde, dure hulp is er niet omdat de financiering debiel is geregeld. Dat de GGZ en Jeugdzorg zo slecht georganiseerd zijn, is een direct gevolg van het efficiency-denken. Op FTM staat een interessant artikel over de Jeugdzorg: https://www.ftm.nl/artikelen/jeugdbescherming-gemeente-conflict-betaling?share=eKmad5HMROKHml%2FTmDyfkeSKYY4kcPHE8PPvVQRcdWL%2BELlOYO335ov3tqiyvw%3D%3D

"Een kind is het beste af bij een empathische, autoritatieve ouder, met wie het kind een band heeft, bij voorkeur een veilige hechting." Klopt, en wij zijn allemaal beter af in een wereld waar vrede heerst, geen kansenongelijkheid is etc. Alleen is dat er niet, en komt dat niet. Wij zijn nou eenmaal mensen, met alle eigen-aardigheden van dien. "Het is de taak van de jeugdzorgketen uit te zoeken welke ouder dat kader het beste kan bieden." Nee hoor. Het is de opgave van een/elk kind om te leren om te gaan met de omstandigheden waarin die ter aarde komt, zoals diens ouders/verzorgers. En die ontwikkelopgave stopt als die sterft. Als ouder het kind (ernstig) mishandelt moet die vervolgd worden via het strafrecht. Een stoornis van een ouder diskwalificeert die niet (automatisch) als ouder.

“ Een stoornis van een ouder diskwalificeert die niet (automatisch) als ouder.” Dat hangt maar net van de stoornis af. Een mishandelende ouder met een verstoorde gewetensfunctie is niet geschikt. Te meer daar dergelijke types niet of nauwelijks leerbaar zijn. Mishandelde kinderen lopen een substantieel risico op volwassen leeftijd geweldplegers te worden of in destructieve relaties terecht te komen, en zo wordt dit giftige patroon in stand gehouden. Daar komen psychische ziektebeelden als (complexe) PTSS nog eens bovenop. Te stellen dat kinderen daar maar mee moeten leren dealen, omdat het leven niet perfect is, is een houding die daders faciliteert, en een ernstige vorm van verwaarlozing.

@ Hanneke Kouwenberg Als ik ergens een hekel aan heb is het medicaliseren van problemen. Niet zo zeer omdat ik iets tegen artsen heb maar omdat het niets oplost. Behandelingen van psychiatrische kwalen zijn nogal weinig succesvol en vragen meestal een jarenlange behandeling. Daarom vind ik jouw kritiek op uithuisplaatsing zo onzinnig. In plaats van het slachtoffer veiligheid en ruste te bieden pleit voor het verder aanmodderen en het probleem in stand houden. Dat is nou net een van de grotere problemen in de GGZ in stand gehouden door de professionals zelf. Ik word nooit zo blij van die beroepshouding.

@ Daan Van een aanzienlijk aantal psychiatrische beelden is bekend dat ze notoir slecht behandelbaar zijn, dat ben ik absoluut met je eens. Ik snap dat je daarom tot de conclusie komt dat, als er toch geen behandeling mogelijk is, diagnostiek weinig zinvol is. Het probleem wat ik daarmee heb, is dat het níét om het belang van een enkel individu gaat. De gekte van een persoon kan gekmakend voor de omgeving zijn. Dat geldt zeker ook voor narcisme en de antisociale persoonlijkheidsstoornis. In die zin is de gekte van een enkel individu, ziekmakend voor de (directe) omgeving. Onderschat het niet: volgens wetenschappelijk onderzoek is er bij zo’n 85% van de gevallen van coercive control er sprake is van cluster B psychoproblematiek bij de pleger. De impact op de slachtoffers is enorm: angststoornissen, (C)PTSS, lichamelijk letsel. Wat hulpverlening bij huiselijk geweld zo enorm bemoeilijkt, is dat slachtoffers doorgaans aan een Stockholm syndroom lijden. Dat komt door de manier waarop coercive control zich ontvouwt: het slachtoffer wordt opgehemeld en raakt daaraan (biochemisch) “verslaafd”, en zal alles doen om de het geluk het het “love bombardement” (treffender zou zijn: grooming!) terug te halen. Daarbij accepteert het slachtoffer de krenkingen, het isoleren, de toenemende devaluatie en, na psychisch uiteindelijk onderuit geschoffeld te zijn, zelfs het fysiek geweld. De dader zal namelijk altijd voorspiegelen dat als de ander zich nou maar aanpast, het allemaal weer pais en vree wordt - maar nooit lang en steeds kortdurender. Het gevolg is dat het slachtoffer mentaal (en soms ook echt fysiek) gegijzeld is. In de vakliteratuur is het daarom breed geaccepteerd dat het hier gaat om stockholmsyndroom, en het verklaart ook waarom slachtoffers gemiddeld drie keer terug gaan naar “hun” geweldpleger, voor ze relatie definitief achter zich kunnen laten. En sommigen kunnen dat nooit. Een UHP trekt een zeer zware wissel op een kind, en het moet daarom ook echt een middel ‘of last resort’ zijn. Bij ouders die geen van beide een veilig kader kunnen bieden (niet samen en niet apart) of in de gevallen dat er geen zicht is op het beëindigen van de gewelddadige relatie (en dus niet op het creëren van veiligheid). Beide zijn echter niet de situaties waar Engelfriet het over heeft. Hij schrijft over de situatie waar de gewelddadige relatie al beëindigd is, maar doordat jeugdzorg geen adequaat onderzoek doet (inclusief waarheidsvinding), nota bene in weerwil van de eigen richtlijnen, plegers alle ruimte krijgen om door te gaan met de dwingende controle. Dat kan door stalken, dat kan door geweld bij de (onbegeleide) omgang, dat kan door kwaadspreken over de andere ouder, dat kan door juridische stalking. Maar het kan ook door, bij gedeeld gezag, het kind traumatherapie te ontzeggen. Geen handtekening te zetten om het kind in te schrijven voor school, sportclub, een paspoort. Ouders die gezag moeten delen met een dwingend controlerende ex-partner leven in een hel. Het is mij een raadsel hoe zij het ook nog kunnen opbrengen een stabiele basis voor hun kind te zijn, en het gevaar van victim blaming ligt op de loer. Je zou namelijk kunnen denken: “en dus moet je een kind in zo’n geval uit huis plaatsen.” Maar het is efficiënter, effectiever, goedkoper, rechtvaardiger en rationeler de oorzaak van het probleem op afstand te zetten: de geweldpleger. Tenminste voor zolang deze een gevaar vormt. Daarvoor is inzicht in de behandelbaarheid van de agressie nodig, en dus kun je niet om diagnostiek heen.

@ Hanneke Kouwenberg: Geen wetgever of wetenschapper zal zich toch aan jouw boude stellingname wagen? Of mis ik iets?

@Hanneke Kouwenberg: "Mishandelde kinderen lopen een substantieel risico op volwassen leeftijd geweldplegers te worden of in destructieve relaties terecht te komen, en zo wordt dit giftige patroon in stand gehouden." Klopt. "Daar komen psychische ziektebeelden als (complexe) PTSS nog eens bovenop." Mee eens. "Te stellen dat kinderen daar maar mee moeten leren dealen, omdat het leven niet perfect is, is een houding die daders faciliteert, en een ernstige vorm van verwaarlozing." Dat ontkennen, dus dat de wereld niet maakbaar is, en het leven van kinderen/mensen juist bestaat uit het leren dealen daarmee (dus al dan niet accepteren, je ontwikkelen etc) is even zinloos als absurd.

Ronald, “Het leven is niet maakbaar” is een frase die niet gedefinieerd en weinig concreet is. Hem al te ruimhartig nemen, leidt tot lethargie: waarom zou je überhaupt iets doen? De wet- en regelgeving probeert het leven wel degelijk te moduleren. Immers: Waarom autogordels dragen? Waarom kniebeschermers dragen als je voor het eerst gaat skeeleren? Waarom vaccineren? Waarom bestaat er zoiets als TBS? Waarom behandelen we ziekte, screenen we op borstkanker? Waarom hebben we een progressief belastingstelsel met nivellerende kenmerken? Waarom bestaan er volksverzekeringen? Je kunt er natuurlijk voorstander van zijn het leven en zijn beloop in Gods hand te laten. Ikzelf denk daar anders over, en ik ben niet bepaald alleen. Het leven is niet maakbaar: we kunnen niet het weer bepalen, de seizoenen niet tegenhouden, onze sterfelijkheid niet omzeilen, noch bepalen wie de biologische ouders van een kind zijn. Het leven is het moduleerbaar: we kunnen de risico’s beperken, schade inperken, anticiperen en ingrijpen om erger te voorkomen. Volwassenen hebben de wettelijke plicht die taak voor hun minderjarige kinderen op zich te nemen. Zeer smeker ook als het gaat om kindermishandeling. De wet gaat dus uit van moduleerbaarheid van het leven, en eist van ouders dat ze hun kinderen beschermen. Iedere andere zienswijze is absurd.

"Het is geen wonder dat ze dan niet kunnen beoordelen wie er schuld heeft als er een conflict is, en of een ouder probeert de boel te manipuleren." Dat is de spijker op zijn kop. Ik heb ruim twee jaar met de Raad voor de Kinderbescherming te maken gehad, en íéder gesprek had ik te maken met nieuwe medewerkers, die het dossier niet of maar heel matig bleken te kennen. Iedere keer deden de nieuwelingen het huiselijk geweld af als "een probleem uit het verleden", nieuw geweld (ook herhaaldelijk geweld, ook bij de omgang) als "incident". "Een kind heeft recht op contact met beide ouders, en oh ja: aan waarheidsvinding doen wij niet, dat is alleen bij strafrecht nodig" (quod non). Dat mijn ex een hoogintelligente, manipulatieve narcist is (volgens psychologisch onderzoek), maakt juist die waarheidsvinding essentieel. Medewerkers, de goeden daar gelaten, zijn niet op de hoogte van de wetenschappelijke literatuur, kennen de juridische kaders maar matig. Ze nemen vooral een hautaine houding aan, waar jij geacht wordt je naar te voegen, want anders krijg je het heus om je oren van de rechter, bijvoorbeeld in de vorm van een OTS. Het is kafkaësk en uitermate intimiderend. Door een aantal persoonlijke factoren, ben ik "ontkomen". Ik ben er god op mijn blote knietjes dankbaar voor, omdat het mij de kans geeft een stabiele, autoritatieve ouder te zijn. Het kind waarom het ging, is een vrolijk en open wezentje met een bulk zelfvertrouwen. Dat was anders nooit het geval geweest.