Het Amerikaanse sausje over de PvdA-campagne was lachwekkend

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen stuitte ik op een column van journalist Kustaw Bessems. Hij schreef dat politici meer hun dilemma’s zouden moeten presenteren en kiezers serieuzer zouden moeten nemen. Hij merkte op dat Diederik Samsom in dat opzicht meer zijn best deed dan Mark Rutte, die ons tijdens de campagne vooral zou hebben beschouwd als stemvee.

Persoonlijk had ik juist grote moeite om Samsom te geloven tijdens de campagne. De man die in de campagne opdook als de leider van de PvdA en nu onderhandelt over een nieuw kabinet, kende ik niet. Tijdens de debatten zat ik voor de tv en dacht steeds: dat pak, die immer vriendelijke blik, de toon in zijn stem, hier is sprake van een gedaanteverwisseling. Wie is deze man? En waarom imiteert hij Amerikaanse presidenten als het hem uitkomt?

De nieuwe Samsom Een campagne is geslaagd als het resultaat goed is, dus de PvdA heeft een geslaagde campagne gevoerd. Daar is geen speld tussen te krijgen. Ik heb me echter vooral verwonderd over de show die de partij opvoerde. Volgens de SP heeft Samsom een geloofwaardigheidsprobleem nu hij met het grootste gemak met Mark Rutte om de tafel gaat zitten om een kabinet te vormen.

Voor mij had hij dat geloofwaardigheidsprobleem weken geleden al. Je kunt sleutelen en schaven aan een persoon om zijn mediaoptreden te verbeteren, maar je moet hem niet veranderen. En Samsom is veranderd. Van de één op de andere dag. In de campagne stond daar ineens een man die met goed fatsoen het torentje kon betreden, die de oprechte woede en de straatvechtersmentaliteit goed had opgeborgen. De nieuwe Samsom bleek een gouden greep in de campagne, maar de oude is niet verdwenen. Let maar op.

Dramatisch Wat te doen als je in korte tijd een spectaculaire, ja, zelfs een grootse campagne op poten wilt zetten? Dan kijk je natuurlijk naar de Verenigde Staten! Daar weten ze hoe dat moet. Jarenlang hadden we in Nederland Kay van de Linden die zijn campagnestrategieën op Amerikaanse leest schoeide. Met wisselend succes, zullen we maar zeggen.

Deze keer had de PvdA het Amerikaanse model uit de kast gehaald. Toen Samsom in het lijsttrekkersdebat bij Knevel & Van den Brink de Nederlandse versie van Ronald Reagans ‘There you go again’ in de strijd wierp, verslikte ik me bijna in mijn drankje. Zei hij dat echt? Ik houd wel van subtiele verwijzingen naar dit soort klassiekers, maar dit was niet subtiel. Het was potsierlijk, al werd Samsom er in de dagen na het debat in de media vooral om geroemd.

“Nu doet u het weer”, zei hij tegen zijn inmiddels politieke vriend Rutte. Wat Reagan in een debat met Jimmy Carter ooit bracht op een ach-je-weet-niet-beter-toon, werd bij Samsom een dramatisch verwijt. Als het debat op een commerciële zender was uitgezonden, was het een geweldig moment geweest om de reclame in te starten. En daarna de tranen van een emotioneel gebroken Samsom. Onvergetelijke televisie.

Obama Het tenenkrommendste moment van de PvdA-campagne kwam echter pas op de verkiezingsavond, toen de partij al wist dat er een groot succes aan zat te komen. Samsom verscheen op het podium en begon een speech die ik vanaf de derde zin al herkende: Barack Obama, 4 november, Grant Park, Chicago.

Hoewel ik vind dat de overwinningsspeech van Obama uit 2008 uit respect voor de grootsheid van het moment voor altijd onaangeroerd moet blijven, dacht ik op dat moment nog: ach, als Diederik er wat inspiratie uit heeft geput, dan zij het zo. Ik vergiste me. De woorden van Obama waren niet alleen een inspiratiebron, Samsom dreunde complete en letterlijk vertaalde passages uit de toespraak op.

In de weken na de verkiezingen belichtte verrassend genoeg alleen Vrij Nederland kort de treffende gelijkenis tussen beide toespraken. Ik nodig u van harte uit beide speeches nog eens terug te kijken. Het hele schouwspel kreeg in mijn ogen een beetje een droevig karakter.

Waar Obama als eerste Afrikaans-Amerikaanse president van de Verenigde Staten voor 250.000 toehoorders in Chicago zijn campagnemanager de hemel in prees, noemde Samsom in het Amsterdamse Paradiso Hans Spekman de beste campagneleider van het noordelijk halfrond. Het contrast was schril.

Lachwekkend Spekman deed op de verkiezingsavond nog een poging uit te leggen dat de PvdA tijdens de campagne met meer dan een miljoen burgers had gesproken en het volk zo op Obama-achtige wijze had geïnspireerd tot dit grote succes. Ook die lezing gun ik de PvdA, maar zo zit het natuurlijk niet. De partijleider deed het boven verwachting goed in de campagne en verder heeft de PvdA vooral geprofiteerd van het falen van de SP en de ongekende tweestrijd met de VVD.

Natuurlijk heeft de partij met mensen in het land gesproken, maar verkondig niet dat Diederik Samsom miljoenen burgers die het geloof in de politiek kwijt waren, nieuwe hoop gaf. Dat is lachwekkend.

Het is prima om Amerikaanse campagnes als inspiratiebron te gebruiken. Ook in speeches. Verwerk in een toespraak een subtiele, slimme verwijzing naar een historisch moment uit de Amerikaanse politiek of maak er voor mijn part een vette knipoog van, maar doe niet wat de PvdA deed.

De schrijver van de ‘overwinningsspeech’ van Samsom is als een olifant door een porseleinkast gebanjerd nadat hij de redevoering van Obama uit de printer had laten rollen. De toespraak van Samsom deed weinig recht aan een uniek moment in de wereldgeschiedenis en raakte nooit een passende toon. Dat kan, zelfs in het feestgedruis van de avond van 12 september, niet de bedoeling zijn geweest.

Volg Robert Barreveld ook op Twitter