Het andere grote onderwijsschandaal: fopdiploma's

Op de flanken van Amarantis ontwikkelt zich een nieuw schandaal: de Inspectie van het onderwijs heeft ontdekt dat een aantal particuliere HBO-instellingen veel te gemakkelijk diploma’s uitreikt. Het gaat vooral om particuliere bedrijven die zich vroeger specialiseerden in schriftelijke cursussen. Oudere lezers herinneren zich de grote advertenties wel waarmee zij zich vooral in omroepbladen manifesteerden: dankzij geweldig betrokken leraren behaalde je spelenderwijs prachtige vakdiploma’s.

Dat blijkt nu echt het geval te zijn. De instellingen vechten voor marktaandeel door lage eisen te stellen. Het is voor dit soort particuliere instellingen van groot belang dat de studenten hun diploma ook halen. Zij betalen hoge studiekosten omdat hun opleiding niet wordt gesubsidieerd door de overheid. Elke mislukte student is dan een gevaarlijke anti-reclame. Dan maar lage eisen stellen en klanten snel optuigen met de gewenste graad. De studielast was in sommige gevallen bijna de helft lager dan bij vergelijkbare opleidingen. De Inspectie vermoedt bij deze particuliere instellingen een structureel probleem.

In de Verenigde Staten hebben ze een woord voor zulke opleidingen: diploma mills . Nederland waarschuwt tegen zulke nepinstellingen in het buitenland met de officieuze website www.diplomamills.nl. Wat lees je daar? De “instelling” biedt non-traditional education en/of distance learning aan en verleent studiepunten op grond van levens- en werkervaring ( credits for life experience ). Volgens de Volkskrant ontdekte de Inspectie gevallen waarbij studenten extra studiepunten kregen “omdat zij aan het werk waren”.

Dit heeft – in vakjargon – te maken met EVC, eerder en elders verworven competenties. Dat is een manier om het effect van praktijkervaring mee te tellen om het niveau van iemands vakkennis te meten. Je kijkt dan naar meer dan de aanwezige diploma’s en graden alléén. Dat is een heel legitieme manier van waarderen, maar het gevaar van misbruik ligt uiteraard op de loer. Het ziet er naar uit dat de Inspectie op zulk misbruik stuitte: onder het mom van een EVC-beoordeling krijgen studenten studiepunten cadeau. Net als bij de diploma mills in het buitenland, waarvoor Nederland zo’n scherp oog heeft.

Is dit alles? Was het maar waar. Dit schandaal is een monster met twee koppen. De Inspectie ontmaskerde instellingen die officiële door de overheid gegarandeerde diploma’s en graden verstrekten. Om dat te mogen doen moeten instellingen voor hoger onderwijs geaccrediteerd zijn door een onafhankelijke instantie, de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO).

De lidstaten van de EU hebben namelijk onderling afgesproken dat ze de kwaliteit van hun hoger onderwijs door een onafhankelijke instantie zouden laten controleren (niet “Brussel” de schuld geven dus). Nederland en Vlaanderen hebben hiervoor de handen ineengeslagen en samen die NVAO opgericht. Vijf van de door de Inspectie tegen het licht gehouden instellingen bleken zelfs heel recent nog een nieuwe accreditatie te hebben gekregen. Volgens de NVAO gebeurt dat alleen na een uitgebreide en zeer diepgaande keuring.

Als de Inspectie gelijk heeft, stelt zo’n keuring in de praktijk weinig voor. Wat is zo’n officiële door de NVAO afgegeven accreditatie dan nog waard? Dit schaadt de reputatie van het hele Nederlandse hoger onderwijs. Het roept immers vragen op over de kwaliteit van de NVAO zelf. Reken maar dat dit nieuws tot het buitenland doordringt. Men gaat daar dan vraagtekens stellen bij in Nederland behaalde diploma’s en graden. Dat is niet alleen slecht voor Nederlanders die een internationale carrière ambiëren maar ook voor exportbedrijven. Ga je wel in zee met een tent uit een land waar ze blijkbaar de hand lichten met de kwaliteitseisen aan het hoger onderwijs. Om het cliché nog maar eens te gebruiken: vertrouwen komt te voet en gaat te paard.

Het zijn zwarte tijden voor het hoger onderwijs. Maandagochtend werden na de eerste natte sneeuwbui; ik weet niet hoeveel treinen van het spoor gehaald. Maar dit is erger. Veel erger. Geloof me.