Het 5-jarige meisje in Alblasserdam kreeg een voorproefje van haar toekomst in Nederland

‘ Moatsto sjen, der rint in bûtenlanner yn it fjild! Skop him derút! ’, riep een vader van een van de wit-Friese spelertjes in mijn voetbalteam toen ik een jaar of 7 was. Iedereen begon te lachen, maar mij deed het pijn. Vertaald naar het Nederlands schreeuwde de man: “Er loopt een buitenlander in het veld, trap hem eruit!”.  Het gebrek aan empathie van dergelijke Nederlanders voor mensen met een getinte huidskleur of andere afkomst begint al vroeg op het zelfbeeld van gekleurde Nederlanders in te hakken. Ook het gelach van de omstanders en totaal gebrek aan medeleven ervaar je als kind al vroeg en zoiets vormt je voor je leven. Het zijn gebeurtenissen die je nooit meer loslaten. Elk incident herinner je je tot diep in je volwassen dagen. Nog triester: het worden er meer en meer.

Ik heb het al eerder geschreven, het veroordelen van dergelijke mensen en racistische incidenten heeft weinig zin. Elke dag worden er nieuwe families gevormd en kinderen geboren, of tieners op rechtse internetsites omgetoverd die zulk racisme zullen omarmen en verspreiden. Enkel de incidenten uitlichten en ‘foei’ roepen is een tactiek van dweilen met de kraan open. Het werkt niet en zal nooit werken. Sterker, het is vaak een bewuste tactiek om de status-quo in stand te houden. Door alleen de excessen uit te lichten en te zeggen dat dat niet mag, maar tegelijkertijd niet bevragen waarom mensen zulk gedrag vertonen hoef je als meerderheidsgroep de eigen scheve machtsverhouding ten opzichte van anderen niet te bestrijden.

Inderdaad, de bestrijding van racisme is zo hardnekkig en moeilijk omdat het vraagt van een groep mensen die profijt hebben van een racistisch systeem om ruimte te creëren waarin mensen die zijn geclassificeerd als ‘anders’ dezelfde behandeling, kansen en invloed krijgen als zijzelf. Hierbij wil ik benadrukken dat we niet daadwerkelijk ‘anders’ zijn. Het is het psychologische effect van het categoriseren dat ervoor zorgt dat we elkaar als anders zien. Als we mensen met rood haar of sproeten ook als anders zouden categoriseren, dan zouden we hetzelfde verscheurende probleem in de samenleving krijgen. Dit is wat systematische categorisatie doet met het menselijke brein. Het zorgt ervoor dat mensen in hetzelfde land, in dezelfde stad, op dezelfde school, met dezelfde interesses elkaar als anders gaan categoriseren op basis van nonsens karakteristieken, in dit geval huidskleur.

Terug naar het systeem dat een bepaalde groep mensen benadeelt en dus een andere groep bevoordeelt. Mensen houden van bevoordeeld zijn. Het is fijn in een land te wonen waarin jouw naam eerder wordt geselecteerd dan die van een ander in de race om een baan. Het is fijn in een conflict met een gekleurd persoon meestal gelijk te krijgen, het is fijn mensen die op jou lijken voornamelijk aan het woord te zien in de krant en op de tv. Nogmaals, enkel omdat we gecategoriseerd worden naar ras/etniciteit of huidskleur. Door die categorisatie ontstaat er competitiedrang, en competitie tekent zich door de behoefte als beste uit de bus te komen. Al helemaal in een competitieve kapitalistische samenleving.

Het 5-jarige kind in Alblasserdam dat geterroriseerd werd door witte (oudere) jongeren om haar huidskleur en met water werd overgoten om haar ‘witter te maken’ is een druppeltje water in een enorme zee van racistische incidenten. Ik herinner me nog toen ik een jaar of 10 was en een oudere jongen een aansteker voor mijn gezicht hield en zei ‘hij is niet bruin genoeg voor een buitenlander, eens kijken of een vuurtje helpt’.

Al deze incidenten gebeuren omdat we een cultuur hebben die zichzelf nog niet in de spiegel heeft durven kijken om vooruit te komen. Racisme wordt nog aangeduid als iets dat een ‘debat’ vereist, want een debat geeft aan dat we het nog kunnen ontkennen. Diep door het stof gaan voor het koloniale verleden dat zich tekende door slavernij, andere vormen van uitbuiting en immorele categorisatie van mensen naar huidskleur heeft ons land nog steeds niet kunnen doen. In Zuidoost-Azië zijn de sporen nog voelbaar: de Nederlander vormde er een systeem waarin de witte Europeaan bovenaan stond, de Chinese en Arabische handelaren in het midden, en de oorspronkelijke donkergekleurde bewoners aan de bodem. De donkerste mensen ervoeren de meest mensonterende handelingen zoals arbeidsuitbuiting en seksuele slavernij. Maar ook de mensen in het midden werden systematisch als minderwaardig bestempeld. In Hongkong bijvoorbeeld bestempelden de Engelsen gebouwen die waren ‘verboden voor honden en Chinezen’.

Door nooit dit verleden te bevragen en het diepgewortelde culturele systeem dat dit over de eeuwen heen heeft gevormd gaan we ook nooit snappen en oplossen waarom bruine mensen vandaag de dag niet aan een baan komen, door de politie worden geteisterd, als kind op school gepest worden, door politici neerbuigend over wordt gesproken, nimmer als helden of kenners in de media worden gerepresenteerd, geen leidinggevende functies krijgen, niet doorgroeien tijdens hun carrières, binnen de Nederlandse wetenschap geen kans krijgen, eerder in armoe leven en dus vaker de criminaliteit ingaan, en ga zo maar door.

Het enkel veroordelen van incidenten is nutteloos. We zullen nu echt het culturele systeem moeten bevragen beginnend bij educatie. Een hoognodige verandering in het Nederlands curriculum waarin (a) eerlijk wordt gesproken over het koloniale verleden en de immorele categorisatie die dit verleden heeft gecreëerd gebaseerd op etniciteit en huidskleur, en er (b) meer aandacht komt voor gekleurde auteurs en wetenschappers. Kinderen in Nederland terroriseren een onschuldig zwart meisje omdat ze geen enkel benul hebben van het feit dat het kind net zo mens is als zijzelf. Waarom? Omdat ze continu beelden worden voorgeschoteld waarin witte mensen superieur zijn aan gekleurde mensen. Nooit lezen ze boeken van gekleurde mensen, nooit krijgen ze les van gekleurde mensen, nooit zien ze helden en positieve rollen met gekleurde mensen, nooit zien ze programma’s die niet over etniciteit gaan maar toch gepresenteerd worden door gekleurde mensen. Ze zien enkel het eigen mensbeeld als representatief voor menselijkheid en dit vormt het akelige gedrag: de neiging om bruine mensen als minderwaardig te bestempelen.

Maar er is ook een taak voor gekleurde Nederlanders. Het betekent dat je de handen ineen moet slaan om verandering teweeg te brengen, ook met witte Nederlanders die het morele hart op de juiste plaats hebben. Dus in plaats van je te laten scheiden aan de hand van etnische scheidslijnen (bijv. Surinaams, Marokkaans, Moluks, etc.) zul je moeten samenwerken om de samenleving van onderop naar boven te veranderen. Arbeiders ten tijde van revoluties wisten de verschillen uiteindelijk ook te overbruggen om de strijd aan te gaan met een bijzonder oneerlijk systeem van klassisme. Gekleurde Nederlanders en witte Nederlanders met een goed hart zullen dit ook samen moeten doen.

Het is bijzonder triest wat er met het meisje in Alblasserdam is gebeurd, maar goed dat dit soort gebeurtenissen nu meer en meer naar buiten komen. In mijn kindertijd leed je in stilte. Ik was het enige gekleurde ventje in het Friese dorp waarin ik opgroeide, dus niemand die jouw situatie snapte. Nu, echter, leven we in een tijd waarin (a) nog meer geboren en getogen Nederlanders een kleurtje hebben (en niet immigrant zijn) en dus dezelfde kansen wensen als ieder ander, en (b) we sociale media hebben waarop men kan laten zien hoe Nederlanders worstelen met dagelijks racisme. Het wordt echt tijd dat we het systemische en institutionele racisme in alle facetten van de samenleving aan de kaak stellen.