Het boekenvak

Een bastion van het verzameld cultureel- en intellectueel gelijk is zonder meer het antiquariaat. Heilige grond waar literaire iconen zich laten zien aan die ene liefhebber en zich onttrekken aan het zicht van de charlatan. Waar boeken zich laten vinden, zich laten monsteren door het liefhebbend oog en zich nooit zomaar overgeven aan de willekeur van de toevallige passant.

In dergelijke zaken klinkt hooguit klassieke muziek danwel oude jazz. Zo ook hier, haast onhoorbaar zacht. In een boekenwinkel is het ritselend papier voldoende muziek. Gelijk een leeszaal wordt de stilte hier zoveel mogelijk geheiligd en uitsluitend doorbroken door een verkoopgesprek. En aan dat nieuw eigenaarschap van oud werk gaat vaak een delicaat spel vooraf.                                                     

Over prijs en conditie dient gewikt en gewogen alvorens aanschaf wordt ‘uitonderhandeld’. In dit uniek bedrijf bestaan geen vaste verkoopprijzen. Toevallige vermelding van oude ‘prijzen in gulden’ laten zich nooit één op één omzetten in huidige euro-waarde. Een boek groeit in waarde of slinkt naarmate de aandacht zich verplaatst naar andere thematiek of de banale feiten aangaande beschikbaarheid. De grot die doorgaans onderdak geeft aan vele onnoembare schatten dient derhalve uitgebaat door een herder die de waarde van zijn papieren schapen dagelijks op waarde hertaxeert.

De verkoper doet afstand bij het juiste bod of drukt het exemplaar aan zijn hart waar de waardering vermoedelijk schuurt met andere belangen dan de edele lezing danwel verzameling van het werk. De juiste vraagstelling dient het boek te behoeden voor enige intentie tot het harteloos uitbuiten van de commerciële waarde van het werk. Nergens is de prijs van het gebodene zo arbitrair als in het antiquariaat. Begerigheid telt ook mee, een verhoogde hartslag en het prille zweet wordt door de handelaar herkend en op humane wijze uitgebuit.

Een onderhandeling in dergelijk etablissement is dientengevolge een dans, een fijnmazige communicatie waar hebzucht en verlangen nimmer botsen doch langzaam tot elkaar komen. De dans waarin een boek van eigenaar verwisselt, is een nauwelijks waarneembare transitie. Transactie is daarbij nauwelijks een begrip in deze zoete wereld, veel eerder is er sprake van transgressie.

Het object van verlangen gaat over van de ene in de andere collectie en wordt door beide partijen als zodanig gehonoreerd. Financiën, grondslag bij iedere verkoop, zijn feitelijk van secundair belang. Primair wordt een culturele overdracht bewerkstelligd wat met de nodige omzichtige rituelen dient te worden omkleed. Een rustig, inventariserend gesprek over Het Werk en de mogelijke aanschaf is een eerste vereiste. Verliest de verzamelaar zich in al te aankoophongerig gedrag, dan betaalt hij de hoofdprijs en oogst daarbij tevens de minachting van de verkopende partij. Die weet immers als geen ander wat de ware liefhebber beweegt doch weegt zijn vraagprijs op een goudschaaltje. Overduidelijke Hebzucht=Hoofdprijs, de krenten in de pap waartegen zelfs de beste boekverkoper geen weerstand zal kunnen bieden.

In haar voorbeeldig opgebouwde collectie behoudt een oudere antiquaar haar decorum door de telkens hoger wordende stapels boeken strategisch te verschuiven en herschikken en daarmee haar zaak het aanschijn te geven van een telkenmale veranderlijke collectie. Vers opgetaste waar doet de liefhebber watertanden en ‘oude wijn in nieuwe zakken’ doen daarbij wonderen.

Foto’s, posters en aanverwante zaken zijn door de jaren haar nering binnen gedrongen en kennen nog altijd nauwelijks hun plaats. Binnen deze vier muren wordt Het Boek gevierd in al zijn verschijningsvormen, andere frivole uitingen op papier zijn dierbaar, maar vallen hopeloos buiten hun biotoop. Mappen vol bladmuziek, schoolplaten en kunstposters als bijvangst van een partij boeken ingekocht, doen de zaak uitpuilen.

De eigenaresse op leeftijd koestert alle papier. Als vanzelf. ‘Platte zaken’ in haar jargon. Iedere aankoopbehoefte van haar clientèle is voor haar een afstand-doen-van. Er is geen pose, uitsluitend het schatten op waarde.

Met pijn in het hart verkopen doet zij niet, zij vraagt dan slechts de hoofdprijs. Een resultaat waarin zowel succesvol verkoper als gretige aankoper zich zullen herkennen. Dat geldt overigens zowel object als cliënt. Gunt zij het boek de nieuwe eigenaar of beschermt zij haar kind tegen een mogelijk onbekend danwel vreselijk lot?

De daadwerkelijke fysieke liefde van beide partijen voor het boek frustreert menige overeenkomst. Want dat is het, die stilzwijgende overeenkomst dat de nieuwe eigenaar het bezit op gepaste wijze zal appreciëren en het liefst met de garantie dat men Het Werk ook daadwerkelijk ter hand zal nemen om te lezen. Ergens binnen dit ritueel gaat een schitterend verschijnsel schuil. Het verschijnsel van onschatbare kennisoverdracht. Met gespeelde hoogmoed houdt zij haar vak en daarmee zichzelf in stand. In haar antiquariaat ontspinnen zich gesprekken aangaande de werkelijke waarden van ons bestaan en snoeren daarmee de demonen van ouderdom en onvermijdelijke gebreken de mond.

Zij bekent haar wrokkig ongelijk slechts mondjesmaat en munt uit in door nieuwe tijden ingehaald zelfvertrouwen. Een fier karakter dat moderniteiten als internet hoogstens veelt als digitale etalage. Verder zal de virtuele arm nooit  reiken in de papieren wereld van het antiquariaat. Het onvermijdelijk einde van een carrière in de boekenverkoop is een nauwelijks draagbaar lot. De verwevenheid van verkoper en product is immers in geen branche sterker en de teruglopende interesse voor dat product kan niet anders dan als een amputatie worden ervaren.

Een boekverkoper deelt daarmee het ondeelbaar lot van de acteur en sterft bij voorkeur in het harnas. Misschien zal ze op den duur uitverkopen en haar boekenpaleis eigenhandig boek voor boek afbreken.

Of zal het antiquariaat uiteindelijk fungeren als een schrijn waaraan de eigenaresse zelf jaren lang zorgvuldig bouwde? Haar tempel als een zorgvuldig geconstrueerde boekenmuur die haar na de dood liefdevol zal omsluiten en als zodanig voor altijd voorzien in de hemelse bibliotheek.